10 tips om de maansverduistering te fotograferen

donderdag 24 september 2015, 23:10 door Nando Harmsen | 26.380x gelezen | 26 reacties

Aanstaande maandag, 28 september 2015, is het zover. Om 4:47 uur in de ochtend is er een volledige maansverduistering te zien. Onder voorwaarde dat het helder is natuurlijk. In dit artikel 10 tips zodat jij de maansverduistering goed vast kunt leggen!

Een maansverduistering wordt tegenwoordig vaak heel sensationeel bloedmaan genoemd, refererend aan de rode kleur die de Maan tijdens de volledige verduistering aanneemt. Die rode kleur wordt veroorzaakt door lichtverstrooiing in de atmosfeer van de Aarde, en juist dat maakt het een bijzonder leuk schouwspel.

Hoogtepunten van de maansverduistering in 2007
Elk met verschillende belichtingen gemaakt
Anders dan een zonsverduistering komt een maansverduistering redelijk vaak voor. Gemiddeld zijn er iets meer dan twee per jaar, waarvan er maar liefst gemiddeld één per jaar in de Benelux te zien is. Dit zijn niet altijd volledige maansverduisteringen, het kunnen ook gedeeltelijke zijn.

Op 28 september is het echter wel een volledige verduistering en die wil je niet missen. Het duurt namelijk tot 2018 voordat de volgende volledige verduistering in de Benelux te zien is. Reden om de wekker te zetten en veel geduld te hebben: de totale verduistering duurt van 2:10 uur tot 7:24 uur met het hoogtepunt om 4:47 uur.

Collage van 18 foto's van de Maan tijdens de verduistering in 2007
Het fotograferen van de verduistering is natuurlijk erg leuk. Heb je het geduld om de hele tijdsduur te blijven kijken, dan zijn collages zoals de bovenstaande mogelijk. Die collage is met enige trucage gemaakt.

Het zijn 18 foto's die met een 400mm objectief zijn gemaakt, vervolgens verkleind en in een groothoek foto geprojecteerd. Het is namelijk vrijwel onmogelijk om dit rechtstreeks op deze manier te fotograferen. Lees hiervoor maar eens mijn blogs over het fotograferen van de Maan.

De maan in de schaduw van de aarde
ISO100, f/9, 1/250sec - deze had een stop lichter gemogen
De volgende 10 tips kunnen een handvat zijn voor het succesvol fotograferen van de maansverduistering, waarbij ik ben uitgegaan van het om de 15 minuten fotograferen van de verduistering zodat het verloop mooi zichtbaar is.

1. Objectief en andere hardware

Gebruik minimaal een 200mm brandpunt om de Maan groot genoeg op de foto te zetten. Hoe groter deze in beeld is, hoe beter de verduistering te zien is. Heb je geen 200mm ter beschikking, dan voldoet 50mm of 100mm natuurlijk ook. Bedenk dat je achteraf altijd wel wat kunt croppen.

Fotografeer vanaf statief en vergeet niet om de beeldstabilisatie uit te zetten. Gebruik een draadontspanner of zelfontspanner, liefst ook nog met de optie 'spiegel opklappen' of live view om elke trilling te voorkomen. Zeker met langere brandpunten is dit erg belangrijk.

2, Witbalans en andere camera instelling

Zet je witbalans handmatig op 5000 ofwel daglicht. Dan blijft de kleurtoon van de foto constant en reageert je automatische witbalans niet op het rood worden van de maan. Het is vervelend als die rode kleur gecorrigeerd wordt.

Natuurlijk is dit allemaal achteraf in RAW te corrigeren, maar dat is allemaal veel meer werk. Door het constant te houden vergis je je achteraf ook niet door de bloedmaan minder rood te maken.

Zet de autofocus uit. Stel handmatig scherp op de maan, eventueel via live-view door maximaal in te zoomen. Ruisreductie is niet zo belangrijk. Die mag aan of uit, net wat je voorkeur is.

Elke 15 minuten een foto levert een mooi beeld van de verduistering.
Voor elke foto is een andere belichting gebruikt

3. Belichting en het histogram op de camera

Start voor de verduistering begint met het bepalen van de belichting van de Maan. Start met ISO100, f/8 en 1/125 en maak een testfoto. Bekijk het resultaat en stuur de belichting bij indien nodig. Is de Maan te helder, zet de sluitertijd wat sneller.

Is de Maan te donker, dan mag de sluitertijd iets langzamer. Gebruik het histogram om de belichting te bepalen want in het duister van de nacht lijkt een foto op het scherm al snel goed genoeg. In mijn artikel over het histogram lees je hier meer over.

4. Belichting continu bijsturen

De Maan wordt donkerder naarmate de verduistering voortduurt, tot de Maan helemaal in de schaduw van de Aarde is en de rode kleur verschijnt. Bij elke foto tijdens dat proces zal het nodig zijn om de belichting bij te sturen.

Doe dit door na elke foto je resultaat te bekijken op het scherm (met histogram) en de sluitertijd te verlengen indien nodig. Eventueel kun je ook de ISO hoger zetten, of een combinatie daarvan.

De bloedmaan
Tijdens de bloedmaan wordt het zo donker dat zelfs sterren naast de Maan zichtbaar worden. De belichtingstijd is iets te lang want er is bewegingsonscherpte. Ik had de ISO een stop hoger mogen zetten (ISO800, f/5.6, 0,8sec) omdat er 400mm op een 1.6-crop camera is gebruikt.

5. Maximale sluitertijd tijdens rondom het hoogtepunt

Als de Maan zover verduistert is dat het hoogtepunt nadert kan de sluitertijd zo lang worden dat er bewegingsonscherpte ontstaat. Dit komt omdat de Aarde rustig om haar as draait waardoor de hemel lijkt te bewegen.

Met de regel van 500 kan uitgerekend worden hoe lang je maximale sluitertijd mag zijn. Officieel is het de regel van 600, maar door de hoge resolutie van de moderne camera's zijn extreem kleine bewegingen al zichtbaar. Daarom de regel van 500, en die luid: maximale sluitertijd in seconden = 500 gedeeld door de brandpuntsafstand die vermenigvuldigd is met de cropfactor.

Enkele voorbeelden:
• 200mm op fullframe: 500/(200 x 1) = 2,5 seconde
• 400mm op fullframe: 500 / (400 x 1) = 1,25 seconde
• 200mm op 1,6 crop: 500 / (200 x 1,6) = 1,5 seconde
• 400mm op 1,5 crop: 500 / (400 x 1,5) = 0,8 seconde
• 100 mm op 1,5 crop: 500 / (100 x 1,5) = 3,3 seconde

Bereik je deze sluitertijd, of ga je er overheen, zet dan de ISO hoger. Betekent dit een ongewenste toename van ruis, bedenk dan dat dit het verschil is tussen een mislukte foto of een foto met wat ruis.

6. Belichting tussen bloedmaan en het gewone maanlicht

Als de Maan uit de schaduw komt wordt deze snel erg helder. Dan is het een foto met de rode kleur van de Maan en een overbelicht deel, of een goed belicht deel en geen rode kleur meer.

Ik adviseer om dan de Maan op beide manieren te fotograferen. Probeer de gulden middenweg te vinden. Daarna is het hetzelfde als punt 4: stuur de belichting continu bij door eerste de ISO te verlagen en vervolgens de sluitertijd te verkorten - of een combinatie van beiden.

caption: het moment dat de Maan uit de schaduw komt is het ofwel overbelicht ofwel geen rode gloed meer. Probeer een middenweg in de belichting te vinden (ISO400, f/9, 0,6 sec)

7. de Maan in de schemering

Tegen het einde van de verduistering is de schemering begonnen. Dat betekent dat de lucht langzaam steeds helderder wordt. Hou hier rekening mee met de belichting.

Collage van de gedeeltelijke maansverduistering in 2008
De rode Maan hierboven is gewoon de opkomende maan. Deze bewerking laat het verloop van de verduistering zien, samen met het vallen van de nacht (links: schemering, rechts: nacht)

8. In het geval van bewolking

Bewolking kan roet in het eten gooien. In het slechtste geval is er helemaal niets te zien. Maar sluierbewolking of wolkenflarden kunnen bijdragen aan de sfeer van de foto. Laat je niet te snel wegjagen als er wat bewolking hangt.

Bewolking tijdens de verduistering in 2008.
Het geeft een apart effect aan de foto (ISO 400, f/5.6, 0,6 sec)

9. Ga goed voorbereid op pad

Tenzij je thuis vanuit de tuin fotografeert (dat kan makkelijk want een extreem donkere locatie heb je niet nodig) heb je alle gemakken bij de hand. Ga je op locatie, zorg dan voor warme kleding en/of een deken, een stoeltje, wat eten en drinken en een (niet al te felle) zaklamp. Zeker als je de hele verduistering blijft kijken.

Zorg er ook voor dat je je camerabediening goed kent. Niets is zo frustrerend als je een instelling niet kunt vinden als het moment van fotograferen daar is.

Selfie tijdens de maansverduistering in 2008 terwijl ik bezig ben met de foto's met tele objectief

10. Het resultaat bewerken

Zorg voor een gelijke nabewerking van de foto's. Zeker wat betreft witbalans en andere instellingen die de kleur kunnen beïnvloeden. Ga niet alleen de losse foto's presenteren, maar speel ermee tot leuke collages. In dit artikel heb je er een paar gezien, maar surf op internet voor inspiratie.

Tot slot: als je op pad gaat, of vanuit thuis de verduistering gaat fotograferen, zorg dat je weet waar wat en hoe. Het beste is om te lezen wat er precies gaat gebeuren, hoe het eruit gaat zien en waar aan de hemel dit plaats gaat vinden.

Ik heb een paar links over maansverduisteringen die interessant zijn, en waarvan ik ook regelmatig gebruik maak. Het is een kwestie van voorbereiding die het makkelijker maakt om straks te fotograferen.

Succes!

- Waarnemen.com: Maansverduistering 2015
- Wikipedia
- Waarnemen.com
- Mijn maanfoto's
- The Photographers Ephermeris

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

26 reacties

Paul Oosterlaak schreef op vrijdag 25 september 2015 om 10:10 | reageer
Supertips! Ik denk dat ik 's nachts ook even wat foto's ga proberen te maken. Ik moet het doen met 280mm op fullframe (200/2.8L met 1.4x teleconverter), maar dat komt wel goed. Nu nog even uitrekenen hoe lang ik de timelapse kan laten duren om de maan goed over mijn beeld kan laten bewegen.

Brian schreef op vrijdag 25 september 2015 om 11:58 | reageer
Wat een enorm goeie Tips, bedankt !!!
Als het weer (lees: wolken en regen) het toelaat, dan ga ik zeker fotograferen.

Nando schreef op vrijdag 25 september 2015 om 22:46 | reageer
Succes Paul en Brian. Vergeet niet, het is de nacht van zondag op maandag dat het plaats vindt.

pleumy schreef op zaterdag 26 september 2015 om 10:09 | reageer
Goede tips,zet mijn wekker en ga het proberen

Coos schreef op zondag 27 september 2015 om 15:54 | reageer
Goeie tips, ik ga ze komende nacht toepassen. Nu maar hopen dat de wolken van nu weer gaan verdwijnen.....

Dirk schreef op zondag 27 september 2015 om 18:12 | reageer
Klaar en duidelijk, heel goeie raadgevingen en tips. Hier in Brussel rand is het nu een wolkenloze hemel. Dat beloofd voor straks

Ronald schreef op maandag 28 september 2015 om 00:56 | reageer
Goede en duidelijke tips, bedankt! Camera ligt al helemaal klaar!

gast schreef op maandag 28 september 2015 om 12:16 | reageer
Hoe noem je de functie in fotobewerkingsprogramma's om van meerdere fotos 1 foto te maken (fotocollage hoe u het noemt).
En met welk programma is het relatief makkelijk te maken? Ik ben namelijk nog een beginner..

Paul Oosterlaak schreef op dinsdag 29 september 2015 om 00:01 | reageer
Nou, ik heb na een koude nacht en veel nabewerken er toch wat uit kunnen toveren met 40mm op fullframe (en 1 shot met 280mm).

leo schreef op dinsdag 29 september 2015 om 11:53 | reageer
Typisch, die tips over de sluitertijd. Ik heb altijd begrepen dat je door beweging van de maan het beste met 1/250 kunt fotograferen. Lukt ook makkelijk, gewoon uit de hand met een 600 mm (VC) op FF en diafragma op 8.0. Iso 100. Zelfs tijdens verduistering. Met spotmeting blijkt het dat je véél licht hebt.

Paul Oosterlaak schreef op dinsdag 29 september 2015 om 12:04 | reageer
Wat jij hebt geleerd is totaal afhankelijk van de brandpuntsafstand van de lens. De 500 regel is te vergelijken met de 1/brandpuntsafstand regel als je uit de hand schiet zonder stabilisatie. 1/250sec met f/8 en iso100 is onmogelijk tijdens de verduistering. Ik had 1,6sec nodig met f/4 en iso800 tijdens de bloedmaan. En dat was met 280mm, dus dat is precies op het randje van de 500 regel.

mat k schreef op dinsdag 29 september 2015 om 12:04 | reageer
Zeer goede tips wat ik had kunnen gebruiken op 28-09-2015 alleen jammer dat ik de e-mail op 29-09-2015 heb gekregen

Nando schreef op dinsdag 29 september 2015 om 12:27 | reageer
Ik hoop dat het iedereen gelukt is om mooie foto's te maken en ik hoop dat mijn tips hebben kunnen bijdragen.

Over de vraag van een fotocollage: dit is niet iets dat standaard in een fotobewerkingsprogramma zit. Het is handmatig knippen en plakken.

@Paul Oosterlaak: ik heb je foto's gezien. Ziet er goed uit.

@Leo: Je kunt inderdaad uit de hand de volle Maan fotograferen met de instellingen die je noemt. Je vergeet echter dat bij de verduistering van de Maan de helderheid enorm terug loopt, zover zelfs dat je hoge ISO waarden en langere sluitertijden nodig zult hebben. Dàn komt de regel van 500 om de hoek kijken. Dat is een regel die absoluut niets te maken heeft met de 1/brandpunt regel die ook ter sprake is gekomen in de reactie(s)

Paul Oosterlaak schreef op dinsdag 29 september 2015 om 12:31 | reageer
@Nando: dank je.
Wat betreft de 500 regel en 1/brandpunt regel: ze hebben best veel met elkaar te maken. Ze gaan namelijk beiden uit van bewegingsonscherpte die samenhangt met brandpuntsafstand. Bij de 500 regel is het de beweging van het onderwerp het probleem en bij de 1/brandpunt regel is de fotograaf het probleem

Nando schreef op dinsdag 29 september 2015 om 12:38 | reageer
Vanuit dat perspectief heb je inderdaad gelijk, hahaha

Schuller schreef op dinsdag 29 september 2015 om 13:04 | reageer
jammer , dat dit bericht te laat komt.
betreft: maan fotografie.

Frank schreef op dinsdag 29 september 2015 om 13:07 | reageer
Bedankt voor goede tips, helaas vandaag mail pas ontvangen. Maar een paar jaar wachten!

leo schreef op dinsdag 29 september 2015 om 18:09 | reageer
Oké, bedankt Nando. Dat heb ik over het hoofd gezien, beetje dom. Maar dat neemt niet weg dat die 1/250 seconde toch wordt aangeraden om bewegingsonscherpte te voorkomen? Omdat de maan sneller beweegt dan je op het eerste gezicht zou zeggen? Dat begreep ik tenminste over eerdere artikelen over maan fotograferen op deze site.

Zelf heb ik overigens geen foto's van de maansverduistering gemaakt, ik sliep na een vermoeiende verjaardag...

Nando schreef op dinsdag 29 september 2015 om 18:11 | reageer
Graag gedaan, Leo. Maar ik wil wel een ding kwijt: iets over het hoofd zien is niet dom, hoor.

john schreef op dinsdag 29 september 2015 om 18:46 | reageer
Leuke, bruikbare tips, maar ook ik kreeg de email helaas pas op 29 september. En dat terwijl de eerste reacties al van 25 september zijn. Hoe kan dat...?

Elja Trum schreef op dinsdag 29 september 2015 om 22:13 | reageer
John, Mat, Frank en Schuller; Het was inderdaad leuk geweest als we het artikel iets eerder hadden kunnen plaatsen. Het is echter afgelopen donderdag al verschenen op Photofacts.

In onze nieuwsbrief, die op dinsdag verstuurd wordt, krijg je een overzicht van alle artikelen van afgelopen week. We proberen bij plaatsing van artikelen rekening mee te houden, maar hier was dat helaas niet gelukt.

geerjanssen schreef op woensdag 30 september 2015 om 20:23 | reageer
Mooi stukje, heb zelf ook in de kou gezeten met
Nikon Mf 600mm plus 1,4 converter op een groot kussen
en kamera op zelfontspanner, wel koud maar erg genoten.
Ik zal mijn foto (bewerking van 3 opnames) even op mijn site zetten.

Marchel Brussé schreef op maandag 21 januari 2019 om 16:24 | reageer
Hallo Nando,
met deze tips ben ik vanmorgen aan de slag gegaan en ik moet zeggen dat het me super geholpen heeft. Hartelijk dank voor de goede uitleg.
Mvg, Marchel

Nando schreef op dinsdag 22 januari 2019 om 09:00 | reageer
Hallo Marchel, fijn om te horen dat mijn tips je goed geholpen hebben. Ik hoop dat je resultaten naar tevredenheid zijn.

Marchel Brussé schreef op dinsdag 22 januari 2019 om 19:07 | reageer
Absoluut Nando, heb een compilatie van 5 foto's gemaakt met <a href="https://www.facebook.com/Plaatjes.van.Marchel/photos/a.1115933791883411/1674084742734977/?type=3&theater">dit</a> als resultaat. Ik kan er niks anders van maken dan dat ik er zeer tevreden over ben.

Nando schreef op woensdag 23 januari 2019 om 08:56 | reageer
Ziet er goed uit, Marchel.

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Cursus Natuurfotografie in Nederland met Rob Dijkstra

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

45.168 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts