Fotorecept: Nostalgie, aanvulling op het Polhuis-archief

zondag 21 oktober 2012, 22:57 door Erik van Rosmalen | 6.260x gelezen | 10 reacties

Een foto is een samenspel van verschillende factoren: be- en verlichting, locatie, modellen en styling bijvoorbeeld. In de specialisatiefase van de opleiding aan de Fotovakschool staat een opdracht op het programma waarin al die factoren samenkomen. Mijn fotoserie 'Nostalgie' is daar het product van. Een fotorecept!

Hoewel het zeker niet mijn beste foto's zijn, krijg ik toch nog regelmatig de vraag hoe deze foto's tot stand gekomen zijn. Daarom nu in de nieuwe rubriek 'fotorecepten' een korte uitleg. De opdrachtomschrijving tijdens de opleiding aan de Fotovakschool, enkele jaren geleden, was vrij eenvoudig: 'Creëer drie beelden die qua stijl en sfeer passen in de periodes 1965, 1970 en 1975 van het Polhuis-archief'.

Het Polhuis-archief is een collectie van enkele duizenden dia's van de amateurfotograaf Leo Polhuis, die in de jaren zestig en zeventig de activiteiten van zijn gezin vastlegde. Op het eerste gezicht gaat het hier om 'familiefoto's'. Maar wie door de uitgebreide collectie bladert, ziet dat Polhuis een zeer gevorderd amateur was. Compositie en belichting kloppen en er is oog geweest voor detail. Dat brengt in de opdracht al een bepaalde spanning met zich mee: enerzijds moeten de beelden 'los' ogen, anderzijds wel kloppen.

Geen clichebeelden

Een ander aspect dat meespeelt in deze serie is het sociale milieu. Ga je foto's maken in jaren '60 of '70-sfeer, verval je al snel in clichébeelden. Omdat het hier gaat om een vrij 'standaard' Nederlands burgergezin, passen die beelden dan niet in de serie. Dus geen Flower Power, Dolle Mina's of Provo. Ook hier moet er weer balans zijn tussen het sfeertje dat we kennen uit die tijd, zonder over-the-top te gaan.

Locatie en styling

Dat alles in gedachten nemend, begint dan het grote zoeken. Modellen (want stillevens zijn er slechts enkele in de collectie), kleding, attributen en een locatie. De locatie bleek voor de meeste studenten nog de grootste uitdaging.

Een belangrijk leerpunt, dat ik gelukkig ook al bij eerdere masterclasses had opgedaan: je locatie hoeft niet groter te zijn dan het frame van je foto. Zoeken naar een volledig huis in jaren '70-stijl is leuk, maar één witte muur met de juiste meubels kan ook al prima werken. Een deel van de foto's heb ik dan ook in mijn eigen woonkamer en badkamer gemaakt.

Na flink wat zoeken en rondvragen kwam ik via een vriendin terecht bij Ainsi: een theater, gevestigd in een voormalige cementfabriek van ENCI in Maastricht. Het gebouw zelf is prachtig, oud industrieel erfgoed. Kaal beton, grijs cement… heel 'urban' dus. En in die zin eigenlijk totaal niet geschikt voor mijn doel: huiselijke gezinsfoto's. De foyer van het theater staat echter vol met oude meubels: bankstellen, stoelen, tafels en tapijten uit precies 'mijn' periode!

Nostalgia 3

Een tweede beeld, geschoten op exact dezelfde locatie, maar met andere meubels en een iets andere lichtopstelling.

Modellen

Polhuis werkte niet met professionele modellen: hij fotografeerde immers zijn eigen gezin. Dat houdt natuurlijk wel in dat de geportetteerden op hun gemak waren bij het fotograferende gezinshoofd. Daarom ook heb ik er bewust voor gekozen om geen modellen te gebruiken: zeker geen professionele modellen, maar óók geen TFP-model: het zou het gevaar opleveren dat de foto's te geposeerd zouden ogen. Ik heb uiteindelijk gewerkt met mijn eigen vriendin en zoon en enkele goede vrienden.

Kleding en props

Kleding: hier loert sterk het gevaar van het cliché. Want we kennen de sixties en seventies natuurlijk van de clichés op televisie. Veel kledingverhuurbedrijfjes zoomen natuurlijk in op deze clichés. Gezien de aard van de familie Polhuis sla je dan de plank mis. Uiteindelijk bood de zolder uitkomst: een doos vol kleding die echt uit de jaren zestig en zeventig stamt. Ook de requisieten kwamen 'van zolder'.

Styling

Tijdens het fotograferen zelf ging de meeste tijd zitten in het bouwen en aankleden van de set. Dan blijkt styling een vak op zich, want in hoeverre voldoen bepaalde boeken, spelletjes, lectuurbakken en koffiekopjes aan een bepaald tijdsbeeld? In dit geval was het voornamelijk roeien met de riemen die we hadden, maar als het echt nauw komt, loont het zich zeker om een stylist in te schakelen.

Verlichting en belichting

Doel was om het licht zo natuurlijk mogelijk te houden, aangezien Polhuis natuurlijk geen complete flitsopstellingen bouwde. Maar gezien de locatie moest ik wel. Bij de meeste beelden heb ik gebruik gemaakt van drie flitsers:

Making of Nostalgia

Een flitser gericht op een groot wit scherm, bootst natuurlijk raamlicht na (op de foto op het salontafeltje geplaatst);

Een tweede flitser met omnibounce (of in een softbox/paraplu) van voren als invullichtje;

Een derde flitser recht van boven fungeert als lamplicht.

Afwerking

Met wat zoekwerk kwam ik in contact met de schoonzoon van de overleden fotograaf Polhuis. Hij bevestigde mijn vermoeden dat de foto's grotendeels geschoten zijn op middenformaat diafilm. Met een Rolleiflex 6x6, om precies te zijn. Welke diafilms Polhuis precies gebruikte heb ik helaas niet kunnen achterhalen.

'Aanvankelijk Agfa, later Kodak', was daarbij de enige aanwijzing. In de uiteindelijke afwerking en afdruk heb ik daarom behoorlijk geschoven met de verschillende kleurkanalen, vibrance en verzadiging om toch het juiste gevoel te krijgen. Bij het afdrukken is het dan nog zaak om de 'digitale scherpte' flink in te tomen door extra onscherpte toe te voegen!

Het eindresultaat

Andere beelden uit de serie:

Nostalgia 1

Een alternatieve versie van de eerste foto.

Nostalgia 5

Een foto op een buitenlocatie, die ik bewust wat 'tijdloos' heb gehouden. De fiets en kleding moeten daarin het tijdsbeeld weergeven.

Nostalgia 4

Een stilleven, gefotografeerd in de woonkamer.

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Erik werkt als content specialist. Daarnaast is hij freelance tekstschrijver en fotograaf. Mensen vormen daarbij het hoofdonderwerp: portret- en reportage-fotografie. Volg Erik ook op Instagram!

10 reacties

martinphili schreef op zondag 21 oktober 2012 om 23:55 | reageer
Hartstikke leuk! Ik heb er zelf ook wel mee te maken en het valt mij altijd op dat de mens van tegenwoordig toch altijd een beetje anders toont dan de mens uit "die tijd"

Benny schreef op maandag 22 oktober 2012 om 14:58 | reageer
Erik,

Mooi om te lezen, hoor. Vooral, omdat ik lees dat je er zoveel energie instopt. Dat vind ik, zeer zeker te waarderen.

Even een aanvulling: Had je het fotograferen dan ook niet beter op diafilm kunnen doen, omdat Polhuis dat ook deed? Je had bijvoorbeeld een diafilm kunnen kiezen, die qua beeld overeen kwam met die van Polhuis.

Nik Color software, was ook een optie geweest. Daar staan 'k weet niet hoeveel geanimeerde film looks in, die je ook nog kunt afstemmen op jouw smaak.

Uiteraard, kun je ook in Photshop spelen met diverse kleurkanalen. Alleen is het wat moeilijker, om bij elke foto precies hetzelfde aan beeld te krijgen.

Persoonlijk, had ik zo'n serie zelf ook op Diafilm geschoten en daarna gewoon ingescand. Je hebt dan al een hele goede vertrek basis, namelijk...

Benny

ErikvanRosmalen schreef op maandag 22 oktober 2012 om 17:25 | reageer
Dank voor jullie reacties!

@martinphili: Klopt. Mede daaroom voor 'gewone' mensen gekozen in plaats van modellen. Maar dan nog hou je dat natuurlijk. Het is en blijft voortdurend balanceren op de rand van het cliche!

@Benny: Dank! Daar heb je uiteraard helemaal gelijk in. Bij een aantal beelden heb ik dat ook gedaan hoor, van de hier getoonde is het portret van Marike met de fiets ook analoog geschoten bijvoorbeeld. Bij de 'studio'-opnames waar het in deze blog om draait was het afbreukrisico me te groot (iets met een deadline...), omdat ik later natuurlijk nog een achtergrond erin moest shoppen. Tijd om zowel digitaal als analoog te doen had ik niet. Maar je hebt zeker gelijk! Dank!

Peter van Veen schreef op maandag 22 oktober 2012 om 19:23 | reageer
Erg leuk om te lezen hoe je dit hebt gedaan, Erik!

Marc Wijngaarde schreef op maandag 22 oktober 2012 om 21:19 | reageer
Ik mis een beetje de ananas met sate prikkers met kaasblokjes en augurk voor het ultieme huiselijke jaren 70 gevoel. Flauw, maar ik vind dat je essentie, de sfeer, "the look" echt te pakken hebt. Een aantal van je foto's kunnen zo uit een advertentie uit de libelle of margiet uit die tijd geplukt zijn.

ErikvanRosmalen schreef op dinsdag 23 oktober 2012 om 07:15 | reageer
Dank u heren

jk-fotografie schreef op dinsdag 23 oktober 2012 om 13:20 | reageer
Interessant artikel en leuk om te lezen hoe serieus je de opdracht van de Fotovakschool hebt opgepakt en uitgevoerd. Kijkend naar de Ik Jan Cremer-lezer vroeg ik me af hoe je de achtergronden hebt gewisseld (lijkt heel natuurlijk) van hout met nerf naar patroonbehangetje.
Nog even en dan ben je hier de meest productieve blogger gezien al je recente posts.

jamesprovision schreef op dinsdag 23 oktober 2012 om 14:37 | reageer
grappig om te zien hoeveel werk er in de voorbereiding m.b.t. rekwisieten gestoken is terwijl de uitlichting zich beperkt tot wat sfeerloos licht, terwijl daar toch eigenlijk de essentie van het fotograferen ligt.
Accenten leggen met bv. 'n grote plaat tempex waarin op willekeurige plaatsen (grote) gaten zijn gesneden met daarachter 'n stevige spot, ook wel cookielight genoemd.

ErikvanRosmalen schreef op dinsdag 23 oktober 2012 om 14:58 | reageer
@jk-fotografie: De achtergronden zijn gewisseld in Photoshop (zie ook de behind the scenes-foto), ook het tweede beeld trouwens. Puur masker-werk, uiteindelijk...

@jamesprovision: Ik had hier uiteraard van alles uit de kast kunnen trekken qua belichting. Maar het ging hier vooral om aansluiten bij een bestaande serie, de Polhuis-collectie, die voor 99,99% op basis van natuurlijk licht is gefotografeerd. Al het licht wat je ziet is geflitst, maar wel zodanig dat het natuurlijk oogt - en in jouw ogen dan misschien wat sfeerloos. Een groot raamlicht, een lamp boven de salontafel. Creatief flitsen met cookies, gobo's of andere accenten is leuk en vind ik leuk, maar past niet in deze serie.

gast schreef op dinsdag 23 oktober 2012 om 15:02 | reageer
Ja, james wil er waarschijnlijk echt een reclamefoto van maken, maar dat was natuurlijk niet de opdracht op de Fotovakschool!

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Portretfoto's Bewerken in Lightroom Classic

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

45.188 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts