Cyanotypie: fotografietechniek van 180 jaar geleden

woensdag 7 oktober 2020, 21:42 door Erik van Rosmalen | 5.691x gelezen | 2 reacties

Cyanotypie ontstond in de jaren '40 van de 19e eeuw. De techniek wordt gebruikt door kunstenaars, maar is bekender geworden als de 'blauwdruk'.

Vele tientallen jarenlang was het de enige methode om tekeningen te kopiëren. Door ontwerpen te maken op semitransparant papier konden zogenoemde blauwdrukken worden gemaakt.

Hoe werkt het?

Cyanotypie doe je relatief eenvoudig zelf thuis. Het beste kun je daarvoor online een kit met de ingrediënten bestellen. Je krijgt dan (een oplossing van) roodbloedloogzout, kaliumhexacyanoferraat(III).

Dat meng je met een oplossing van ammoniumijzer(III)citraat. Daarmee bestrijk je vervolgens (in het donker!) zuurvrij papier, zoals aquarelpapier. Vanaf nu is het papier lichtgevoelig en zul je het dus in het donker moeten laten drogen.

Belichting

Belichten van het papier is vervolgens niet moeilijk: leg het papier een aantal minuten in de zon met daarop je objecten óf negatieven. Het 'ontwikkelen' van je cyanotypes doe je door het papier vervolgens goed te spoelen met water. Na drogen is je cyanotypie klaar!

Omdat ik nieuwsgierig was naar deze manier van 'fotografie', heb ik een kitje besteld en ben ik gaan experimenteren. Het bestrijken van het papier vergt wat oefening om het mooi egaal te krijgen. Je doet dit logischerwijs ook nog eens bij heel weinig licht.

Om scherpe afdrukken te krijgen, wil je het gedroogde papier met je objecten zo vlak mogelijk houden. Daarvoor kun je het beste een glasplaat gebruiken of een oude fotolijst. Leg het negatief of je voorwerpen op het papier en leg daar vervolgens de glasplaat op.

Belichten doe je bij voorkeur bij volle zon. De tijd zul je door trial and error moeten uitvinden. Tussen de vijf en vijftien minuten volstaat meestal. In die tijd zie je het papier in de zon verkleuren van geel naar diepblauw en weer terug naar een donkerder geel.

Resultaat

Mijn eerste poging deed ik met wat blaadjes en bloemen uit de achtertuin. Bij het plaatsen van de voorwerpen schuift er wel wat, maar als je snel werkt zie je dat niet terug in het eindresultaat (het zijn immers maar een paar seconden op een belichting van tien minuten).

Een 'fotogram', waarbij je het papier belicht met verschillende voorwerpen die erop liggen. Onder de opstelling in de zon. Je hebt wel tijd om een compositie te maken, omdat de belichting ongeveer 8 á 10 minuten duurt.

Negatieven afdrukken

Naast voorwerpen, kun je uiteraard ook negatieven op het gevoelige papier leggen. Je kunt echter niet, zoals in een doka, je beeld vergroten: in principe krijg je dan dus afbeeldingen van 35mm (kleinbeeld) tot 6 centimeter (middenformaat).

Ik experimenteerde met wat rolfilmnegatieven. Door twee stroken van elk drie beelden op het papier te leggen krijg je toch een mooi resultaat:

Belichting van het papier met twee geprinte negatieven
Cyanotypie vergt wat oefening. Bijvoorbeeld bij het aanbrengen van de chemicaliën op het papier, zoals je ziet bij deze beelden. Daarnaast heb je ook negatieven met een flinke contrastomvang nodig. Niet elk negatief is geschikt, blijkt.

De foto van Teun (linksboven) levert bijvoorbeeld een minder mooi resultaat op dan die van Sepp (rechtsonder). Het is een kwestie van veel doen en uitproberen. Maar dat is ook de helft van de lol van deze techniek!

Het resultaat na spoelen en drogen

Inspiratie

Als je interesse hebt in cyanotypie, verdiep je dan vooral eens goed in wat er online gebeurt. Mijn bescheiden eerste pogingen zijn nog niets vergeleken met wat bedreven 'cyanotipisten' klaarspelen.

Kijk bijvoorbeeld eens op de website van Natalia Tchemiak, die allerlei technieken combineert. Of de gebleekte cynaotypieën van Ronni Mae Knepp uit haar serie Dear John Doe.

Mijn favorieten? De sprookjesachtige werken van Jonah Calinawan en de portretten van Carlotta Luke.

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Erik werkt als content specialist. Daarnaast is hij freelance tekstschrijver en fotograaf. Mensen vormen daarbij het hoofdonderwerp: portret- en reportage-fotografie. Volg Erik ook op Instagram!

2 reacties

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.