Het fotograferen van een vulkaanuitbarsting

zaterdag 22 september 2018, 14:14 door Michelle Peeters | 7.125x gelezen | 6 reacties

Het fotograferen van vulkaanuitbarstingen is behoorlijk uitdagend en soms gevaarlijk. Maar iedereen die met deze gevaren wordt geconfronteerd, zal worden beloond met de meest ongelooflijke foto's vanuit het hart van onze planeet.

Meerdere uitbarstingen tegelijkertijd op de Stromboli (Italië). Iso: 6400, f/11, 20 seconden

Chimborazo in Ecuador

Mijn interesse in vulkanen begon in 1995. Ik maakte een lange reis in Ecuador en beklom daar de Chimborazo vulkaan die op 6.268 meter boven zeeniveau staat.

Tijdens de klim was ik me opmerkelijk bewust van de sudderende kracht diep onder mijn voeten. In dit dorre landschap voelde ik me heel dicht bij de natuur en de hele, ongerepte planeet. Daarna volgden de Arenal in Costa Rica, de Pacaya in Guatemala en de Etna, Vesuvius en Stromboli in Italië.

Sinds die tijd hebben vuurbergen en verlaten landschappen me gefascineerd. Mij wordt vaak gevraagd waarom ik me zo magisch aangetrokken voel tot vulkanen.

Vulkanen laten me de kracht van de natuur in alle opzichten voelen: de oorstrelende explosies, angstaanjagende schokgolven, vallende lava-bommen en de ondraaglijke hitte van nabije zwevende lava - plus het optische spektakel van eindeloos vuurwerk.

Stromboli (Italië). Iso: 6400, f/2.8, 1/20 seconde

Actieve en toegankelijke Stromboli

Stromboli is de meest actieve vulkaan van Europa en ook nog eens vrij toegankelijk. Drie kraters op de top van de vulkaan zorgen continu voor explosies, gevolgd door gloeiende vulkanische bommen, die vooral 's nachts voor spectaculaire beelden zorgen.

In 2014 is er een grote uitbarsting geweest, waarbij de lava tot aan zee stroomde. Sinds die enorme explosie was Stromboli lange tijd zeer rustig en liet hij nauwelijks van zich horen.

Tot het voorjaar van 2017; de explosies keerden terug, tot grote vreugde van de gidsen op Stromboli, met zo'n mooie regelmaat dat je de vulkaan weer kunt beklimmen om al dat spektakel van dichtbij te zien.

Stromboli. Iso: 6400, f/8, 20 seconden
In 2001 bezocht ik de vulkaan al eens en maakte er foto's van met mijn Canon spiegelreflexcamera, die na ontwikkeling (dit was nog in de analoge tijd…) behoorlijk tegenvielen. Ik had ook geen statief bij me en moest improviseren door de camera te steunen op een steen.

Dit keer zeulde ik wel een zwaar Manfrotto statief mee naar boven en dat heeft zijn vruchten zeker afgeworpen!

Stromboli. Iso: 6400, f/11, 20 seconden
Als je een tour boekt op Stromboli zelf vertrek je rond 17:30 uur en leidt de gids je in een uur of 3 naar boven. Bergschoenen zijn noodzakelijk, net als voldoende water en proviand voor de heen- én terugweg en daarnaast een hoofdlampje.

Het touroffice zorgt voor plastic helmen (waarvan ik me wel afvraag of zoiets helpt als je toch een gloeiende steen op je hoofd mocht krijgen…).
Het hoogteverschil vanaf het dorpsplein tot aan de kraters is bijna negenhonderd meter, maar haalbaar voor zowel jong als oud.

Je loopt aan de noordoostkant van de vulkaan, de veilige kant om deze tocht te maken. Uiteindelijk kom je hoger uit dan de kraters, die zich net onder de top bevinden.

Vlak onder het hoogste punt van Stromboli heb je een eerste uitzicht op de buitenste krater. Hier vond af en toe een uitbarsing plaats. Een heftige explosie, een vuurbal gevolgd door as en gloeiende lavabommen die enkele honderden meters de lucht in werden geslingerd.

Het maakt een overweldigende indruk; een werkende vulkaan met eigen ogen te kunnen zien op een relatief korte maar veilige afstand. Stromboli trakteert je om de vijf à tien minuten op een voorstelling.

Het laatste stukje naar de top duurt maar een kwartier. Uiteindelijk zie je dan de kraters in de diepte, continu vuur spuwend. Om de paar minuten is er wel één die explodeert.

Uitdagingen en vereisten

Als vulkaanfotograaf zijn fysieke, psychologische en technische vaardigheden vereist. Om te beginnen bevinden enkele van de meest aantrekkelijke vulkanen zich in de meest ongastvrije gebieden. Wat dat punt aangaat vormt de Stromboli een zeer prettige en toegankelijke uitzondering hierop.

Lange trekkings, zware rugzakken, beperkte voedselrantsoenen en ruig terrein zijn vaak de omstandigheden die gepaard gaan met het proberen je 'gloeiende' bestemming te bereiken.

Veiligheid moet natuurlijk altijd voorop staan en je moet proberen zoveel mogelijk risico te vermijden. Dat is natuurlijk niet altijd gemakkelijk, gezien de potentieel spectaculaire fotomomenten die je dan weer zou kunnen mislopen.

Stromboli. Iso: 6400, f/2.8, 1/20 seconde
Soms heb je zelfs speciale beschermende uitrusting nodig zoals een helm of gasmasker. Bij de Kilauea-vulkaan op Hawaï bijvoorbeeld zouden de bedrieglijk onschuldig uitziende ontsnappende gassen anders binnen de kortste keren tot de dood leiden.

Andere gevaren in deze vurige plaatsen komen van onstabiele kraterranden, als gevolg van losse materialen en verdwaalde lava-bommen.

Naast de hierboven genoemde voorzorgsmaatregelen is het belangrijk om enige tijd te besteden aan het bewaken van de intensiteit en richting van vulkanische activiteit voordat je dichterbij komt. Het van te voren uitwerken van een ontsnappingsroute op vaste grond is al behoorlijk nuttig gebleken, bijvoorbeeld op de Etna op Sicilië.

Als de hel plotseling uitbarst bij de vulkaan, is het niet alleen essentieel om perfecte beeldcomposities en camera-instellingen te vinden, maar ook om de complete omgeving in de gaten te houden.

In bijzonder gevaarlijke situaties worden begeleiders ten zeerste aanbevolen om beurten te fotograferen en dan weer de vulkaan te bestuderen.

Als deze richtlijnen worden opgevolgd, is het maken van close-upfoto's van actieve vulkanen niet zo gevaarlijk als de meeste mensen denken

Foto-apparatuur voor vulkaanfotografie

Mijn fotografische apparatuur heeft een totaal gewicht van ongeveer 17 kilo en bestaat uit een vijf jaar oude Canon 5D Mark III met twee snelle en lichtgevoelige objectieven: een Canon 24-70mm en een 70-200mm.

Ik geef echter vooral de voorkeur aan het maken van foto's met de 24-70mm-lens, die volgens mij een optimale hoek beslaat. Het scheelt een hoop gewicht om het 70-200mm objectief thuis te laten.

Je sensor kan gemakkelijk geruïneerd worden door fijne as tijdens het verwisselen van je objectieven. Ook loop je kans op het missen van de perfecte foto op het moment dat je net een objectief aan het wisselen bent. Ik neem liever een wat grotere beeldhoek en kies thuis wel de perfecte beelduitsnede uit op de computer.

Als extra bescherming voor je objectieven kun je er een UV-filter voor schroeven. Daarnaast sleep ik een stevig Manfrotto statief mee en een afstandsbediening voor lange belichtingstijden en opnames in het donker, gedeeltelijk onder zeer winderige omstandigheden.

Voor foto's en opnames tijdens de trek, is het ook handig om een compact camera of smartphone bij de hand te hebben die in je broekzak past.

Hoewel de Canon 5D Mark III een stofdichte metalen behuizing heeft, kun je hem nog extra beschermen met een extra waterdichte tas. Na elke reis laat ik de camera professioneel reinigen.

Een andere belangrijke tip is om de grondtemperatuur regelmatig te controleren om te voorkomen dat schoenen en statieven smelten en om andere apparatuur te beschermen tegen schade door hitte.

Fototips voor vulkanen

Een vulkanische uitbarsting de nacht is een populair foto-onderwerp. Bij het nemen van foto's 's nachts word je als fotograaf geconfronteerd met verschillende problemen (of uitdagingen).

Uit persoonlijke, bittere ervaring raad ik aan om verschillende handmatig gefocuste testopnamen te maken in het donker om het optimale scherpstelpunt te bereiken, zelfs als het autofocussysteem 's nachts niet werkt.

Het probleem is dat je moet scherpstellen op donkere gebieden (met name de vulkaan zelf). Als je je trip kunt plannen tijdens een volle maan levert dit veel voordelen op voor het scherpstellen!

Ik had het grote voordeel dat in de grote krater op de Stromboli een permanent vuurtje brandde, waarop ik kon autofocussen en vervolgens de scherpstelling op handmatig kon zetten.

Wat natuurlijk ook erg handig is, is om al tijdens het blauwe uurtje aanwezig te zijn op de plek. Op dat tijdstip kun je vaak al hele mooie foto's maken en zijn de uitbarstingen ook al goed zichtbaar. Op dat moment kun je al goed scherpstellen en je installeren.

Vervolgens kun je je autofocus dan uitzetten zodat de camera op het 'moment supreme' niet opnieuw gaat proberen te focussen en je het belangrijke fotomoment misloopt.

Voordat ik de grote krater bereikte kon ik scherpstellen op een aantal hoofdlampjes van klimmers die in de verte naar boven kwamen. Handmatig scherpstellen kun je het best doen door eerst in te zoomen, scherpstellen via het lifeview-schermpje en vervolgens weer uit te zoomen.

De andere moeilijkheid ligt in het grote risico dat licht in de zeer hete en daardoor extreem heldere delen van de ontsnappende lava helemaal wit kan uitbijten (clippen). Kies in dat geval een iets lagere iso-waarde of schroef het diafragma wat verder dicht.

In de nabewerking moest ik de schaduwpartijen ophalen om ook iets van de omgeving (die helemaal zwart dichtgelopen was) te kunnen zien. Met de ruisonderdrukker kun je de typische korrel dan weer verwijderen, dat gaat prima met Photoshop of Lightroom.

Camera-instellingen

Wat betreft de instellingen voor overdag, vertrouw ik meestal op het semi-automatische systeem van de camera terwijl ik handmatig ISO en diafragma instel om verschillende sferen in de foto's te krijgen.

Hiervoor heb je een aantal mogelijkheden tot je beschikking: hoge ISO-waarden tot 800 kun je gebruiken voor het fotografisch bevriezen van lava-klonten, terwijl lage ISO-waarden in combinatie met een klein diafragma worden gebruikt om vervagende effecten van ontsnappende lava en aswolken te bereiken.

Beide zijn leuk om te proberen en erg mooi!

Iso: 6400, f/2.8, 1/20 seconde
Over het algemeen is een bewolkte lucht gunstig voor de instellingen overdag, aangezien felle zon ervoor zorgt dat ontsnappende gassen op een witte sluier op foto's lijken.

Wat betreft vulkaanfotografie is het beste moment eigenlijk het zogenaamde blauwe uur (zonsopgang / zonsondergang). De hete lava vertoont al een rode gloed en er is nog steeds voldoende detail te zien in de donkere delen van de foto.

Maar dat heb je natuurlijk niet altijd voor het zeggen, zeker niets als je met een gids en een groep meegaat (wat vaak wel wordt aanbevolen in verband met de veiligheid). In mijn geval stonden we pas om 20:20 uur op de kratterrand en hadden we al een tijd de hoofdlampjes aan omdat het al donker geworden was.

Stromboli. Iso: 6400, f/8, 20 seconden

Compositie

Dan nog iets over de algemene beeldcompositie. Natuurlijk is het in eerste instantie zaak om te focussen op de hierboven al beschreven uitbarstingen en 'het vuurwerk' zelf.

Daarnaast is het denk ik om enkele foto's van de uitbarsting in zijn context te tonen. Dit betekent dat je ook de omgeving van de vulkaan evenals de respectieve verhoudingen zou kunnen laten zien. Dus niet alleen close-up, maar ook wat opnames met groothoek doen het erg goed!

Gebruik tot slot alle compositie-technieken die je kent: schuine lijnen, invoerende lijnen, hoofdonderwerp beeldvullend, de gulden snede, de regel van derden, eigenlijk kun je alles gebruiken en toepassen, net als bij landschapsfotografie.

Filmpje

Huub Sanders maakte onderstaand filmpje van drie vulkaanuitbarstingen tegelijkertijd op de Stromboli:

Meer tips?

Al met al vergt het toch aardig wat improvisatie-talent om het fotograferen van een uitbarstende vulkaan tot een goed einde te brengen. Zeker als je het voor het eerst doet. Hopelijk helpen deze tips je hierbij.

Mocht je zelf weleens een actieve vulkaan (-uitbarsting) gefotografeerd hebben, dan ben ik uiteraard erg benieuwd naar je ervaringen en eventuele tips!

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Michelle Peeters is fotografe en oprichter van DeuxBleus Fotografie. Michelle herkent het bijzondere in het gewone en het gewone in het bijzondere. Ze heeft zich nooit willen specialiseren en is daardoor van alle markten thuis.

6 reacties

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ook interessant

• 

  Video: Drone verdwijnt in vulkaan

  door Elja Trum

• 

  Epische vulkaan-bliksemfoto wint de 'Perfect Moment' wedstrijd

  door Michelle Peeters

• 

  Must Do op Sicilië: De Etna vulkaan fotograferen

  door Michelle Peeters

• 

  Timelapse video van de Eyjafjallajökull vulkaan

  door Elja Trum

Toon alle artikelen binnen Tips en Truuks