Wat is brandpuntsafstand?
woensdag 12 december 2018, 21:13 door Michelle Peeters | 14.222x gelezen | 20 reactiesWanneer je beginnend fotograaf bent, kan het soms nog best lastig zijn om alle knopjes en functies op zo'n complexe camera uit elkaar te houden. In het artikel '25 fotografie-begrippen die je moet kennen' kwam het begrip brandpuntsafstand niet voor. In dit artikel alsnog even een verduidelijking.
De drie foto's in onderstaande compilatie illustreren goed wat er gebeurt als je een onderwerp (in dit geval de violist op een mooi plein in Budapest) iedere keer even groot in beeld wilt krijgen waarbij je verschillende brandpuntsafstanden toepast.
Naarmate je meer inzoomt (waarbij de brandpuntsafstand dus groter wordt) moet je steeds meer afstand nemen tot je onderwerp om dit weer even groot in beeld te krijgen.
Bij een groothoek-objectief (korte brandpuntsafstand) moet je op zeer korte afstand van je onderwerp fotograferen om dit beeldvullend (of in dit geval met dezelfde afmetingen) vast te leggen.
De brandpuntsafstand heeft te maken met het objectief van je camera, het staat er als het goed is ook op. Technisch gezien is dit de afstand in millimeters tussen het optisch midden van je objectief en de plek waarop evenwijdige lichtstralen gebundeld worden tot één punt.
Het optische midden hangt van veel factoren af, waaronder focusafstand en objectief-ontwerp
De brandpuntsafstand van je objectief bepaalt hoeveel er te zien is op je foto's en hoe groot het onderwerp in beeld komt. Een kitlens heeft vaak een brandpuntsafstand van 18-55 mm, dat zijn dan dus de minimale en maximale brandpuntsafstanden van je objectief.
Hoe lager het getal, des te meer van de omgeving er in je beeld te zien is en des te kleiner alles wordt.
Dit wordt ook wel groothoek genoemd. Er zijn nog kleinere brandpuntsafstanden, bijvoorbeeld 12mm, dat wordt dan supergrootboek genoemd. Groothoeklenzen kunnen wel zorgen voor vertekening in je beeld, zeker als je er op korte afstand van je onderwerp mee fotografeert. Voor portretten (headshots) zijn ze dus minder geschikt.
Om een portret dat je maakt met een groothoekobjectief toch beeldvullend te krijgen moet je in dat geval op zeer korte afstand van de geportretteerde gaan staan. Met als gevolg: vertekening! Een alternatief is croppen, maar dat gaat weer ten koste van de kwaliteit van je afbeelding.
Bij een lange brandpuntsafstand zie je minder van de omgeving terug in je foto. Het beeld is hier dus meer ingezoomd. Bij een hoog getal, ook wel lange brandpuntsafstand genoemd, spreek je van een tele-objectief.
Vaak worden hier brandpuntsafstanden van minimaal 85, 100, 200 en 400 mm voor gebruikt.
Doordat een tele-objectief de achtergrond als het ware dichterbij haalt (het comprimerende, ofwel samendrukkende effect van een lang brandpunt waardoor voor- en achtergrond dichter bij elkaar komen) zal de onscherpte daarvan eveneens vergroot op de foto terecht komen.
Meer weten over de basis van fotografie?
Bij Photofacts Academy, onze online leeromgeving voor fotografen, hebben we een complete basiscursus over fotografie. Je kunt deze cursus twee weken lang volgen met een gratis proeflidmaatschap.
Wil jij ook gave foto's maken?
Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.14 dagen gratis fotografiecursussen kijken
Dit artikel is voor het laatst bijgewerkt op 12 december 2018.
De eerste publicatiedatum is donderdag 8 februari 2018, 17:17.
Over de auteur
Michelle Peeters is fotografe en oprichter van DeuxBleus Fotografie. Michelle herkent het bijzondere in het gewone en het gewone in het bijzondere. Ze heeft zich nooit willen specialiseren en is daardoor van alle markten thuis.
20 reacties
-
Paul Oosterlaak schreef op vrijdag 9 februari 2018 om 11:19 | reageer
"De brandpuntsafstand heeft te maken met het objectief van je camera, het staat er als het goed is ook op. Technisch gezien is dit de afstand in millimeters tussen je camera-sensor en het midden van je objectief. "
Nee, echt niet. Het is de afstand tussen het optisch midden van de lens en de plek waarop evenwijdige lichtstralen gebundeld worden tot 1 punt. Het optische midden hangt van veel factoren af, waaronder focusafstand en lensontwerp.
"De brandpuntsafstand van je objectief bepaalt hoeveel er te zien is op je foto's en hoe groot het onderwerp in beeld komt."
De brandpuntsafstand van je objectief samen met de grootte van je sensor.
"Dit wordt ook wel groothoek genoemd. Er zijn nog kleinere brandpuntsafstanden, bijvoorbeeld 12mm, dat wordt dan supergrootboek genoemd."
Uiteraard zijn de grenzen tussen supertele, tele, standaard, groothoek, supergroothoek en ultragroothoek vaag. Maar het is handiger om in beeldhoeken te spreken of eventueel (zoals meestal gedaan wordt) in full frame equivalente brandpuntsafstanden te praten. Dus wijder dan 35mm is groothoek, wijder dan 24mm is supergroothoek en wijder dan 16mm is ultragroothoek bijvoorbeeld (dit zijn geen absolute waardes).
"Groothoeklenzen kunnen wel zorgen voor vertekening in je beeld, zeker als je er op korte afstand van je onderwerp mee fotografeert."
Iedere lens vertekent, omdat dit afhangt van je perspectief. De vertekening wordt alleen duidelijker zichtbaar in bepaalde situaties.
"Voor portretten zijn ze dus niet geschikt."
Hiermee doe je veel portretfotografen te kort. Ik ken fotografen die portretten schieten met fish-eye lenzen. Er wordt dan juist gebruik gemaakt van extreme perspectief vertekening en vervorming. Je kunt beter zeggen, dat als je minder vertekening wil in je portret je beter met langere brandpuntsafstanden kunt werken. -
Michelle Peeters schreef op vrijdag 9 februari 2018 om 11:42 | reageer
@Paul: dank voor je aanvulling! Een fisheye-objectief is nou niet een typische portretlens toch? Ik heb altijd geleerd dat je voor een mooi en niet vertekend portret toch minimaal een brandpuntsafstand van 100mm (groothoek equivalent) zou moeten hanteren. Anders krijg je enorm uitvergrote neuzen (alles wat uitsteekt wordt enorm uitvergroot). Dus prima voor karikatuur-opnames wellicht!
-
Paul Oosterlaak schreef op vrijdag 9 februari 2018 om 12:11 | reageer
Portretten: zoveel mensen, zoveel wensen, zoveel lenzen...
Een krap hoofd-schouderportret schiet je inderdaad vaak met 100+ mm, maar een fullbody portret wordt vaker met 50mm of wijder geschoten. Als ik de ruimte heb, schiet ik bijna alles met 135mm, maar soms heb ik de ruimte niet en/of wil je meer context bij het portret en pak ik 50mm (of nog wijder). Het is dus niet zo eenduidig, dus nuanceer meer als je hierover spreekt.
De strekking van dit artikel is natuurlijk dat het niet te lang is, maar hier en daar een kleine nuance maakt het ook wat vollediger en meer kloppend. -
Michelle Peeters schreef op vrijdag 9 februari 2018 om 12:17 | reageer
Mee eens Paul, nogmaals dank voor je aanvulling! Wellicht een idee om dit artikel wat uit te breiden met jouw en eventueel andere input om het compleet te maken.
Dit zijn wel dingen waar je in de praktijk veel mee te maken krijgt/hebt en waar je over na moet blijven denken.
Wat eigenlijk interessant zou zijn is om eens uit te zoeken wanneer je vertekening begint te zien, of wanneer dit begint op te vallen. Ik ken veel fotografen die van zeer korte afstand baby's of zeer kleine kinderen fotograferen. En die beweren geen vertekening te kunnen zien! Punt waar ze mee zitten is natuurlijk ook het gebrek aan ruimte (in kleine mobiele studio's moeten werken). Heb jij hier wat over te melden wellicht? -
100 schreef op zaterdag 10 februari 2018 om 12:10 | reageer
==="De brandpuntsafstand heeft te maken met het objectief van je camera, het staat er als het goed is ook op. Technisch gezien is dit de afstand in millimeters tussen je camera-sensor en het midden van je objectief. "
‘Nee, echt niet. Het is de afstand tussen het optisch midden van de lens en de plek waarop evenwijdige lichtstralen gebundeld worden tot 1 punt.’===
Eigenlijk zijn beide uitspraken niet correct voor de objectieven die mensen op hun camera gebruiken want dat zijn geen “dunne lenzen” maar “dikke lenzen” of lenssystemen en daarvoor gelden andere definities die interessant zijn voor optische ingenieurs, maar de gemiddelde fotograaf niet zullen boeien.
Ik denk dat de drie voorbeeldfoto’s veel belangrijker zijn dan de optische theorie omdat je daar goed de effecten kunt zien van de verschillende lenzen. Meest in het oog springende verschil is het verschil in compressie. Hoe “langer” de brandpuntafstand, hoe dichter voor- en achtergrond bij elkaar komen.
Met de focus op het hoofd van de violist zie dat de viool in verhouding steeds kleiner wordt en het hek op de achtergrond steeds groter. Bijkomend effect is de grotere onscherpte van de achtergrond waardoor de scheiding tussen onderwerp en achtergrond groter wordt.
Portretten:
Je kunt met nagenoeg elke lens een portret schieten, maar het is niet voor niets dat 85mm lenzen gezien worden als portretlenzen. Weinig vertekening en optisch relatief eenvoudig waardoor “snel” (f/1.8) en redelijk betaalbaar (paar honderd euro) samengaan en ze daardoor interessant zijn voor mensen die portretten maken en iets meer willen dan een 18-55 kitlens. -
-
-
Michelle Peeters schreef op zondag 11 februari 2018 om 10:04 | reageer
@100: prachtig ja! Altijd al zelf een keer zoiets willen doen, maar dat kwam er nooit van.. En een 1000mm objectief heb ik niet!
-
martinphili schreef op zondag 11 februari 2018 om 10:13 | reageer
De vertekening bij portretten (grote neus en zo) heeft vooral te maken met de afstand tussen fotograaf en onderwerp. Dat is perspectief. In dat licht ben ik het dan ook volledig eens met de stelling dat iedere lens geschikt is voor portretten.
-
Michelle Peeters schreef op zondag 11 februari 2018 om 11:22 | reageer
@martinphili: ja, daarmee heb je een punt! In mijn artikel had er eigenlijk bij moeten staan dat ik (om de violist iedere keer even groot in beeld te krijgen) bij een grotere brandpuntsafstand, steeds meer afstand moest nemen.
Om een portret dat je maakt met een groothoekobjectief toch beeldvullend te krijgen moet je in dat geval op zeer korte afstand van de geportretteerde gaan staan. Met als gevolg: vertekening!
Een alternatief is croppen, maar dat gaat weer ten koste van de kwaliteit van je afbeelding. -
100 schreef op zondag 11 februari 2018 om 12:57 | reageer
@martinphili
“De vertekening bij portretten (grote neus en zo) heeft vooral te maken met de afstand tussen fotograaf en onderwerp. Dat is perspectief.”
Ja en nee.
Je kunt alleen een “grote neus” krijgen als de lens negatieve compressie (uitrekking) heeft en dat geldt voor lenzen met een brandpuntafstand kleiner dan een standaard lens. Als we lenzen even simpel indelen krijg je uitrekking alleen bij groothoeklenzen (<35mm) en compressie alleen bij telelenzen (>70mm). Tussen de 35 en de 70mm (de grenzen zijn arbitrair, maar het gaat even om ordegrootte) krijg je een beeld vergelijkbaar met wat we met onze ogen zien.
Als je fotografeert met een standaardlens (zeg even 50mm) zul je dus zien dat veraf of dichtbij niet of nauwelijks effect heeft op de verhoudingen van een gezicht. Beste voorbeeld zijn de meeste macrolenzen, daarmee fotografeer je op zeer korte afstanden en heb je toch weinig last van uitrekking. -
martinphili schreef op zondag 11 februari 2018 om 14:56 | reageer
Ik heb lang portretten gemaakt met een 50mm lens en ook daarbij merk je dat je té dichtbij kunt komen. Die perspectivische vertekening heb je zelfs met je ogen, wat dichtbij is lijkt groter.
Je hebt wel helemaal gelijk dat een groothoeklens vertekent. Dat doet-ie absoluut. Over die macrolens moest ik even nadenken maar zou het gebrek aan uitrekking/ vertekening ook niet kunnen komen omdat het onderwerp maar zo klein is? -
Paul Oosterlaak schreef op zondag 11 februari 2018 om 15:52 | reageer
@100: brandpuntsafstand voor een dikke lens of lenssysteem is inderdaad niet zo eenvoudig als bij een dunne (ideale) lens (zonder sferische aberratie), maar uitgaan van een optisch midden (waar dat ook moge liggen) is correct genoeg.
Wat betreft die 50mm. Dat is gewoon een arbitraire waarde die ooit makkelijk en goedkoop te produceren was. Heeft verder niets met vertekening te maken. En zoals martinphili al zegt, kun je hier net zo goed vertekening mee krijgen. Menig hoofd-schouderportret gemaakt met 50mm toont zichtbare vertekening.
Zoals ik al eerder zei, heb je altijd vertekening. Als je met 800mm een foto maakt van een spoorrails zie je ook geen evenwijdige lijnen. -
100 schreef op zondag 11 februari 2018 om 18:02 | reageer
Een 3D onderwerp weergeven op een 2D sensor is per definitie een vorm van vertekening van de werkelijkheid, maar er zijn vele vormen van vertekening. In dit geval hebben we het volgens mij over een specifieke vorm; compressie. Deze vorm heeft twee gezichten positieve compressie (samendrukking) en negatieve compressie (uitrekking). Groothoek laat uitrekking zien, tele laat samendrukking zien. Ergens moet dus een nulpunt zijn waarbij de ene vorm overgaat in de andere.
Dat overgangspunt ligt rond de 50mm (ik noemde het gebied >35mm en <70mm om discussie over het exacte punt te voorkomen). Het gaat om het principe dat groothoek een wezenlijk andere vertekening geeft dan tele en dat je daar tussenin een gebied hebt waar beide vormen van vertekening niet noemenswaardig zijn. Dat is het gebied van de standaard lens.
Juist bij wat vaak portretlenzen genoemd worden (brandpunt tussen 85 en 135mm voor kleinbeeld) is er sprake van (lichte) compressie en dat ervaren veel mensen als esthetisch aangenaam. De afstand tussen bijvoorbeeld puntje van de neus en het gezicht wordt kleiner weergegeven dan deze in werkelijkheid is.
Wat macrolenzen betreft; veel van deze lenzen hebben een brandpuntafstand tussen 50 en 105mm, maar het opgegeven brandpunt klopt eigenlijk alleen maar als je onderwerpen fotografeert die verder weg staan. Bij 1:1 is de werkelijke brandpuntafstand vaak 30% of meer korter dan de opgegeven waarde en zit je dus in de range van “standaard lenzen”.
Er bestaan ook groothoek macrolenzen, de Venus Laowa 15mm f/4 bijvoorbeeld en daarbij zie je dus ook de specifieke groothoekvertekening door uitrekking (voorbeeldje hieronder).
https://www.flickr.com/photos/petapixel/18903354809/in/dateposted/ -
Paul Oosterlaak schreef op zondag 11 februari 2018 om 18:20 | reageer
Compressie is afhankelijk van afstanden en niet van brandpuntsafstand: https://flic.kr/p/BctdW1
Wat macrolenzen betreft: een macrolens geeft juist effectief het beeld weer van een langere brandpuntsafstand, vandaar dat ook de lichtsterkte afneemt (dit zie je ook netjes op Nikon camera's). Wat jij bedoelt, is focus breathing -
100 schreef op dinsdag 13 februari 2018 om 01:17 | reageer
@Paul
Inderdaad, als je de afstand gelijk houdt en een foto met een 21mm lens voldoende cropt, krijg je hetzelfde beeld als bij een 200mm lens mits je onderwerp niet te ver weg staat anders houd je te weinig pixels over.
Maar heb je ook een voorbeeld waarbij je met 200mm lens een neus krijgt die veel groter lijkt dan die in werkelijkheid is zoals bij een close-up met een 16mm lens?
Waarschijnlijk niet omdat de kortste scherpstelafstand van een 200mm lens simpelweg te groot is, mijn 70-200 heeft een kortste scherpstelafstand van 1,2 meter, mijn 16-35 heeft een kortste scherpstelafstand van 0,28 meter, kortom brandpuntafstand is van invloed op de afstand waarop je kunt fotograferen en daarmee dus ook op de mogelijke vormen van vertekening.
De kern van het artikel was volgens mij het gebruik van lenzen met verschillende brandpuntafstanden en het verschil dat ontstaat als je je *onderwerp* even groot in beeld houdt. Als de vertekening daarbij verloopt van uitrekking naar samendrukking zoals in de voorbeeldfoto’s is er ergens een (brand)punt waarop geen van beiden aanwezig zijn. -
Rob Bot schreef op woensdag 14 februari 2018 om 12:03 | reageer
Michelle dank voor je uitleg. Mooie reacties allemaal! Maar terug lezende het artikel was voornamelijk bedoeld voor de beginnende (hobby) fotograaf! Maw. de reacties zijn van een heel ander niveau! En was dat nu de bedoeling. Mogelijk dat deze beter opgenomen kunnen worden in een topic voor vergevorderde!! Ben bang dat heel veel beginnende hobby fotografen na het lezen van alle reacties er geen bal van snappen en afhaken!
-
Liesbeth Dersjant schreef op woensdag 14 februari 2018 om 21:24 | reageer
Ik was wel blij met de duidelijke uitleg van Michelle. Natuurlijk zal Paul gelijk hebben, maar dat maakt het wel een stuk ingewikkelder als je er niet zoveel van weet. Voorlopig bewaar ik zijn aanvullingen nog even voor later. Ik hoop dat voor simpele uitleg ook ruimte blijft. Dank je wel Michelle.
-
Michelle Peeters schreef op woensdag 14 februari 2018 om 21:49 | reageer
@Rob en Liesbeth: het artikel is al aangevuld met een aantal tips uit commentaren!
-
Paul Oosterlaak schreef op woensdag 14 februari 2018 om 22:26 | reageer
Het is nu even eenvoudig, maar ook kloppend. Win-win-situatie dus. Bedankt Michelle!
Deel jouw mening
Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.
Ook interessant
-
Hoe werkt het diafragma?
door Michelle Peeters
-
Fotograferen met een 50mm objectief
door Elja Trum
Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox
44.299 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via
Elja Trum
Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!
Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over PhotofactsGratis eBook: Fotograferen van Kinderen
Mis dit niet: Tips voor adembenemende familiekiekjes!
Ontdek 25 praktische tips waardoor je prachtige foto's van je (klein)kinderen kunt maken. Je krijgt van mij ook wekelijks nieuwe fotografietips per mail.