Statiefgebruik; zo krijg je altijd scherpe foto's

maandag 13 februari 2012, 23:09 door Elja Trum | 35.796x gelezen | 32 reacties

Bij de aankoop van je eerste fotografie apparatuur is een statief waarschijnlijk niet direct iets wat boven aan je lijstje staat. Toch kan een statief je uitstekend helpen betere en bijzondere foto's te maken. In deze basiscursus laten we je graag zien wat de voordelen van het gebruik van een statief zijn en hoe je hier zo optimaal mogelijk gebruik van kunt maken.

Eén van de belangrijkste redenen waarom een foto mislukt is beweging. Een minimale beweging kan er al voor zorgen dat een foto niet scherp meer is. Wanneer je een teleobjectief gebruikt wordt een kleine beweging zelfs nog uitvergroot zodat de foto nog eerder bewogen zal zijn. Er is een eenvoudige basisregel om te kijken of je een foto nog scherp kunt nemen zonder statief: het brandpuntafstand moet kleiner zijn dan de sluitersnelheid in milliseconden.

Fotografeer je bijvoorbeeld op 100mm dan moet je sluitersnelheid sneller zijn dan 1/100ste seconde. Heeft jouw camera of objectief beeldstabilisatie dan kun je wellicht net iets verder gaan, maar ook aan deze elektronische hulp zit een limiet. Denk er trouwens aan dat je de beeldstabilisatie bij gebruik op een statief vaak het beste uit kunt schakelen.

Het juiste statief

Het is belangrijk dat je het juiste statief voor jouw doeleinde aanschaft. Geen keuze om te snel te maken, in de praktijk blijkt dat veel fotografen twee statieven verslijten voordat ze een statief vinden dat helemaal aan hun wens voldoet. Het is daarom slim om net iets meer uit te geven aan je statief dan je in eerste instantie van plan was.

Let vooral op het gewicht. Een statief dat te zwaar is om comfortabel met je mee te dragen zal thuis of in de auto blijven liggen wanneer je op pad gaat. Daarnaast is kwaliteit (en daarmee de stabiliteit) erg belangrijk. Vooral de goedkopere statieven zullen met een beetje wind bewegen of kunnen het gewicht van je camera en objectief niet dragen.

Balhoofd, foto door Vaans Ruijten

Bij een goed statief hoort ook een goede statiefkop. Deze koop je in principe altijd los van het statief zelf zodat je ook hier de beste keuze voor jouw doeleinde kunt maken. Algemeen gesproken is een balhoofdstatief voor de meeste fotografen de beste keuze. Belangrijke dingen om op te letten zijn het gewicht, de hoogte (zowel minimaal als maximaal), het draagvermogen en de lengte wanneer het statief ingeklapt is.

Er zijn veel verschillende vormen van fotografie en bij bijna elke vorm kan een statief bruikbaar zijn. Een aantal voorbeelden van fotografievormen waarbij een statief onmisbaar is en waarom.

Nachtfotografie

Een van de duidelijkste reden om een statief te gebruiken is wellicht bij het maken van nachtopnames. Wanneer het donkerder wordt heb je een langere sluitertijd nodig om scherpe foto's te krijgen. Een statief helpt je om ook bij lagere sluitertijden nog steeds scherpe foto's te maken.

Foto door Sjors Roelofs
Daarbij kun je ook andere factoren die de sluitersnelheid beïnvloeden met een statief weer naar je hand zetten. De lichtgevoeligheid van je camera kan bijvoorbeeld terug naar 100 ISO om voor minimale ruis in je foto te zorgen. Vanaf een statief kun je ook weer een kleiner diafragma (groter diafragmagetal) gebruiken om zo meer scherptediepte in je foto te krijgen.

Landschapsfotografie

Landschapsfotografen gebruiken bijna altijd een statief. Als je een landschap fotografeert midden op de dag in het volle zonlicht dan heb je ook bij deze vorm van fotografie geen statief nodig om alles scherp te krijgen. Alleen, een landschap fotograferen onder deze omstandigheden zal zelden een bijzondere foto opleveren.

Landschapsfotografen fotograferen het liefst rond zonsopgang en zonsondergang. Daarbij willen zij meestal een grote scherptediepte in hun foto zodat alles van voor dat achter scherp is. Een langere sluitertijd is dan al niet meer te voorkomen.

Als landschapsfotograaf kun je ook gebruik maken van de waterpas op je statief om ervoor te zorgen dat de horizon in je foto recht staat. Een andere methode kan het gebruik van live-view zijn met gebruik van een raster of kunstmatige horizon.

Landschap door Laura Vink

Door Laura Vink

Natuurfotografie

Natuurfotografen proberen vaak vanaf grote afstand dieren vast te leggen zonder deze in hun activiteiten te storen. Lange teleobjectieven zijn vereist en met bijvoorbeeld een 500mm objectief heb je dus ook een sluitertijd van minimaal 1/500ste nodig wanneer je vanuit de hand fotografeert. Elke trilling wordt bij dergelijke objectieven dermate uitvergroot dat een statief onmisbaar is.

Een bijkomend voordeel van een statief is voor natuurfotografen dat ze de zware objectieven niet zelf hoeven te dragen. Het statief neemt het gewicht van hun over zodat het geen probleem is wanneer de natuurfotograaf urenlang wacht op het ene juiste moment voor de perfecte foto.

Koolmees

Foto door Johannes Klapwijk
Ook kan een natuurfotograaf alles al vooraf perfect instellen, het onderwerp hoeft alleen maar op de juiste plek te gaan zitten en de fotograaf hoeft op dat moment alleen nog maar af te drukken. Zo voorkom je als fotograaf dat je dat ene belangrijke moment mist omdat je eerst je camera nog voor je gezicht moet trekken en scherp moet stellen.

Macrofotografie

Net als bij stevige teleobjectieven zul je ook bij een macroobjectief snel last krijgen van de trilling van je handen. Een statief is ook bij deze vorm van fotografie onmisbaar. Ook een grote scherptediepte is van belang bij macrofotografie. Om een klein beestje of bloempje geheel scherp in beeld te krijgen zul je al snel het diafragma flink dicht moeten draaien. De benodigde sluitertijd zal dan ook snel langer worden.

Het statief stelt je ook in staat om aan 'focus stacking' te doen. Bij deze techniek stel je op meerdere plaatsen in je foto scherp en voeg je de scherpe delen uit de verschillende foto's op je computer samen tot één foto met een grotere scherptediepte dan anders mogelijk.

Common Blue Damselfly door Koen Miseur

Foto door Koen Miseur
Ben je van plan aan macrofotografie te gaan doen, let er dan bij aanschaf van je statief goed op wat de minimale hoogte is waarop je kunt werken. Als macrofotograaf wil je vaak centimeters boven de grond kunnen werken en dit is lang niet met elk statief mogelijk.

Studiofotografie

Niet alleen landschap- en macrofotografen gebruiken een statief. Ook veel portretfotografen gebruiken in hun studio een statief. Een persoonlijke keuze die van de fotograaf zal afhangen, maar deze fotografen geven vaak aan dat ze hierdoor minder met de camera en meer met het model bezig zijn. Ze zitten niet 'verstopt' achter de camera, maar kunnen direct met het model werken. Vaak gebruiken ze dan ook een (draadloze) ontsteker om de daadwerkelijke foto te maken terwijl ze niet eens bij hun camera in de buurt staan.

Het gebruik van een statief sluit daarbij, ook bij sneller sluitertijden door flitslicht, elke onnodige trilling in het beeld uit en levert daardoor scherpere foto's op. Er zijn ook speciale statieven te krijgen die speciaal zijn voor gebruik in een studio. Deze statieven hebben geen benen zoals je gewend bent, maar hangen aan een systeem aan het plafond of bewegen op wieltjes. Het statief zelf bestaat hoofdzakelijk uit een verticale kolom waarlangs je de camera omhoog en omlaag kunt bewegen.

Monopod

Een éénbeenstatief, ook wel monopod genoemd, is eigenlijk een vreemd soort statief. In plaats van drie benen heb je slechts één been en dus kan het statief niet uit zichzelf blijven staan. Dit soort statieven zijn dus ook niet bruikbaar wanneer je echt langere sluitertijden wilt vastleggen zonder beweging. Wel kan een monopod je helpen om beduidend scherpe foto's te maken.

Een monopod wordt vooral veel gebruikt door sportfotografen. Zij willen wel de vrijheid om hun camera snel te bewegen om de juiste actie vast te leggen, maar kunnen ook hulp gebruiken hun zware teleobjectieven te dragen en willen eveneens zo min mogelijk ongewenste bewegingen in hun foto's.

Surfer

Foto door Jantina Scheltema
Een monopod is niet stabieler dan een driebenig statief, maar biedt wel meer flexibiliteit, is lichter, makkelijker mee te nemen en sneller te gebruiken. Een monopod maak je stabieler door het statief in combinatie met je lichaam te gebruiken. Jouw benen vormen dan feitelijk de twee andere benen van het statief. Er zijn verschillende technieken die fotografen gebruiken om het statief zo stabiel mogelijk te houden, maar uiteindelijk gaat het erom wat jij prettig vind werken.

Overigens zijn er ook statieven te koop waarbij je één poot los kunt maken en deze vervolgens kunt gebruiken als monopod. Handig wanneer je deze zo nu en dan zou willen gebruiken.

Compositie

Het gebruik van een statief heeft nog een voordeel, al oogt dit op het eerste gezicht als een nadeel. Het is met een statief niet zo gemakkelijk om de gewenste compositie van je foto te maken. Als je net je statief opgesteld hebt en door de zoeker van je camera kijkt zul je vaak ontdekken dat de compositie niet is wat je voor ogen had. Je moet dan het statief weer bijstellen zodat je compositie wel naar wens is.

Dat luistert vaak erg nauwkeurig en daardoor kun je soms wel een paar keer je statief moeten verstellen voordat je tevreden bent. Het voordeel van dit bijstelwerk is dat je de tijd neemt om goed over je compositie na te denken voordat je de foto maakt.

Uit de hand zou je wellicht al een paar foto's geschoten hebben met de kans dat de compositie die je wilt er bij zit. Met je statief denk je eerst goed na over welke compositie je wilt en waarom je deze zo wilt voordat je de foto neemt. De hoeveelheid foto's neemt af, maar de kwaliteit neemt toe. Het is ook handig om, voordat je het statief überhaupt uitklapt, al te kijken naar de gewenste compositie. Bekijk je onderwerp onder meerdere hoeken en op verschillende hoogten. Gebruik eventueel je camera om door de zoeker eerst te zoeken naar de juiste compositie voordat je het statief neer zet.

Kust, door Laura Vink

Foto door Laura Vink
Staat je statief eenmaal precies zoals je wilt dan is het gemakkelijker om binnen dezelfde compositie te spelen met sluitertijd en diafragma. Zo kun je verschillende belichtingen proberen voor het beste beeld of zelfs achteraf de beelden combineren voor bijvoorbeeld een High Dynamic Range foto.

Een goede statiefkop helpt je overigens om het bijstellen te vereenvoudigen. Reden genoeg om ook goed na te denken over welke statiefkop je wilt. Gemakkelijk en flexibel bijstellen is hierbij belangrijk.

Gebruik van een statief

Net als bij je camera zijn er voor het gebruik van een statief ook een aantal basisregels. Zo is het slim om één van de poten van je statief in de richting van je onderwerp te zetten. Dit is immers ook de richting waar je objectief heen zal wijzen. Zeker bij een groot objectief is de kans dat je statief omvalt hierdoor ook kleiner. Een ander voordeel is dat de twee andere poten van je statief niet in de weg staan wanneer je dichter op je camera kruipt; je past zoo mooi zelf tussen de twee poten in.

Probeer er bij het neerzetten van je statief er ook voor te zorgen dat het middelstuk loodrecht en verticaal boven de grond staat. Wanneer dit het geval is zal het gewicht van je camera gelijkmatig over alle drie de poten verdeeld worden. Veel statieven beschikken over een waterpas in het middenstuk die je kan helpen dit gedeelte netjes recht neer te zetten. Mocht jouw statief deze niet hebben, je kunt ze ook los aanschaffen.

Voor de maximale stabiliteit kun je het beste geen gebruik maken van de middelste paal. Het punt waar de drie benen van je statief samen komen is het stabielste punt. Door de middenkolom uit te schuiven verlies je stabiliteit en dus mogelijk scherpte in je uiteindelijke foto. Wanneer je het kunt voorkomen is het dus slim om de middenkolom in geschoven te laten.

Voor de drie andere benen geldt eigenlijk iets vergelijkbaars; wil je maximale stabiliteit dan kun je het de benen het best zo min mogelijk uit schuiven. De dikste beengedeelte zijn het stevigst, dus wanneer je minder hoogte nodig hebt kun je het beste de onderste, dunste benen als eerste inschuiven.

Veel statieven hebben een haak aan de middenkolom. Wellicht heb je jezelf als eens afgevraagd waar deze voor is. Ook deze haak kan je helpen extra stabiliteit aan je statief te geven. Hier kun je iets zwaars, bijvoorbeeld je fototas, aan hangen. Er moet een stevig windje waaien om je statief dan nog te laten bewegen.

Werk je met grote teleobjectieven, let er dan op dat je niet je camera maar het objectief aan je statief vast maakt. De meeste grotere objectieven hebben een speciale aansluiting voor een statief. Het meeste gewicht zal in dit soort gevallen het objectief zijn en niet de camera zelf. Door de statiefaansluiting van je objectief te gebruiken zorg je dat het gewicht goed verdeeld is.

Draad- of zelfontspanner

Ook wanneer je de camera stevig op een statief hebt staan is er nog een gevaar voor beweging wanneer je de ontspanknop indrukt om de foto te maken. Je kunt gebruik maken van een draadontspanner (tegenwoordig vaak elektronisch en soms ook draadloos) om elke beweging uit te sluiten. Bij gebrek aan een draadontspanner kun je de timer van je camera gebruiken, maar dit is minder nauwkeurig (je kunt niet exact timen wanneer de foto gemaakt wordt) en je moet nog steeds de camera aanraken om het afdrukken in gang te zetten.

Kees krick stad

Foto door Kees Krick
Eventueel kun je de mirror lock-up functie van je camera gebruiken om ook de trilling die het opklappen van de spiegel veroorzaakt uit te sluiten. Deze functie stel je in via het menu van je camera. Kijk in de handleiding om precies te zien hoe dit bij jouw camera moet.

Aan de slag

Zoals je ziet is een statief nuttig voor vele verschillende vormen fotografie. Mocht je nog geen statief hebben dan is een aanschaf wellicht te overwegen. Het kan een goed idee zijn om eens een statief te lenen van een collega fotograaf. Zo kun je ontdekken of een statief een mooie aanvulling is voor jouw type fotografie en ontdek je in de praktijk waar je bij de aanschaf van jouw eigen statief goed op moet letten. Dankzij een statief kun je écht scherpe foto's maken, reden genoeg om een aanschaf van dit soort fotoapparatuur te verantwoorden.

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Elja Trum is oprichter van Photofacts, online fotografiecursussite Photofacts Academy en het blog Teslafacts. Hij schrijft sinds 2006 over fotografie. Elja is ook auteur van boeken over zwart-wit-, flits- en portretfotografie.

32 reacties

Nanno Kroen schreef op maandag 13 februari 2012 om 23:50 | reageer
Jammergenoeg wordt er nergens gesproken over de ingebouwde stabilisatie van de moderne camera's en lenzen. Deze gaat doorgaans zeer slecht samen met een statief en levert, als deze niet wordt uitgeschakeld, alleen maar nog onscherpere beelden op.

Er wordt wel gesproken over lange en zware lenzen. Nergens over de relatie die dat heeft tot de bouwkwaliteit/prijs van het statief. Waarom deze laatste opmerking? Een een goedkoop en vooral te licht statief is dan alleen een ergernis, omdat het bij een minimaal briesje al begint te trillen. Niet voelbaar, maar o zo zichtbaar in de foto's.

Elja Trum schreef op maandag 13 februari 2012 om 23:57 | reageer
@Nanno; bedankt voor je reactie. Aan het eind van de derde alinea wordt kort de beeldstabilisatie genoemd. Ook heb ik het er in het artikel wel over dat je op moet passen met een te licht statief. Kan natuurlijk geen kwaad dit extra te benadrukken..

Wim schreef op dinsdag 14 februari 2012 om 00:35 | reageer
Reageer nou eens positief @Nanno, en niet vanuit een jammerperspectief. Ik vind het een goed verhaal. Nog steeds.

tonv schreef op dinsdag 14 februari 2012 om 02:28 | reageer
Prima, informatief artikel. De narrige reactie van Nanno nemen we op de koop toe. Terecht wordt erop gewezen dat je de middenkolom beter niet uit kunt schuiven. Zeker wanneer je meerdere belichtingen maakt van hetzelfde onderwerp (voor HDR of focus stacking) is elke fractionele beweging (meestal veroorzaakt door wind) zichtbaar in het eindresultaat. Kostbare shots kunnen zo door onscherpte verloren gaan.

Wat ik mezelf heb geleerd is eerst met de camera in de hand te framen en die positie met een los voorwerp te markeren. Je statief laat je natuurlijk zo dicht mogelijk in de buurt staan, als het even kan onder handbereik. Een monopod garandeert onder de meest voorkomende omstandigheden een hogere hitrate als het gaat om 100% in focus shots. Tutorials van stock agencies adviseren statief- of monopodfotografie.

De lichte (en meestal duurdere) carbonstatieven zijn comfortabel om te dragen maar vaak te licht om echt stabiel te zijn. Je fototas of een zwaar voorwerp aan de middenzuil hangen is dan eigenlijk noodzaak. In feite is een zwaar massief statief met een ideale (kijk)hoogte nog het beste. Maar ja, dan heb je weer flink wat mee te sjouwen. Maar in mijn laatste posting over night shootings zei ik al: fotografie is soms afzien.

@Elja
En last but least: jammer dat ik als fervente statieffotograaf geen foto heb mogen leveren voor dit artikel Elja!

Peter van Veen schreef op dinsdag 14 februari 2012 om 08:37 | reageer
Nog een voordeel van een statief gebruiken: onthaasting.

Ben schreef op dinsdag 14 februari 2012 om 10:46 | reageer
misschien moet je eens wat voorbeelden geven van goede EN betaalbare statieven ?

lego-cam schreef op dinsdag 14 februari 2012 om 11:13 | reageer
Ik ben fan van de Velbon rexi L.
Handzaam, stevig, groot, klein, mooi, snel.

Check m uit!

Elja Trum schreef op dinsdag 14 februari 2012 om 11:14 | reageer
@Ben; zelf ben ik wel blij met mijn Benro. Betaalbaar en prima kwaliteit. Zie ook de Benro review van Vaans Ruijten eerder op Photofacts.

wimfoto schreef op dinsdag 14 februari 2012 om 13:06 | reageer
Zo negatief vond ik Nanno Kroen niet en dat van de stabilisator lenzen en statief wist ik niet.
Maar om ook een duitje in het zakje te doen, na het lezen van verschillende fora's over problemen met fotoapparatuur en vliegtuigmaatschappijen, die veel geld vragen bij overgewicht ( lees, http://bit.ly/eb04fv),
heb ik een Calbon statief aangeschaft, licht, klein en duur, dat is hij wel.
Maar goed dat er haak onder aan de zuil is bevestigd, om wat zwaars aan te hangen, anders vliegt hij weg. Toch is Carbon, persoonlijk het helemaal,licht en sterk.
Voor thuis heb ik een Gitzo van een kilo of 8, maar wil je voor een degelijke goede statief in carbon dan ben je een kleine €1000,- kwijt.
Dat ga ik toch aanschaffen.
Omgerekend over al die jaren een schrijntje en plezier van een goede foto.(film)

leo schreef op dinsdag 14 februari 2012 om 13:16 | reageer
Een vrij algemeen verhaal. Goeie tips voor beginners. Je hebt verschillende statieven, reis statieven welke je klein kunt opvouwen bijvoorbeeld. Net als bij fototoestellen is er voor elk doel weer een ander statief.
Let op het systeem van de snelkoppelingsplaatjes in de verschillende statief koppen. Zelf ben ik een voorstander van het zogenaamde Arca Swiss systeem, niet het merk maar de soort. Dat is een goed systeem en geeft de meeste keuze. Kies je voor Manfrotto bijvoorbeeld, zit je aan dat merk vast. Bespaar niet op je statief kop, een goede is bijna altijd niet goedkoop.

De meeste IS systemen hoeven helemaal niet uit op je statief, bij Canon herkennen de moderne systemen dat de camera op een statief zit. En werkt mee voor een nog scherper plaatje. Voor erg grote objectieven ( 300 mm F2.8 en groter) werkt een balhoofd niet prettig meer, een swinghead of schommelkop is dan prettig. Er is ook een systeem waar je je balhoofd uitbreidt met een sidekick.
Voor een klein toestelletje is een zak statiefje beter dan niets, ook een rijstzak kan uitkomst bieden.

@ Ben, Redged maakt redelijk geprijsde statieven en koppen. Nederlands merk, hier ontworpen, welke in China worden gemaakt.

gast schreef op dinsdag 14 februari 2012 om 18:51 | reageer
Moet elke soort stabilisatie uit? Ook wanneer de stabilisatie niet in de lens zit, maar in de camerA?

leo schreef op dinsdag 14 februari 2012 om 19:02 | reageer
@Gast, zeker niet elk soort IS hoeft uit, bij de mij bekende systemen in het objectief zeker niet. Zit de stabilisatie in het toestel zelf, dat weet ik niet, maar zal vast in de handleiding omschreven zijn. Of weet iemand dat hier wellicht?

YoveFotografie schreef op dinsdag 14 februari 2012 om 19:58 | reageer
Ik ben in augustus gaan werken met de Velbon Sherpa 250 R/F statief.
Maar later toch een ander merk en model gekozen.
Cullmann statieven zoals de:
- Magnesit Carbon 528C w/o head + Balhoofd MB4.1 met CX610 + Snelkoppelings unit MX445 + Cross Waterpas CX678 (Licht, sterk, flexibel in gebruik van de 3 benen)
- Cullmann Monopod Magnesit 550 met balhoofd CB7.3 (Licht, sterk, erg degelijk)
Over beide accessoires ben ik zeer tevreden, kan het een ieder aanraden een zeer goeie prijs/kwaliteitsverhouding.

Henk schreef op dinsdag 14 februari 2012 om 22:25 | reageer
Ben toch heel benieuwd waarom beeldstabilisatie averechts zou werken bij gebruik van statief. Kan me daar technisch gezien geen beeld bij vormen.

Donald Willemsen schreef op woensdag 15 februari 2012 om 20:04 | reageer
Interessant artikel. Men raadt aan een statief aan te schaffen met een losse kop. Persoonlijk werk ik graag met een 'panoramakop' met snelkoppeling. Ik vraag me echter wel af wat zo'n statief inclusief kop moet/mag kosten. Ik vrees namelijk dat het geen prijzen zijn voor mensen met een kleine portemonnee. Ik merk ook dat goedkopere statieven met een vaste panoramekop vaak erg stroef werken en geen goede fijnafstemming hebben. Ik kan dus wel een bruikbaar goed advies gebruiken. Daarnaast ben ik ook erg benieuwd naar de reden om de beeldstabilisatie uit te schakelen. De spiegel kan namelijk ook trillingen veroorzaken, zeker als je een dslr hebt uit de instapklasse.

Jan schreef op donderdag 16 februari 2012 om 10:17 | reageer
De rekensom, brandpuntsafstand moet kleiner zijn dan aantal miliseconden, begrijp ik niet. 1/100 seconde is 0,01 sec ofwel 10 miliseconden. volgens de redenering zou een brandpunt 100 mm een sluitertijd van van meer dan 100 miliseconden moeten opleveren. En dat is is 0,1 seconde. Moet het niet andersom zijn? De sluitertijd altijd minder in miliseconden dan de brandpuntsafstand?

Brian schreef op donderdag 16 februari 2012 om 22:43 | reageer
De regel dat de sluitertijd sneller moet zijn dan 1/brandpuntsafstand is redelijk achterhaald nu de megapixels steeds meer toenemen.

Deze regel was leuk toen camera's nog een maximum van ongeveer 12 megapixels hadden, maar je kunt gemakkelijk beredeneren dat hoe meer megapixels, hoe groter de kans dat steeds kleinere bewegingen invloed krijgen op de scherpte van de foto. Meer megapixels betekend dus per definitie sneller vanaf statief werken.

Met de toekomstige generatie camera's die zelfs over de 36 megapixels gaan, mag je rustig stellen dat de rekensom helemaal niet meer op gaat. Een knappe fotograaf die met een Nikon D800 met een 200mm objectief zonder beeldstabilisator nog een scherpe foto uit de hand maakt op 1/200 seconde.

Elja Trum schreef op donderdag 16 februari 2012 om 22:52 | reageer
@Jan; het is bedoeld in deze vorm:

50 mm = 1/50 seconde
100mm = 1/100 seconde
200mm = 1/200 seconde

@Brian; Hmm, ik weet niet of dat verband er werkelijk zo direct is door meer megapixel.

leo schreef op donderdag 16 februari 2012 om 23:05 | reageer
Dit regeltje geldt nog steeds en was exact hetzelfde in het analoge tijdperk.

@Brian, hoe je erbij komt dat een sensor met meer megapixels gevoeliger zou zijn voor beweging weet ik niet, maar gaat tegen elke natuurkundige wet in. Ik zou jouw gemakkelijke redenatie wel eens willen horen. Want ik lees geen redenatie.

Al heeft een sensor maar 1 pixel, het gaat om het brandpunt (=afstand).

Brian schreef op vrijdag 17 februari 2012 om 01:02 | reageer
@Leo,
Teken eens een sensor en verdeel ghet oppervlak in ruitjes (de pixels).
Teken er nu een geprojecteerd plaatje in, bijvoorbeeld een auto.

Als je nu met de camera wiebelt, zal een geprojecteerd lichtbundeltje van de ene op een ander ruitje terecht komen, dit is het basale principe van bewegingsonscherpte.

Verdeel nu de ruitjes eens in nog kleinere ruitjes. Bij dezelfde beweging, komt je geprojecteerde lichtbundel over meer ruitjes terecht. Met andere woorden, bij een kleinere uitzwaai raak je nog steeds meerdere ruitjes.

Als het nu nog te moeilijk is ben ik niet in staat het uit te leggen, maar elke natuurkundige zal dit ongetwijfeld beter kunnen dan ik.

De eenvoudige redenering dat het gaat om brandpunt (afstand) slaat echt helemaal nergens op. Hoe meer scherpte (meer pixels betekend meer scherpte) hoe meer mogelijkheid op verstoring van die scherpte. Er zijn echt maar een paar factoren die scherpte kunnen verstoren. Dit zijn slecht glaswerk en beweging.

Brian schreef op vrijdag 17 februari 2012 om 01:18 | reageer
Nog even een toevoeging, dit is een leuk proefje om zelf te doen.
Wat je nodig hebt is een laserpen en een velletje ruitjes papier van 1 centimeter.

Plak het velletje ruitjes papier tegen de muur en ga op 5 meter afstand staan met de laserpen. Richt zo goed mogelijk met één hand op het velletje papier en kijk hoeveel ruitjes je raakt. Ben je heel goed, dan raak je er 2 of 3.

Verdeel de ruitjes nu eens elk in vieren en doe het proefje nog eens.
Raak je er nog steeds maar 2 of 3, of zijn het er nu ineens een stuk of 8?

Dit heeft resolutie dus te maken met bewegingsonscherpte.

leo schreef op vrijdag 17 februari 2012 om 01:21 | reageer
Je omschrijft je beloofde redenatie nu duidelijk, bedankt. Het gaat er in jouw redenatie dus om dat hoe kleiner het vlakje is wat belicht moet worden, meer aan beweging onderhevig is, van ruitje naar ruitje etc. Dat blijft imo natuurkundig niet waar. Maar klinkt helemaal niet zo gek.
Verder zijn er talloze factoren meer dan jij noemt die scherpte kunnen beïnvloeden, denk bijvoorbeeld aan een AA filter. Net als glaswerk ligt dat wel buiten deze bewegingsdiscussie.
Maar ten eerste natuurlijk de afstand, iedereen weet dat je met een 24 mm een langere sluitertijd kunt gebruiken dan met een 50 mm. Dus echt afstand of zoals je wilt brandpunt.

In de praktijk houd ik me nog steeds aan de regel, 50 mm uit de hand is 1/50 sec. Dat werkt goed voor mij op mijn Canon 5D mark II, toch aardig wat pixels. Langzamer wordt tricky en dat klopt in de praktijk. Geen natuurkunde nu dus, maar ervaring.

Brian schreef op vrijdag 17 februari 2012 om 01:38 | reageer
@Leo. Kun je mij vertellen wat er natuurkundig niet waar is aan mijn bewering?

De factor tijd is van invloed (maar dat is dan ook precies waarom mijn redenering klopt). Hoe korter de tijd, hoe kleiner gedeelte uit een beweging geregistreerd wordt door de sensor.

Verder wordt onscherpte echt alleen maar veroorzaakt door beweging (factor tijd) of vervuiling tussen de lichtbron en de ontvanger van het licht (glaswerk).

Ik weet niet of je weet wat een AA filter precies is, maar dit is een stukje glas dat voor de sensor zit en dat op een bepaalde manier een verstrooiing veroorzaakt waardoor licht dat een pixel raakt ook in kleine mate de omliggende pixels raakt. Hierdoor krijg je niet een harde trap van wel en niet belichte pixels, maar een zachte overgang doordat oorspronkelijk niet belichte pixels nu toch een heel klein beetje belicht worden.

Een AA Filter (Anti Aliassing) wordt daarom ook wel een blur filter genoemd. Het enige wat dit filter namelijk doet is een hele kleine mate van onscherpte over de sensor leggen waardoor moiré wordt tegengegaan.

Zoek maar eens op Google op de zoekterm Anti Aliassing en bekijk de afbeeldingen die dan tevoorschijn komen. Je ziet dan meteen wat ik bedoel.

In de trainingen die nu aan verkopers worden gegeven die de D800 moeten gaan uitleggen aan klanten komt ook heel duidelijk aan bod dat de D800E (36 megapixels en geen AA filter) in theorie wel veel scherpte moet gaan leveren, maar in de praktijk wel zal betekenen dat de fotograaf hiermee om moet kunnen gaan.

Met alle onzin die ik online lees over deze camera en in ogenschouw genomen hoeveel D800E modellen er al in bestelling staan, weet ik zeker dat een bepaalde groep fotografen straks teleurgesteld is in deze camera. Niet omdat de camera slecht is, integendeel zelfs. De fotografen zijn zelf gewoon niet goed genoeg om met dit gereedschap te kunnen werken. Let maar op, dit gaat echt gebeuren.

leo schreef op vrijdag 17 februari 2012 om 01:49 | reageer
Ja, Brian, sorry, maar het is echt ook een verschil of je een foto maakt bij 1/50 sec met een 24 mm of een 200 mm. Dus echt, niet alleen glas of tijd maakt verschil, ook de afstand (het brandpunt). Je kunt me wel 100 keer vertellen dat dit niet waar is, maar zelfs een beginner zal dat weten.

De discussie over een AA filter waar ik wel het e.e.a weet staat hier eigenlijk buiten. Nikon geeft die mogelijkheid, maar voor gebruikers die weten dat het op een bayer sensor moiré kan veroorzaken. Op een Foveon sensor, die anders werkt, heb je dat filter niet nodig en de resultaten zijn navenant. Erg scherp dus. De Leica M9 heeft een Kodak sensor zonder AA en is om die reden bij lage iso's ook scherp. Dat is nog belangrijker dan goed glas, goed glas doet namelijk meer dan scherpte tekenen.

Op je vraag of het natuurkundig niet waar is wat je zegt over afstand (wat je helemaal buiten beschouwing laat) en de grootte van het vlak, dat is evident. Slechts het vlak en de afstand (brandpunt) bepaald de trilling veroorzaakt door beweging. En of het vlak nu 1 of een miljoen deeltjes bevat maakt niet uit.

Er zijn echter nog veel meer factoren te verzinnen, is de camera loodzwaar t.o.v. het objectief zal je het regeltje van 50 mm bij 1/50 seconde waarschijnlijk wat ruimer kunnen nemen. Dan werkt de zwaarte de beweging tegen. Sta je tegen een muur geleund, dan vorm je zelf een monopod. Dat zijn praktische tips uit de werkelijkheid, die bij dit topic over statieven wellicht beter passen.

Brian schreef op vrijdag 17 februari 2012 om 02:17 | reageer
@Leo, Ja Duh... Dat de brandpuntsafstand ermee te maken heeft gaat deze hele discussie over. Halleluja zeg...

Mijn reactie dat je EENVOUDIGE redenering over brandpunt (dat van sensoren met maar 1 Pixel) nergens op slaat wil natuurlijk niet zeggen dat de brandpuntsafstand niet belangrijk is.

Volgens mij ging onze discussie ook over de formule dat je langste sluitertijd niet langer mag zijn dan 1/brandpuntsafstand. Het mag dan logisch zijn dat de brandpuntsafstand hier wel iets mee te maken heeft ja. Mijn bewering is alleen dat deze formule niet klopt omdat er een parameter mist, namelijk de resolutie van de sensor.

Ergens anders staaf je jou eigen redenering met het feit dat je zelf in staat bent een 21 megapixel camera zo goed stil te houden dat je met 1/50 kan fotograferen met een 50mm objectief. Dit kan perfect kloppen, maar is geen bewijs dat je gelijk hebt.

Jij bent kennelijk een van de mensen die een camera iets beter stil kan houden dan andere mensen. Ga nu eens fotograferen met een oude 8 megapixel camera en gebruik eens een 100mm objectief. Wedden dat je nu ook met 1/50 een scherpe foto kunt maken. Sommige mensen kunnen namelijk beter een camera stil houden dan anderen. De formule voor het berekenen van de sluitertijd t.o.v. het gebruikte brandpuntsafstand is ook slechts een leidraad waarvan je kunt afwijken als je beter of slechter in staat bent je trillingen tegen te gaan. Persoonlijk kan ik met 1/25 nog een scherpe foto maken met een 100mm objectief op 12 megapixels, ik ben dan ook sportschutter die geregeld traint op het zo stil mogelijk houden van mijn handen.

Dat je elke keer meer bij deze discussie haalt zoals Leica camera's (Ik verkoop die dingen dus ik weet er wel iets vanaf) en Foveon sensoren (Ik bezit toevallig een Sigma camera en ik heb ze veel verkocht, dus ook hier weet ik het een en ander vanaf), doet helemaal niet ter zaken. Het bayer patroon wel, maar in een discussie over alleen maar camera's met sensoren die allemaal van dit Bayer patroon gebruik maken, is het een te verwaarlozen constante.

Ik ga stoppen met deze discussie.
Ik hoop dat wie er interesse in heeft er wat van heeft opgestoken en ik ben maar al te graag bereid om er meer over te vertellen. Mijn beroep is het verkopen van (en lesgeven in) professionele fotoapparatuur zoals middenformaat camera's, Leica's, Studio apparatuur, enz., dus ik weet er wel iets vanaf

leo schreef op vrijdag 17 februari 2012 om 02:32 | reageer
Jij geloof nu in in de resolutie en ik niet dan is iedereen tevreden. Ik ben overigens niet iemand die mijn camera stiller en onbeweeglijker kan houden, ik houd me nog steeds aan het geldige regeltje. Waarvan ik in het voorbeeld van mijn Canon 5D mark II zei dat dat geen natuurkundig bewijs was, maar een ervaringskwestie.
Maar jij zal het vast beter weten, jij verkoopt het en verkopers vertellen de waarheid.

Brian schreef op vrijdag 17 februari 2012 om 03:07 | reageer
Tjonge jonge... Jammer dat je vast blijft houden aan geloof en niet de proef op de som wilt nemen.

Met het eenvoudige proefje met de laserpointer kun je bewijzen hoe het zit.

Papiertje met ruitjes van een centimeter op de muur = resolutie
Afstand van 5 meter (en doe ook nog eens 10 meter) = afstand (waar ik het volgens jou maar steeds niet over heb, het staat er toch echt)
Van mij part hou je er een jampotje tussen = kwaliteit van het glas, als je daar vrolijk van wordt moet je dit vooral niet vergeten.
Teken dan ook nog even gekleurde Bayer patroontjes op het papiertje, dan heb je jou leuke Bayer patroon dat nu helemaal niet relevant is omdat we het hier niet over Moiré hebben, maar over bewegingsonscherpte.

En KIJK nu eens hoeveel ruitjes je raakt met de laserpointer. Je hoeft toch echt niet heel erg veel gestudeerd te hebben om tellen hoeveel ruitjes dat zijn.

Verander het papiertje nu eens voor een velletje met ruitjes van 5 millimeter en doe hetzelfde proefje. Je ziet nu toch hoop ik zelf wel in dat je dan meer ruitjes raakt omdat de RESOLUTIE vergroot is?

Ik mag dan de verkoper zijn die je natuurlijk als laatste geloofd, maar ik kan WEL tellen.

Als je dan blijft geloven in het (ik citeer) "Geldige regeltje" heb je er echt niet veel van begrepen.

In jou redenatie, waarbij je zegt dat resolutie niet van belang is vergeet je een heel belangrijk aspect. De resolutie van de sensor is belangrijk omdat hetgeen je in beeld brengt ook niet bestaat uit maar één lichtvlek. Het geprojecteerde beeld is (laten we het hopen) scherper van resolutie dan de sensor die het beeld moet opvangen (Als dit niet zo is spreek je van vervuiling tussen de lichtweg van het onderwerp naar de sensor, zoals een slecht objectief, filters, een vinger voor de lens, enz.)

Wat zou het bestaansrecht zijn van resolutiekaarten die gebruikt worden om objectieven te testen? Wat zou de reden zijn dat er voor dit soort tests altijd gebruik wordt gemaakt van camera's met een zo hoog mogelijke resolutie? We kunnen dit wel allemaal bagatelliseren, maar wat is dan nog het nut van kwaliteit websites als DPreview en Photozone?

Natuurlijk is het zo dat als je tegen een muur gaat staan, je minder beweegt. Natuurlijk kan een camera van een fors gewicht minder snel wiebelen als een camera die licht is. Die hele formule waar we over discussiëren is ook slechts een vuistregel. Ik kan nog 100 manieren bedenken om me aan die vuistregel te onttrekken, daar heb ik niemand anders voor nodig. Maar als we het nu eens gewoon over de vuistregel blijven houden (dat houdt de discussie gemakkelijker om te volgen) dan is de resolutie van de sensor van groot belang voor het wel of niet in stand houden van deze vuistregel.

Ik stop er nu echt mee, ik ben maar een ongeloofwaardige verkoper namelijk. Zo'n type dat al 25 jaar in het foto/video vak zit en er alleen maar is om zijn klanten op te lichten en marge te maken. Vandaar ook dat ik 's nachts laat nog probeer uitleg te geven zonder daar ook maar iets beter van te worden, zonder ook maar één keer reclame te maken voor de winkel waar velen van jullie al geregeld iets hebben gekocht.

leo schreef op vrijdag 17 februari 2012 om 03:34 | reageer
Wat zegt het feit dat jouw laserstraal meer ruitjes raakt? Gaan die ruitjes meer bewegen t.o.v ruitjes die groter zijn? Bij gelijke afstand? Waar afstand niet verward moet worden met de brandpuntsafstand. Echt niet. Ik werk bij Coca Cola, dus nog ff reclame dan...

Donald Willemsen schreef op vrijdag 17 februari 2012 om 09:04 | reageer
met of zonder suiker, Leo?

leo schreef op vrijdag 17 februari 2012 om 09:07 | reageer
Een wolkje melk graag Donnie...

Ericvv schreef op zaterdag 10 maart 2012 om 14:46 | reageer
nog even een late reactie:

Als ik analoog naar digitaal vertaal, dan wordt m.i. het analoge signaal steeds beter benaderd met kleinere hokjes. Dit is het best te visualiseren met een sinussignaal wat je verdeeld in staafjes. Dus m.i. zou de regel (= een empyrisch bepaalde regel, inderdaad een vuistregel)uit het analoge tijdperk des te meer van toepassing zijn met de megapixelrace in plaats van steeds minder.

Henk Heijnen schreef op dinsdag 4 februari 2014 om 19:07 | reageer
Leuk discussie!
Ik vraag me alleen af of jullie niet naar de verkeerde kant zitten te kijken.
Volgens mij is de afstand van de lens naar de sensor relatief klein tov de afstand tot het object. Daar zal -volgens mij- de meeste beweging zijn en dat is dan ook de reden dat de brandpuntsafstand van invloed is op de bewegingsonscherpte.

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Masterclass Landschapsfotografie met Bas Meelker

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

45.189 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts