Nooit meer scherpstellen, ook niet automatisch

maandag 20 maart 2023, 20:20 door Nando Harmsen | 8.525x gelezen | 12 reacties

Scherpstellen hoeft geen probleem meer te zijn. De automatische systemen zijn razendsnel en ongelofelijk nauwkeurig. Maar ze zijn niet perfect, het gaat best wel vaak mis. Voor sommige soorten fotografie kun je ook zonder scherpstellen aan de slag.

Een foto altijd scherp hebben terwijl je de autofocus uit hebt staan. Dat klinkt te mooi om waar te zijn. Toch kan het echt. Althans, voor een aantal soorten fotografie. Niet voor alles, want er zitten voorwaarden aan.

Hoe snel je kunt reageren hangt mede af van de autofocus. Wat als je niet meer hoeft scherp te stellen? (Fujifilm X100t, ISO200, f/2,5, 1/600s)
Het wordt ook wel eens zone-AF genoemd. Het betekent dat je de scherpstelling van te voren al instelt, en er verder niet meer naar omkijkt. Het geheim daarvan is een grote scherptediepte. Een hele grote scherptediepte.

Bij dit soort technieken maak je gebruik van de hyperfocale afstand. Dat is de scherpstelafstand waarbij de scherptediepte van zo dichtbij mogelijk tot exact aan de horizon loopt. Stel je scherpstelling handmatig op de hyperfocale afstand in, en nagenoeg alles is scherp.

Alles scherp zonder dat je jezelf druk moet maken over de vraag of je foto wel scherp is. (Fujifilm X100t, ISO200, f/11, 1/80s)
De manier hoe je het doet is heel eenvoudig. Je zoekt de hyperfocale afstand op van het brandpunt dat je gebruikt, in combinatie met het diafragma. Wanneer ik mijn Fujifilm X100t camera als voorbeeld gebruik, deze heeft een 23 mm objectief. Ik kies voor diafragma f/11.

Via een DOF calculator kan ik dan de hyperfocale afstand uitrekenen. Die is met deze instellingen op deze camera 2,4 meter. Stel ik mijn scherpstelafstand handmatig op 2,4 meter in, dan is alles van 1,2 meter tot oneindig scherp. Zo lang mijn onderwerp niet dichterbij is dan 1,2 meter, heb ik altijd alles scherp.

Er zijn een paar voorwaarden aan. Je moet voldoende groothoek gebruiken en je moet een kleine lensopening gebruiken. Dat betekent dat er voldoende licht beschikbaar moet zijn. Bovendien moet je wel alles scherp in beeld willen hebben.

De techniek werkt niet wanneer je een kleine scherptediepte wenst of als je langere brandpuntafstanden gebruikt.

Dit instellen van een goede afstand is niet altijd even makkelijk. Bij sommige objectieven is dat makkelijker dan bij andere objectieven. Jij kent jouw eigen camera het beste, dus weet je ook hoe je dit op een zo goed mogelijke manier bij jouw camera en objectief kunt doen.

De Fujifilm X100t met diafragma f/11 en hyperfocale afstand ingesteld is erg handig, maar pas op dat de je scherpstelring dan niet meer verdraait.
Gebruik jij deze manier wel eens? Of wist je van het bestaan niet af? Misschien heb je een tip om ervoor te zorgen dat je niet per ongeluk de scherpstelring weer verdraait. Laat het weten in een reactie onder dit bericht.

De cursus Alles over Scherptediepte

We kennen allemaal de term scherptediepte, of onder de populaire afkorting DoF. We weten ook allemaal dat diafragma invloed heeft op de scherptediepte, en dat je brandpuntafstand ook een rol speelt. Zelfs afstand doet mee.

In de cursus Alles over Scherptediepte komen alle geheimen over scherptediepte aan bod. Hoe werkt het, wat voor invloed kun je erop uitoefenen, hoe zet je het in? In 20 video's komen al die vragen en meer aan bod.

De cursus wordt gegeven door Nando Harmsen, die dit soms lastige onderwerp stap voor stap in eenvoudige bewoordingen zal uitleggen zodat ook jij precies weet hoe scherptediepte werkt, en hoe je het voor je eigen fotografie kunt inzetten.

Ben je nog geen lid van Photofacts Academy? Meld je dan nu aan en krijg niet alleen de cursus over scherptediepte, maar ook meer dan 100 andere interessante cursussen over fotografie en fotobewerking.

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

12 reacties

RAWshooter schreef op dinsdag 21 maart 2023 om 10:36 | reageer
Ten eerste: scherpte is een relatief begrip. Wat jij ervaart als scherp hoeft dat niet echt te zijn. Het is ook niet zo dat zone focussing alles binnen de range scherp krijgt, maar je ervaart het als scherp. Kleine nuance dus.

Ten tweede: vooral op straat gebruik ik het vaak. Aanrader is om het eens te proberen en dan achteraf te beoordelen of het voor jou werkt. Want in het begin voelt het onnatuurlijk: je stelt een afstand in en een diafragma en laat de camera de sluitertijd bepalen. Alleen de compositie en het moment doen er nog toe. En evt de belichtingscompensatie.

Ten derde: doe dit alleen met vast brandpunt lenzen. Bij een zoomlens heb je niks meer aan de instellingen als je de zoomring een stukje verdraait.

Nando schreef op donderdag 23 maart 2023 om 13:40 | reageer
Op je eerste punt wil ik het volgende zeggen: dit is is voor de techniek die ik beschrijf nu niet relevant.
Op je derde punt kan ik alleen maar zeggen dat het grotendeels waar is. Want als je een vast brandpunt op je zoomobjectief kiest en die niet verandert bereik je hetzelfde.

Harry schreef op dinsdag 21 maart 2023 om 11:51 | reageer
Een klein diafragma heeft een groot nadeel: diffractie! Veel camera's, vooral kleine sensors zijn daar gevoelig voor. Moderne objectieven wordt geadviseerd vaak niet kleiner te gaan dan f 8, soms zelfs 5.6.

Nando schreef op donderdag 23 maart 2023 om 13:35 | reageer
Als je je moet laten leiden door dit soort dingen, mag je nooit meer diafragmeren. Te grote lensopening, en je foto vertoont vignettering, te weinig scherptediepte. Te kleine lensopening en je krijgt diffractie.
Zo lang je geen f/22 gebruikt, zal het allemaal best meevallen. Tenzij je een pixelpeeper bent en alleen een foto op beeldkwaliteit beoordeelt. In mijn ogen ben je dan geen fotograaf meer.

Hans schreef op dinsdag 21 maart 2023 om 12:24 | reageer
Dag Nando, maak je het nu niet te ingewikkeld met die DOF-calculator? Op mijn Fujifilm camera zie ik in de zoeker een scherptedieptebalk onder het beeld. Bij andere merken zal ook wel zo iets bestaan. Even aan de instelling voor de afstand draaien (dat moet je toch al doen) en dan ik zie precies het gebied waar binnen de scherpte ligt. Rekenen is dan niet nodig.

Nando schreef op donderdag 23 maart 2023 om 13:35 | reageer
Niet iedereen heeft die optie in de camera.
Heb je die wel ter beschikking is dat handig. Heb je dat niet, dan moet je het berekenen.
Zo ingewikkeld is dat niet.

Els markusse schreef op dinsdag 21 maart 2023 om 13:08 | reageer
Leuk Stukje Nando, ik gebruik het zelf graag bij straatfotografie, camera laag en gewoon voor je kijken terwijl je heerlijk onopvallend plaatjes schiet, ik gebruik dan meestal f8 maar dan wel automatische iso, dan is mijn sluitertijd altijd oke.
inderdaad even wennen dat je niet meer aan je lens kan draaien.

gast schreef op dinsdag 21 maart 2023 om 13:55 | reageer
Dit is interessant. Heel interessant!

Dick schreef op dinsdag 21 maart 2023 om 14:34 | reageer
Hallo,
Ik ben nog niet zo vergevorderd in fotografie, maar hoe bepaal ik de afstand tussen camera en object, dus ook de dichtstbijzijnde en de verst verwijderde objecten die volgens de app in focus staan?
Dick

Nando schreef op donderdag 23 maart 2023 om 13:37 | reageer
Bekijk de cursus scherptediepte die ik op Photofacts Academy geef. Dan wordt veel duidelijker.
Hyperfocale afstand gebruiken betekent dat de afstand niet belangrijk is. Alles vanaf een punt dichtbij is tot de horizon scherp.

wil schreef op zaterdag 25 maart 2023 om 09:42 | reageer
Lang geleden bij mijn analoge camera stond er op de lens altijd een schaal zodat je bij een bepaald diafragma kon aflezen tussen welke afstanden het beeld scherp is.
Bij mijn digitale nikon ontbreekt deze schaal. Is er een reden waarom dat tegenwoordig niet (of minder vaak) meer op de lens staat?

Nando schreef op dinsdag 28 maart 2023 om 10:14 | reageer
Meestal is dit omdat er geen diafragmaring meer op een objectief aanwezig is. Bij sommige merken is dat nog wel, maar dan ontbreekt het toch.
Bij zoomobjectieven is het nauwelijks mogelijk (en zeker niet nauwkeurig genoeg) vanwege het draaizoom mechanisme. Alleen met schuifzoom zou het kunnen.
Bij primes zou het wel mogelijk zijn, maar doordat er zo vertrouwd wordt op autofocus wordt het vaak achterwege gelaten. Dat maakt het voor de fabrikant wat makkelijker

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Van Beeld naar Kunst met Micky Hoogendijk

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

45.189 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts

Nooit meer scherpstellen, ook niet automatisch