Modellencontract; noodzaak of nutteloos?

vrijdag 24 juni 2011, 16:39 door Marije Weterings | 31.749x gelezen | 9 reacties

Sommigen fotografen vragen zich af wanneer ze een modellencontract moeten gebruiken, of het verplicht is, wanneer pas je dat toe en wanneer niet. Veel fotografen werken op de een of andere manier met modellen.

Een model is niet altijd een mooie, slanke vrouw die kleding showt of een situatie nabootst, ook vaak genoeg gaat het om 'gewone' mensen, die een tekst illustreren, voorbeeld staan of een product of dienst verkopen op een beeld. Een foto waarbij mensen een illustratieve of commerciële functie uitdragen, wordt meestal tot de categorie modelfotografie gekend. Binnen de modelfotografie kennen we weer disciplines als mode, reclame, portret, corporate portret en beauty.

In mijn netwerk van fotografen kom ik zeer regelmatig modelfotografie tegen en ikzelf werk eigenlijk bijna altijd met modellen. Voor mij is een model dan ook degene die ik op de foto vastleg, dus dat kan een zakenman zijn, maar ook een model dat geboekt is bij een modellenbureau.

Portretrecht

In de wereld van modelfotografie heb je te maken met personen. En dus met portretrecht. Maar wat is portretrecht? Portretrecht is het recht van de geportretteerde. Deze rechten mogen niet gezien worden als de auteursrechten op een portret. In het laatste geval gaat het om het recht dat toekomt aan degene die een foto of een schilderij heeft gemaakt.

Portretrechten komen toe aan degene van wie het portret is gemaakt. De auteursrechthebbende op een portret moet rekening houden met andermans portretrechten. De geportretteerde heeft ook enige zeggenschap over de publicatie en verveelvoudiging van zijn portret.

Modelrelease versus modellencontract

Middels een modelrelease, of een modellencontract leg je vast wie de geportretteerde is, waar de foto's voor gebruikt mogen worden en wat het model als tegenprestatie mag verwachten. In zekere zin laat je dus je model afstand doen van zijn/haar rechten.

Een modelrelease is een vrijwaringsverklaring voor portretrechten, een modellencontract gebruik je als je met een model voor beider portfolio werkt.

Wanneer welk document?

Maar waarom zou je iemand afstand willen (laten) doen van zijn/haar portretrechten? Bepaal eerst het doel waarvoor je fotografeert:

1. Stockfotografie
Een stockbureau werkt uitsluitend rechtenvrij, tenzij een foto nieuwswaarde bevat. Een bekende filmster die gefotografeerd wordt terwijl zij op de rode loper haar Oscar gaat ophalen is bijvoorbeeld een foto met een nieuwswaarde. Echter, deze foto's zie je maar weinig op stocksites.

Foto's van een vrouw die belt, foto's van een man die met zijn koffer over het station loopt, zijn modelfoto's en zijn verplicht om in te sturen onder begeleiding van een modelrelease. De meeste stockbureau's bieden op hun eigen site een eigen modelrelease aan, in verband met automatisering, vertaling en leesbaarheid. Wil je dus dergelijke foto's gaan maken, download dan de release van de site waar jij je foto's wil gaan aanbieden.

2. TFP
Je hebt aangeboden om je buurmeisje te fotograferen. Jij wil oefenen, zij krijgt als dank de foto's er voor terug (ook wel bekend als TFP). In deze situatie is het niet verplicht, maar wel verstandig om met een modellencontract te werken. Je model weet dan wat ze van jou als fotograaf kan verwachten, en als ze de foto's niet mooi vindt, kan ze de foto's uit de publiciteit laten halen.

3. In opdracht werken met een beroemdheid
Hiervoor kunnen hele dikke juridische documenten opgesteld worden. Bij mij is dat alleen nog maar toegepast toen ik foto's maakte voor de KNBB. De geportretteerden, waaronder Raymond Ceulemans en Torbjörn Blomdahl, hebben hun medewerking verleend aan een kalender ten behoeve van de biljartbond, aangezien die een jubileum te vieren had.

Omdat de kalender toch commercieel ingezet ging worden voor de bond was het noodzakelijk dat de rechten bij de bond kwamen te liggen. In dit soort situaties, met dit soort grote namen, gaat het om een afweging tussen het portretrecht versus het commercieel belang.

Als een bekend iemand namelijk 'het gezicht' van een ander product wordt, kon hij wel eens zijn rechten in gaan trekken en kan zo'n kalender niet meer verkocht worden. Sterker nog, dan zou deze teruggehaald moeten worden. Echter is dit een uitzonderingssituatie. Meestal volstaat een modelrelease, waar de persoon zijn rechten afstaat aan de fotograaf.


4. In opdracht werken met een 'gewoon' persoon
Deze situatie komt het meeste voor, in mijn beleving: je maakt namelijk een portret in opdracht van die persoon of in opdracht van een tijdschrift. Ikzelf gebruik dan nooit een modelcontract of modelrelease. Mocht er een foto tussen zitten die ik in mijn portfolio wil opnemen, dan vraag ik mondeling of via e-mail toestemming.

Wil je het zekere voor het onzekere nemen, dan zou ik een modelrelease gebruiken. In dat geval kan de geportretteerde de foto nooit terug laten roepen. Meestal maak ik foto's in opdracht van reclamebureau's of tijdschriften en daarmee ligt de verantwoordelijkheid van een eventuele vrijwaringsverklaring ook bij hen.

5. Op eigen initiatief werken
Maak je foto's voor een expositie, wil je foto's als kunst verkopen, of op een andere manier je foto's naar buiten brengen? Werk dan altijd met een modelrelease. Of je het model nou betaalt of niet!

Het is niet verplicht om met contracten of releases te werken. Vaak kunnen ze door een eventuele rechter alsnog ongedaan gemaakt worden. Maar in beginsel kan het je positie wel versterken en je weet beter waar je aan toe bent. Het is een afweging die je zelf moet maken en die jou begeleidt in de manier waarop jij je bedrijfsvoering kan doen. Een modellencontract kan dus erg nuttig zijn.

Voorbeelden van modelreleases en modellencontracten

Mocht je een modelcontract of een modelrelease willen gebruiken, op mijn site kun je ze nalezen en kopiëren. Meestal stuur ik ze in PDF mee naar het model, met de vraag of ze die twee keer willen afdrukken, ondertekenen en mee naar de studio te nemen.

- Voorbeeld Modelcontract
- Voorbeeld Modelrelease

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Marije Weterings staat voor gevoel, creativiteit, passie en contact. Haar stijl laat zich omschrijven als chic, artistiek, hip en persoonlijk. Ze is gespecialiseerd in mode, reclame en bedrijfsfotografie en geeft tevens workshops en masterclasses reclamefotografie en interieurfotografie.

9 reacties

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ook interessant

• 

  5 Tips voor buitenportretten

  door Elja Trum

• 

  Modellen voor je shoot vinden met Modelmanagement.com

  door Elja Trum

• 

  Portretfotografie tip: Ergens doorheen fotograferen

  door Elja Trum

• 

  Nieuwe cursus: Verhalende Portretfotografie

  door Elja Trum

• 

  10 Tips voor sfeervolle portretfotografie

  door Laura van der Burgt

• 

  Hoe hou je de off-camera invulflits uit beeld?

  door Nando Harmsen

Toon alle artikelen binnen Tips en Truuks