De verschillende soorten objectieven; van groothoek tot telelens

dinsdag 11 december 2018, 15:21 door Elja Trum | 213.733x gelezen | 21 reacties

Een groot voordeel van spiegelreflex camera's is dat je de lenzen kunt verwisselen. Voor elk doeleinde is er tenslotte een objectief waarmee je de mooiste resultaten kunt behalen. Bij een compactcamera zit je vast aan het objectief dat bij de camera geleverd zit en kun je hooguit een voorzetlens gebruiken om een bepaald effect te bereiken. Op je spiegelreflex wissel je echter in een paar seconden van objectief. Er zijn veel verschillende objectieven beschikbaar, hierbij een overzicht van de verschillende mogelijkheden.

Zoom en prime lenzen

In het algemeen zijn er twee type objectieven, zoomlenzen en lenzen met een vaste brandpuntsafstand (ook wel primes genoemd). Met de zogenaamde prime lenzen kun je dus niet in- en uitzoomen. Hierdoor ben je wat beperkter in het gebruik, wil je dichter op het onderwerp komen dan moet je wat dichterbij gaan staan en om meer in beeld te krijgen moet je een paar passen naar achteren zetten. Ondanks deze beperking gebruiken veel professionele fotografen graag lenzen met een vast brandpuntsafstand omdat de kwaliteit vaak groter is. Er zitten immers minder bewegen delen in het objectief en het is geoptimaliseerd voor één specifiek brandpunt. Vaak zijn dergelijke primes ook erg lichtsterk waardoor je dus maar weinig licht nodig hebt om een foto te kunnen maken met een bruikbare sluitertijd.

De zoomobjectieven zijn praktischer, wanneer je compositie niet naar wens is kun je deze veranderen door in of uit zoomen. Je kunt hierbij gewoon op dezelfde plaats blijven staan. Ten opzichte van primes is de kwaliteit iets minder, het objectief kan immers niet geoptimaliseerd worden voor één brandpuntsafstand, maar moet het over de gehele zoomrange goed doen. Zeker wanneer het bereik van een zoomlens erg groot is (meer dan 3x zoom) gaat de kwaliteit achteruit. Er zijn ook kwalitatief hoogwaardige zoomlenzen, maar deze zijn doorgaans erg prijzig en hebben ook een beperkte zoomrange (doorgaans minder dan 3 maal zoom). Deze professionele zoomlenzen zijn ook vaak behoorlijk lichtsterk.

Vooral beginnende fotografen maken vaak gebruik van de zogenaamde superzoom lenzen. Dit zijn lenzen die van een flinke groothoek tot een lang telebereik gaan (bijvoorbeeld een 18 - 250mm lens, 14 keer zoom). Het voordeel is dat deze objectieven vaak praktisch zijn, je hoeft immers bijna nooit te wisselen. Kwalitatief doen deze objectieven echter vaak onder voor zoomlenzen met een kleiner zoombereik. Tijdens een vakantie waarbij je niet te veel mee wilt slepen kunnen dit soort objectieven echter erg nuttig zijn. Daarnaast wordt de kwaliteit van dit soort lenzen ook steeds beter.

Standaard

Een standaard lens is ongeveer gelijk aan het beeld dat het menselijk oog ziet. Bij een full-frame camera komt dit neer op ongeveer 50mm. Voor deze range zijn er voor elk merk vaak erg betaalbare objectieven te verkrijgen met een vast brandpuntsafstand. Bijvoorbeeld de 50mm f/1.8 van Canon of Nikon. Voor om en nabij de 100,- euro koop je een haarscherp en erg lichtsterk objectief. Erg handig wanneer je 's avonds in een restaurant zit en een fotootje wilt maken, je kunt je flitser dan uit laten en toch nog een bruikbare sluitertijd halen.

Er zijn ook zogenaamde standaard zooms. Deze zoomlenzen hebben een bereik dat rondom de 50mm ligt, bijvoorbeeld 28 tot 75mm. Deze standaard zooms worden ook vaak als kitlens bij de camera aangeboden en bieden een bruikbare range. Uiteraard zijn er ook professionele varianten op de kitlens beschikbaar zoals de 24-70mm f/2.8 L lens van Canon. En dergelijk objectief biedt een mooi bereik voor zo'n 80 procent van de foto's gemaakt door een doorsnee fotograaf.

Voor digitale camera's met een zogenaamde cropfactor (kleiner sensor met bijvoorbeeld een 1.5x, 1.6 of 2.0x vergroting van het beeld) zijn er speciale (kit)objectieven ontworpen die bijvoorbeeld 18 tot 50mm bereiken. Op een cropcamera (het merendeel van de digitale spiegelreflexcamera's) komt dit bereik overeen met ongeveer 27 tot 75mm.

Groothoek objectieven

Met een groothoekobjectief (wide angle) kun je veel van de omgeving vast leggen. Alles kleiner dan 28mm wordt gezien als groothoek, al is 28mm op een crop camera natuurlijk niet bepaald groothoek meer te noemen (als je rekening houdt met de cropfactor kom je dan ongeveer op een 18mm uit voor eenzelfde beeld). Bij een groothoek lens lijkt alles wat verder weg is veel kleiner en alles wat (erg) dichtbij is juist extreem groot. Door dit effect kun je leuke creatieve foto's maken met een groothoek lens. Doordat een groothoek lens optisch lastig te maken is hebben dergelijke lenzen altijd veel last van vervorming. Deze vervorming is achteraf eenvoudig te corrigeren met Photoshop, maar hoeft niet altijd storend te zijn.

Hoe groter de hoek bij een groothoekobjectief, hoe groter de scherptediepte. Bij een 10mm lens hoef je dan ook nauwelijks meer scherp te stellen, het beeld is bijna overal scherp. Voor bijvoorbeeld landschapfotografen is deze grote scherptediepte in combinatie met de grote hoeveelheid die je van de omgeving kunt vastleggen een pluspunt en een goede reden om een dergelijk lens in je fototas te hebben zitten.

Fish-eye lenzen

Ook een bepaalde vorm van een groothoek lens is een fish-eye lens. Met een fish-eye lens kun je een foto maken waarop alles onder een hoek van bijna 180 graden te zien is. Er komt dus erg veel op de foto. Als je niet op past heb je al snel ook je eigen voeten erop staan terwijl je gewoon recht vooruit aan het fotograferen bent. Een fish-eye lens levert geen beeldvullend plaatje op maar een cirkelvormige foto. De rest eromheen is zwart (daar valt geen licht). Tenzij je een speciale fish-eye hebt voor een crop camera (sinds november is er eentje te krijgen van Sigma) zul je bij een cropcamera zelfs niet eens de complete cirkel te zien krijgen. Fish-eye lenzen zijn in de praktijk weinig praktisch en worden dan ook niet zo heel veel gebruikt. Mocht je een fish-eye willen proberen dan is de Peleng 8mm een goedkope oplossing.

Telelenzen

Met telelenzen kun je onderwerpen die verder weg zijn dichterbij halen. Alles boven de 100mm wordt een telelens genoemd en ze zijn te krijgen tot zo'n 1200mm. En dergelijke extreme telelens is echter erg prijzig en daarbij ook enorm groot en zwaar. Dergelijk extreme telelenzen zijn vooral geliefd onder natuurfotografen. Je kunt zo vanaf een grote afstand toch dat ene vogeltje of dat angstige hertje beeldvullend vastleggen. Telelenzen met een minder extreem bereik kunnen erg nuttig zijn om bijvoorbeeld bij evenementen mensen vast te leggen zonder dat je anderen hierbij hindert.

Een voordeel van telelenzen is dat ze een kleine scherptediepte geven. Hierdoor is het gemakkelijk om je onderwerp losstaand van de achtergrond te krijgen. De achtergrond wordt al snel onscherp. Het nadeel van telelenzen is dat bewegingen van je hand erg versterkt worden in het beeld. Je hebt dus een snelle sluitertijd nodig om een scherpe foto te maken of je moet met een statief werken. Voor een snelle sluitertijd heb je weer veel licht nodig, dus is een lichtsterke telelens hierbij aan te raden. Helaas zijn dergelijke lenzen wel erg prijzig. Als 'regel' voor de sluitertijd kun je aanhouden dat het aantal millimeters van de lens gelijk moet zijn aan het aantal milliseconden van je sluitertijd (1 gedeeld door het aantal milliseconden feitelijk). Bij een 300mm lens moet je dus een sluitertijd van 1/300ste gebruiken voor een foto zonder bewegingsonscherpte.

Veel telelenzen beschikken over beeldstabilisatie (Bij Canon IS genoemd, bij Nikon VR) om deze bewegingsonscherpte tegen te gaan. Een dergelijk optie is dan ook zeker aan te raden op een goede telelens.

Canon 70-200L f/2.8 IS USM

De Canon 70-200 L f/2.8 IS telelens; lichtsterk met beeldstabilisatie

Macro objectieven

Met een macro objectief kun je onderwerp van heel dichtbij vastleggen. Bij een goed macro objectief is de beeldverhouding op het optimale punt 1:1, het beeld dat op je sensor valt is dan dus even groot als het onderwerp in werkelijkheid is. Macro-objectieven zijn eigenlijk altijd lenzen met een vast brandpuntsafstand. Er zijn ook telelenzen die een zogenaamde macro stand hebben, deze halen echter niet de 1:1 verhouding en zijn kwalitatief wat minder.

Macrolenzen zijn vaak erg lichtsterk, maar wanneer je erg dicht op je onderwerp zit moet je een groot diafragma (kleine opening) gebruiken om nog voldoende scherptediepte te krijgen om bijvoorbeeld een vlieg er helemaal scherp op te krijgen. Veel licht is dan gewenst. Eventueel kun je hiervoor gebruik maken van een speciale macroflitser.

Behalve voor macrofoto's zijn dergelijke objectieven vaak ook erg geschikt voor mooi portretfoto's. De kwaliteit van de lenzen is doorgaans erg hoog en ze hebben een mooie achtergrond onscherpte (bokeh). Nikon noemt haar macrolenzen overigens microlenzen.

Tilt-shift lens

Tilt-shift lenzen zijn objectieven waarbij je het beeld met een andere hoek op de sensor kunt laten vallen. Tilt-shift lenzen zijn daardoor erg bruikbaar bij het fotograferen van (hoge) gebouwen waarbij de perspectief vervorming te corrigeren is zodat het niet langer lijkt alsof het gebouw overhelt. Deze correctie kan tegenwoordig echter eenvoudig achteraf in Photoshop uitgevoerd worden waardoor en dergelijk duur objectief niet langer vereist is. Daarnaast kan de lens gebruikt worden om op een bijzondere manier de scherptediepte te beheren. Je kunt hiermee foto's maken waarbij het net lijkt alsof er een miniatuur landschap gefotografeerd is.

Een bijzonder soort tilt-shift lens is de Lensbaby. Dit betaalbare lensje geeft op eenzelfde wijze nog bijzonderde resultaten.

Voorbeeld foto's
Onderstaande foto's zijn vanaf dezelfde positie genomen met verschillende brandpuntafstanden. De foto's zijn genomen met een 1.6x crop camera. De bijbehorende waarde van een full-frame (35mm) camera staat tussen haakjes genoemd achter de initiële waarde. Bekijk het effect van een bepaald aantal millimeter door over de desbetreffende waarde te bewegen met je muis.

Beweeg over onderstaande waarden om de bijbehorende foto te bekijken
- 12mm (19mm)
- 20mm (36mm)
- 24mm (38mm)
- 34mm (54mm)
- 50mm (80mm)
- 70mm (112mm)
- 90mm (144mm)
- 120mm (192mm)
- 200mm (320mm)
- 300mm (480mm)

Meer weten over de basis van fotografie?

Bij Photofacts Academy, onze online leeromgeving voor fotografen, hebben we een complete basiscursus over fotografie. Je kunt deze cursus twee weken lang volgen met een gratis proeflidmaatschap.

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Dit artikel is voor het laatst bijgewerkt op 11 december 2018.
De eerste publicatiedatum is maandag 24 december 2007, 19:15.

Over de auteur

Elja Trum is oprichter van Photofacts, online fotografiecursussite Photofacts Academy en het blog Teslafacts. Hij schrijft sinds 2006 over fotografie. Elja is ook auteur van boeken over zwart-wit-, flits- en portretfotografie.

21 reacties

pascal schreef op maandag 24 december 2007 om 20:13 | reageer
Beste elja,

las een paar post terug dat je de 70-200 2.8 hebt gekocht.
en nu dit opic over lenzen vroeg ik me af welke collectie jij nu zelf hebt
gewoon uit nieuwschierigheid hoor!

Elja Trum schreef op maandag 24 december 2007 om 20:24 | reageer
@Pascal; Dit is mijn collectie lenzen momenteel:
- Sigma 12-24 f/4.5 - 5.6 (groothoek zoom)
- Canon 24-70 L f/2.8 (standaard zoom)
- Canon 70-200 L f/2.8 IS (tele zoom)
- Canon 50mm f/1.4 lens (standaard, vast brandpunt)
- Canon 100mm f/2.8 Macro lens (macro, vast brandpunt)

En nog twee lenzen die ik eigenlijk nooit (meer) gebruik:
- Canon 135mm f/2.8 Softfocus lens (tele, vast brandpunt)
- Canon 90-300 f/4.5 - 5.6 (tele, zoom)

Nikonlover schreef op maandag 24 december 2007 om 21:27 | reageer
mmmm typisch geval van " I see dead people " op de 90mm

Alexander schreef op dinsdag 25 december 2007 om 01:09 | reageer
Heel mooi en interessant artikel Elja!

Brian (dSLR.nl) schreef op dinsdag 25 december 2007 om 04:03 | reageer
Mooi artikel Elja.

Er zit alleen een heel klein foutje in. Neem bijvoorbeeld mijn 10.5 Fish-eye objectief voor Nikon, deze geeft gewoon een geheel gevulde foto op mijn Nikon D200 crop camera (1.5x). Tijdens mijn review van de Nikon D3 heb ik ook even een 10.5 objectief in handen gehad voor de full frame camera's en ook deze gaf een volledig beeld op de D3. Er bestaan inderdaad fish-eye's waar je niet een volledig beeld krijgt, maar dit is niet per definitie zo.

Fotomath schreef op dinsdag 25 december 2007 om 08:26 | reageer
Elja een duidelijk artikel! Bedankt. Ik heb een verwijzing gemaakt vanuit ons blog "Beeldhoek interactief", naar dit artikel. FK Beeldhoek Asten

Elja Trum schreef op dinsdag 25 december 2007 om 09:22 | reageer
@Fotomath; Bedankt voor de verwijzing.
@Brian; Hmm, ik dacht inderdaad dat een fish-eye altijd een vervormd beeld gaf. Maar zo te zien levert die Nikkor 10.5mm fish-eye in elk geval wel rechthoekige beelden op ja.

Cor Jexo schreef op dinsdag 25 december 2007 om 12:25 | reageer
@Elja
Wat weet jij van dslr's die tegenwoordig beeldstabilisatie hebben, zoals bv de mijn camera (K10D)
is het dan overbodig om een objectief aan te schaffen met beeldstabilisatie, het klinkt dubbel op, maar hoe is de praktijk??

Elja Trum schreef op dinsdag 25 december 2007 om 22:11 | reageer
@Jeroen; Volgens mij heeft het geen nut om op een body met beeldstabilisatie ook nog gebruik te maken van een lens met beeldstabilisatie. Ik verwacht zelfs dat, wanneer je dit wel doet, het dan helemaal fout gaat omdat er twee maal gecorrigeerd wordt voor dezelfde camerabeweging.

Robert schreef op dinsdag 25 december 2007 om 23:03 | reageer
Kan dat uberhaupt wel, objectieven met beeldstabilisatie kopen voor een merk camera die een IS in de camera heeft???

Brian (dSLR.nl) schreef op woensdag 26 december 2007 om 01:20 | reageer
Het is mogelijk om voor een body met beeldstabilisatie een gestabiliseerd objectief te kopen. Bijvoorbeeld op een Olympus E-serie camera (met ingebouwde beeldstabilisatie) kun je een objectief kopen waar stabilisatie op zit. Ik heb dit getest en het resultaat is dat het beeld nog erger gaat schudden als wanneer een parkinson patient de camera zou gebruiken. Je kunt er toch een voordeel uit halen omdat je kunt kiezen welke van de twee beeldstablisatoren je gebruikt, maar tegelijk gebruiken gaat ernstig fout.

Oh ja. Het is bekend dat bij gebruik van dubbele beeldstabilisatie de camera's ingebouwde beeldstabilisator kapot kan gaan, puur omdat de correcties te groot worden. In onze test, waarbij we de vrije hand kregen om eventueel een apparaat kapot te laten gaan, gebeurde dit niet, maar het resultaat van dubbele beeldstabilisatie was erg onbevredigend.

Cor Jexo schreef op woensdag 26 december 2007 om 12:19 | reageer
@Bian
Welke stabilasators hebben de beste resultaten, die in de body of die van het objectief, want ik heb namelijk wel de mogelijkheid om het in de body uit te schakelen.
Ik ben hier erg benieuwd naar.

Robert schreef op woensdag 26 december 2007 om 14:21 | reageer
@ Brian: weer wat geleerd..
@ Jeroen: voordeel van de IS in de body is dat die met elk objectief werkt. Voordeel van IS in het objectief is dat het zoekerbeeld ook gestabiliseerd is

vBn schreef op zaterdag 25 december 2010 om 15:50 | reageer
Prima artikel. Lekker duidelijk.
Mijn ervaring is wel dat je al snel een tweede body nodig hebt.
Wisselen als je bezig bent, duurt al snel te lang.
Of het weer of de plaats waar je bent geven te veel risico om te wisselen.
Ik maak daarom vaak de keuze voordat ik op pad ga.

leo schreef op zondag 23 januari 2011 om 21:18 | reageer
Leuk duidelijk stuk. De onderstaande foto's zijn niet helemaal te vergelijken met de brandpunten op FF. Dan heb je behalve de werkelijke hoek minder scherptediepte. F4.0 heeft op een 1.6 crop sensor in vergelijking met een FF F4.0 x cropsensor 1.6 dus een scherptediepte van F6.4. Macro enthousiasten gebruiken om die reden dan ook wel crop sensors, om die vergrote scherptediepte. Verder geeft een 90 mm het zelfde beeld als op een FF, de hoek komt dan wel overeen met een 144 mm op een FF, maar het indrukkend effect is anders. Het is dus niet zo dat een 90 mm ineens een 144 mm wordt op een cropcamera, een veelgemaakte denkfout.

tonhoff schreef op dinsdag 13 december 2011 om 11:07 | reageer
beste lezers, ik wil op mijn Canon 550D naast de Canonlenzen ook mijn oude nikon telelenzen gebruiken. Dit is mogelijk door een tussenring te gebruiken. Uiteraard worden niet de automatische en elektrisch gestuurde instellingen overgenomen. Er bestaan verloopringen van "Fotodiox". Zijn er lezers die er ervaring mee hebben? Is het aan te bevelen; zijn er misschien andere merken? Groet, Ton H.

leo schreef op dinsdag 18 september 2012 om 19:17 | reageer
Een 50 mm is heel fijn. Maar ik vraag mezelf wel eens af of het echt met het menselijk oog overeenkomt. Een 35 mm lijkt me dichter in de buurt komen, hoe zijn jullie gedachten hierover?

ErikvanRosmalen schreef op woensdag 19 september 2012 om 09:29 | reageer
@tonhoff (beter laat dan nooit): het zal prima werken, maar je levert toch altijd in op kwaliteit lijkt me, aangezien je toch weer 'iets' tussen je sensor en je glas gaat zetten.

@leo: gebruik je fullframe? Want de kijkhoek van een 35mm op een cropfactor-camera komt natuurlijk dicht in de buurt van 'echte' 50mm he

leo schreef op woensdag 19 september 2012 om 11:22 | reageer
Erik, ik gebruik een FF. En ga vaak op stap met alleen de 50mm. Vroeger werd een iets grotere hoek, 45 mm ook wel gezien als standaard. Maar echt, als ik bewust kijk is mijn blikveld groter, nou passen je ogen en je hersenen zich natuurlijk wel razend snel aan en dat zal er zeker mee te maken hebben. Een 55 mm is voor mij echt al heel licht tele.

@Ton, als de ring of adapter geen glas bevat en dat heeft deze adapter niet, verlies je geen kwaliteit. Het is slechts de vatting welke wordt aangepast. Of de bouw kwaliteit van de Fotodiox goed is weet ik niet, Novoflex staat heel goed bekend, maar is ook veel duurder.

koosdenHaan schreef op maandag 6 januari 2014 om 12:31 | reageer
Beste Elja, Het blijft een actueel issue, wat voor lens kies ik, Ik heb nu een Canon 70D met een 18-55 kitlens maar ben aan orienteren wat voor andere lenzen er oppassen.
Ik wil beginnen met een (betaalbare) ultragroothoek die later nog te gebruiken is op een FF camera. ik dacht aan een Sigma 8-16mm F4,5-5,6 DC HSM of een Sigma 12-24 F4,5-5,6 II DG HSM maar die zjn alleen voor APS-C te gebruiken? Wat is een betaal-bruikbaar alternatief?

stefanflos schreef op maandag 2 december 2019 om 10:14 | reageer
Ik gebruik al jaren een BRIDGE camera - de Sony RX10 mark 1 (ze zitten nu al op mark 4 of 5). dat is een vaste lens met zoom en macro en ND en RAW alles - maar zonder keuze stress. video en foto - naadloos - sport - natuur - portretten - alles. bevalt me prima a l B camera (voor het echte werk een full frame camera met verwisselbare lensen) en de kwaliteit is echt super (vooral met RAW uncompressed - en campure One pro raw developer (voor sony... betaalbaar geen abo)

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

45.167 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts