Recensie: Inspiratie door Ap Dijksterhuis

vrijdag 2 december 2022, 11:33 door Erik van Rosmalen | 2.331x gelezen | 0 reacties

De meeste boeken die we op Photofacts recenseren gaan over 'techniek'. Over fotografiestijlen, flitsen of nabewerking bijvoorbeeld. 'Inspiratie' van Ap Dijksterhuis behandelt een ander, maar oh zo essentieel perspectief. Waar komen onze creatieve invallen vandaan?

Creativiteit. Dat is – bijvoorbeeld – hetzelfde zien als een ander, maar er je eigen verhaal of beeld van te maken. Hoe je dat doet? Dat is voor iedereen anders. En waar dat andere vandaan komt? Dat noemen we inspiratie.

Ap Dijksterhuis is hoogleraar Psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Ook schrijft hij veel boeken, over allerlei onderwerpen. Ook doet hij trouwens veel aan (reis)fotografie.

Natuurlijk schrijft hij ook populair-wetenschappelijke boeken. Eén daarvan was 'Het Slimme Onbewuste', een boek uit 2007, waarin hij inging op de kracht van dat onbewuste deel van ons brein. Een kracht die we vaak onderschatten. Het was een mooie opmaat naar zijn nieuwste boek 'Inspiratie'. Want die inspiratie blijkt vaak te ontstaan in dat onbewuste deel.

In het boek laat Dijksterhuis dat op een heel toegankelijke leuke manier zijn, aan de hand van voorbeelden van allerlei genieën. En dat in de breedste zin van het woord, van Mozart tot Einstein, maar ook van een topsporter als Pieter van den Hoogenband tot fotografe Rineke Dijkstra of Soundgarden-zanger Chris Cornell.

Inspiratie – in fases

Hoe zit het dan, met die inspiratie? Dijksterhuis onderscheidt drie 'fases', of onderdelen. Die overigens naadloos door elkaar heen lopen.

De eerste 'fase' is de evocatie. Een duur woord dat zich ook als roeping laat omschrijven. Dat je als kind in het bos een ree op de foto zet, of als puber in een concertzaal staat en je ineens denkt, 'dit is gaaf, ik wil natuur- of concertfotograaf worden'.

Het vervolg? Er komt een camera, je oefent, je leest, en je oefent nog meer.

Het grote moment

Dan is er 'het' moment. De klik, het Eureka-moment, de grote inval. Dat is hetgeen mensen vaak als de echte inspiratie omschrijven.

De bekendste voorbeelden zijn Isaac Newton die een appel zag vallen en daarmee de inval kreeg voor de theorie over zwaartekracht, Archimedes, die het idee voor zijn wet over de 'Archimedeskracht' voor zich zag toen hij in bad zat. En – volgens de overlevering – uit bad sprong en naakt de straat op rende, 'Eureka' roepend.

En 'ineens' gaat er een lichtje branden... het Eurekamoment, de grote inval.
Dat grote moment kan trouwens in tijd volstrekt losstaan van het moment waarop het artikel, de foto, of het muziekstuk het levenslicht ziet. Want daarvoor is de derde fase die Dijksterhuis beschrijft nodig.

J.K. Rowling kreeg tijdens een treinreis een ingeving, die de basis vormde voor het verhaal van tovenaarsleerling Harry Potter. Maar pas door de derde fase verschenen er over Harry Potter zeven avonturen en honderden miljoenen verkochte boeken.

Die fase, waarin inspiratie tot uitwerking komt, is minstens zo belangrijk. Bij Rowling duurde die periode bijna 20 jaar. En Dijksterhuis zelf deed 14 jaar over het voltooien van juist zijn boek over inspiratie...

Een voorbeeld uit de fotografie, is Jeroen Swolfs. De fotograaf startte in 2009 met een fotografieproject, Streets of the World.

Daarin stelde hij zich ten doel het straatleven te fotograferen in alle landen ter wereld, 'om zo te kunnen laten zien wat ons als mensen met elkaar verbindt in plaats van wat ons verdeelt'.

Het duurde jaren en leidde uiteindelijk tot een fotoserie, een boek, een reisroman én een documentaire op National Geographic.

Waar komt het vandaan?

Creatief zijn we eigenlijk allemaal wel. Of het nu gaat om iets wat je fotografeert, een recept wat je aanpast omdat je net even geen knoflook in huis hebt, of omdat je een presentatie op je werk geeft. Maar hoe help je die inspiratie?

Dijksterhuis beschrijft op een leuke manier en met veel voorbeelden hoe inspiratie 'de kop op steekt'. Hij vergelijkt het onbewuste in ons brein met de bemanning van een schip benedendeks, die ons op allerlei manieren een bepaalde kant op stuurt (of juist niet).

Wederom aan de had van verhalen van koks, ondernemers of kunstenaars, óf juist door wetenschappelijk onderzoek.

Transpiratie

Alle on(der)bewuste processen ten spijt, hoeveel goddelijke ingevingen of Eureka-momenten ook: Dijksterhuis geeft wel duidelijk aan dat hard werken ook een belangrijke factor is. Uit onderzoek blijkt dat muzikanten met veel talent stuk voor stuk ook veel tijd met hun instrument doorbrachten.

Het deed mij denken aan een beroemde uitspraak van fotograaf Henri Cartier-Bresson: 'Je eerste 10.000 foto's zijn je ergste'. Het klinkt niet erg motiverend maar het past wél in dit thema. En daarop aansluitend de quote van een andere bekende fotograaf, Edward Weston: 'Er zijn geen shortcuts in de fotografie'.

Veel doen, veel oefenen en proberen. Dat traint niet alleen je technische vaardigheden, het opent ook systemen in je on(der)bewuste. Of, zoals Dijksterhuis het mooi omschrijft: 'Kunst begint met willen. Je moet iets willen, dan hard werken, oefenen en proberen, dan word je beter en verandert willen in kunst.'

Oefenen én kijken

Oefening baart kunst, dus. Maar kunst van anderen ervaren óók. Door kunst te ervaren (en, fotografen, dus niet alleen fotografie) stimuleer je bepaalde hersendelen die schoonheid ervaren.

Je traint dan weer die 'spier' die onze in feite hersenen zijn, op het vlak van creativiteit. Het loont dus wel degelijk om in plaats van boeken over fotoapparatuur ook eens naar schilderkunst te kijken of je in muziek te verdiepen.

Uitdagen en beperken

Wat je ook kunt doen? Jezelf uitdagen. Schrijver Ilja Leonard Pfeiffer doet dat heel doelbewust. Bij elk boek legt hij zichzelf beperkingen op. Door in een andere stijlvorm te werken, zichzelf beperkingen op te leggen, het moeilijker te maken. Het levert hem nieuwe inzichten op in waar zijn verhaal naartoe moet.

Kun je dat als fotograaf ook? Zeker. Hier op Photofacts kwam de tip al vaker voorbij: beperk jezelf. Ga eens op pad met maar één objectief (met een vast brandpunt).

Of beperk jezelf tot één locatie. Of geef jezelf de opdracht om maar één kleur vast te leggen. Het levert nu direct misschien niet dé foto van je leven op, maar je traint er wel weer je creatieve blik mee.

Wat inspiratie over inspiratie, een beeld dat ik geleend heb van mede-blogger Laura, die dit artikel al eens postte over het zoeken naar inspiratie!

Tot slot

Mocht je in een creatieve lockdown zitten en denken dat je hiermee een zelfhulpboek in huis haalt om er weer uit te komen? Helaas, dat is het niet. Maar je hebt wel een heel leuk geschreven boek wat inzicht geeft in hoe 'groten' uit allerlei disciplines te werk gaan. En dat op zich is al heel inspirerend!

Meer 'horen' van Ap Dijksterhuis? In september van dit jaar werd hij geïnterviewd in het VPRO-programma Nooit meer slapen.

» Bestel 'Inspiratie' (25 euro)

Ontdek hoe je creatieve foto's maakt

In de cursus Creatieve Roadmap krijg je praktische handvatten om creatieve foto's te maken. Geef een creatieve draai aan je proces en je zult versteld staan wat er kan gebeuren.

Over de auteur

Erik werkt als content specialist. Daarnaast is hij freelance tekstschrijver en fotograaf. Mensen vormen daarbij het hoofdonderwerp: portret- en reportage-fotografie. Volg Erik ook op Instagram!

0 reacties

Er zijn nog geen reacties op dit artikel.
Deel als eerste jouw mening over dit onderwerp!

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

45.189 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts