8 tips voor het fotograferen van kunst

woensdag 12 december 2018, 21:18 door Michelle Peeters | 30.464x gelezen | 10 reacties

Het fotograferen van kunst is al een kunst op zich. Het is veel complexer dan snel even een snapshot maken van een schilderij of een sculptuur. Dit levert al snel te platte en nietszeggende plaatjes op die kunstwerken niet goed tot hun recht laten komen.

Bij het fotograferen van kunstwerken moet je op heel veel dingen letten, zoals de juiste belichting, eventuele reflecties, de juiste hoek, etcetera. Daarom geeft kunstenares Jacqueline van den Bos je in dit artikel een aantal tips voor het fotograferen van kunst.

Jacqueline van den Bos in haar atelier in Amsterdam
Jacqueline exposeert haar schilderijen in Galerie ADK aan de Prinsengracht in Amsterdam en doet zelf de fotografie van haar werken. Als je je goed wilt presenteren als kunstenaar is het een absolute must om over goede, technisch kloppende foto's te beschikken.

Het fotograferen van haar eigen schilderijen en tekeningen is een lastige klus die veel tijd vergt. Ze gebruikt hiervoor een Nikon D80 spiegelreflex met 18-55 objectief. Ze zoomt wat in om vertekening zoveel mogelijk te voorkomen. Achteraf convergerende lijnen rechtzetten is eigenlijk geen optie bij kunstwerken.

De diafragma-opening is niet zo relevant bij het fotograferen van platte vlakken (tweedimensionale schilderijen of tekeningen). Ze fotografeert regelmatig met een diafragma van f/5, dit hoeft echt geen f/22 te zijn.

Bij het fotograferen van beelden (driedimensionaal) wordt scherptediepte wel een ander verhaal natuurlijk. Beelden fotografeer je het beste op ooghoogte waarbij je wat afstand neemt en iets inzoomt.

De kunstwerken mogen niet in een lijst gepresenteerd worden (dat is een ongeschreven wet) en ze mogen ook niet achter glas (dat zou ook teveel reflecties opleveren). Een lichtgrijze achtergrond (dus niet wit of zwart) valt vaak het mooist uit.

1. Zet de flitser uit

De flitser kun je het beste niet gebruiken, omdat je hiermee snel last krijgt van overbelichting en reflecties (vooral bij niet-matte verf). Ook wordt de structuur van de verf vrij plat bij het gebruik van een flitser.

In plaats daarvan kun je een reflectiescherm gebruiken, bijvoorbeeld een geïmproviseerde van wit piepschuim. Jacqueline heeft daarnaast een wit laken op de grond liggen om het licht van boven te reflecteren.

Als zich bijvoorbeeld aan de linkerkant van een schilderij een raam bevindt, reflecteer het licht dan aan de rechterkant met je reflectiescherm. Het licht wordt zo (in verminderde mate) gereflecteerd waardoor het alsnog van twee kanten komt.

Misschien is het je weleens opgevallen dat de ruimtes in musea waarin zich veel glimmende schilderijen bevinden altijd vrij schaars verlicht zijn. Om reflecties door glimmende verf te voorkomen wordt ook weleens mat gevernist.

Kijk hoe de schaduw valt (in dit geval komt het licht van boven) en plaats aan de schaduwkant een reflectiescherm
Moet je toch echt flitsen? Probeer dan om dit indirect te doen, bijvoorbeeld via het (witte) plafond of een zijmuur. Moet je toch rechtdoor flitsen, neem dan voldoende afstand van het kunstwerk gebruik alleen een invulflits. Die is minder hard dan wanneer je via TTL of voluit flitst.

Bij driedimensionale kunstwerken kan flitsen juist wel goed uitpakken, omdat je hiermee schaduwen in hoeken en gaten kunt oplichten, die anders helemaal zouden wegvallen.

Het licht van boven en van de zijkant wordt gereflecteerd

2. Gebruik een statief

Bij het fotograferen van kunst is het handig om een statief te gebruiken. Hiermee kun je ook voorkomen dat je moet flitsen. Nu kun je namelijk bij weinig licht gemakkelijker foto's maken zonder flitser door een langere sluitertijd in te stellen.

Dankzij het statief hoef je je dan geen zorgen te maken over bewegingsonscherpte. Om bewegingsonscherpte helemaal te voorkomen kun je ook nog de zelfontspanner van je camera gebruiken.

Geen statief bij de hand? Plaats dan je camera dan op een vlakke ondergrond, bijvoorbeeld op een muurtje of kastje of leun tegen een deurpost.

Gebruik een statief zodat je precies op de goede hoogte en evenwijdig aan het schilderij fotografeert

3. Let op kleurtemperatuur en witbalans

Als je binnen fotografeert (wat vaak het geval is bij schilderijen) met andere lichtbronnen dan daglicht, dan is het belangrijk om aandacht te besteden aan de kleurtonen of de kleurtemperatuur van deze lichtbronnen (lampen).

LED-licht heeft een kleurtemperatuur van 6500 Kelvin. Dit geeft een prima kleurtemperatuur, dezelfde als daglicht. Jacqueline heeft het geluk over een dakraam te beschikken in haar studio, waardoor veel diffuus daglicht naar binnen komt.

Daglicht oogt altijd een beetje blauwig, het is zeker geen 'warm' (geelachtig) licht! Met weinig licht fotograferen levert foute kleuren op. Alles wordt dan te blauw en te donker. Dit is ook niet meer op te halen in de computer.

Ons oog past zich gemakkelijk aan aan de verschillende kleurtemperaturen en kan eenvoudig bepalen wat wit is. Een camera heeft daar wat meer moeite mee. Daarom is het belangrijk om de witbalans van de camera goed af te stemmen op de situatie. Het doel is om het wit in je beeld af te stemmen op het wit dat je ogen zien.

Als je in RAW fotografeert kun je de witbalans achteraf nog bijstellen. Verschillende kleurtemperaturen in één ruimte is echter lastiger te verhelpen in de nabewerking. Dit kun je 'gelijktrekken' door gebruikmaking van 'gels' of filters.

De kleurtemperatuur kun je in de nabewerking nog bijtrekken naar aanleiding van het wit van de muur dat je hebt mee-gefotografeerd. Werk bij voorkeur met neutraal licht, lichtbewolkt weer.

Met kunstlicht fotograferen kan soms niet anders en dan zit je geheid met gele foto's. Dit bijwerken in je computer is heel lastig. Probeer kunstmatige lichtbronnen (en al zeker TL-licht, dat geeft een groene zweem) zoveel mogelijk uit te doen.

4. Zorg dat de kleuren kloppen!

Als je de foto's van de kunstwerken laat afdrukken moet je zorgen dat de kleuren kloppen. Of dat in ieder geval de werkelijkheid zo dicht mogelijk benaderd wordt.

Schilderij met kleur Ultramarijn
In bovenstaand schilderij komen bijvoorbeeld twee verschillende kleuren blauw voor. De kleur Ultramarijn (paars-blauw achtig) kan niet gedrukt worden, alleen bij benadering. Wat een goede drukker dan doet, is één van de printkleuren (CMYK) kiezen (in dit geval Cyaan) en daar wat rood aan toevoegen. Op de foto zie je dan ook alleen Cyaanblauw terug.

Het kleurgamma van een print is gewoon veel eenvoudiger dan die van olieverf. Het haalt het nooit bij het origineel. Roze en kraplak worden altijd rood. Donkergeel en citroengeel worden altijd één standaard geel.

Zorg er in ieder geval voor dat je als kleurruimte Adobe RGB of Profoto RGB instelt. Dit kan zowel op de camera (alhoewel dit niet uitmaakt als je in RAW fotografeert) als in Photoshop/Lightroom op het moment dat je exporteert naar JPG. Dit geeft je een veel groter kleurbereik dan sRGB. Lees hier het artikel van Elja over het gebruik van kleurruimten.

5. Gebruik bij voorkeur zacht daglicht

Voor internet heb je geen hoge resolutie nodig, dus je kunt prima met een simpele compact camera fotograferen. Maar, hoe meer detail je kunt vastleggen, hoe beter natuurlijk. Dus fotograferen met een fullframe systeem- of spiegelreflexcamera biedt wel veel voordelen.

Daglicht is het meest ideaal voor het fotograferen van schilderijen. Jacqueline sleepte haar schilderijen altijd naar buiten om ze te fotograferen, voordat ze over deze studio beschikte.

Natuurlijk licht wordt niet gelig maar neigt naar blauw. De kleur rood in een schilderij blijft zo mooi rood en wordt niet oranje. Het geeft een realistische kleurweergave, voor je algemene kleurbalans is dit noodzakelijk.

Probeer een setting te creëren met zoveel mogelijk (natuurlijk) licht van voren, waarbij je toch geen schaduw van jezelf met camera terugziet.

Het atelier van Jacqueline is wat dat betreft ideaal; het licht valt via matglas diffuus van bovenuit schuin naar binnen. Vandaar de schuine opstelling van de tekentafel voor het fotograferen van zwart-wit tekeningen aan het einde van dit artikel.

Een setting met strijklicht kan ook heel goed. Dat wil zeggen met natuurlijk licht van de zijkant. Dan krijg je goede diepte en komt het 3D aspect van je schilderijen mooi uit. Een raam in de buurt waar daglicht door naar binnenvalt werkt ook vaak erg mooi.

Met zijlicht kun je mooi bijlichten met een piepschuim plaat of, een leeg schilderdoek. Witte muren reflecteren het licht ook mooi diffuus terug. Zwarte of donkere muren zouden het licht juist absorberen.

Het daglicht valt door een matglas raam van boven uit naar binnen en wordt weer gereflecteerd via een wit laken op de grond
Er is wel verschil in het fotograferen van een donker werk of een licht werk. Je moet dan soms over- of onderbelichten. Als je in RAW fotografeert kun je dichtgelopen schaduwen of geclipte hooglichten wel een stuk ophalen of terugregelen om weer detail terug te halen bij te hoge contrasten.

De beste lichtbron is zacht daglicht. Beelden of andere kunstwerken staan vaak buiten. Daar kun je ze het best in de schaduw en niet in de felle zon fotograferen. Een bewolkte dag is perfect vanwege het zachte licht. Direct hard licht zorgt voor vervelende schaduwen en reflecties en kan de kleur van het kunstwerk op de foto beïnvloeden.

Let ook altijd op of er geen vreemde lichtvlekken op het kunstwerk vallen via de weerspiegeling van glazen, spiegels of meubels.

6. Positie van kunstwerk en camera

Wanneer je een schilderij fotografeert is het belangrijk dat de randen van het schilderij parallel lopen aan de randen van je fotokader. Wanneer een schilderij aan de muur hangt is dit vaak geen probleem.

Hang het schilderij waterpas en meet de hoogte van het exacte midden van het schilderij
Een rechthoekige schilderdoek moet recht van voren gefotografeerd worden. Dan kun je doen door de hoogte van het midden van het doek te meten als het hangt. Vervolgens zet je de camera op statief op precies gelijke hoogte. Kleine afwijkingen hierop geven scheve vertekeningen.

Het is het mooiste om kunstwerken zonder lijst of muur te laten zien. Dus je moet uitsnijden. Daarom moet je foto zo recht mogelijk worden gefotografeerd. Overigens kun je met het 'Vrije Transformatie' tool in Photoshop een scheve hoek vullen tot 90 graden. Maar bij kunstwerken is dit natuurlijk tricky.

Zet je statief op dezelfde hoogte als het exacte midden van het schilderij
Staat een kunstwerk bijvoorbeeld schuin tegen de muur, dan zul je ook de camera enigszins moeten kantelen, zodat de randen weer parallel lopen. Zolang je je camera niet schuin omhoog hoeft te richten (zorg dus dat je op gelijke hoogte fotografeert als het schilderij) gaat het prima.

Een gummetje aan de onderkant tussen muur en schilderij geklemd, voorkomt dat het overhelt naar voren
Probeer zoveel mogelijk in te zoomen en vul het kader zo veel mogelijk op met het kunstwerk. Laat maar een kleine rand over tussen het kunstwerk en de rand van het kader. Zo maak je optimaal gebruik van de resolutie van je camera.

Ook legt ze altijd een laken op de grond omdat je anders altijd een verloop van licht (boven) naar donkerder (onder) hebt,- in het geval van daklicht.

7. Check of de achtergrond geschikt is

Als je een schilderij fotografeert is is dat minder belangrijk, dan zorg je dat je het schilderij beeldvullend vastlegt. Maar ga je een ander kunstwerk dan een schilderij fotograferen, dan moet je wel letten op een geschikte achtergrond.

Vaak is een effen achtergrond (lichtgrijs valt vaak het mooist uit, beter nog dan zwart of wit) het beste, omdat de aandacht dan alleen gefocust is op het kunstobject. Een zwarte of witte achtergrond wordt vaak gebruikt. Bij bepaalde kunstwerken kan kleur echter ook heel mooi passen.

Een achtergrond kun je gemakkelijk zelf maken door een doek of papier tegen de achterwand te hangen. Laat je het doek of het papier doorlopen over de grond, dan kun je hoeken vermijden die alleen maar afleiden van het onderwerp.

Als je je werk presenteert op een website is een beige of heel lichtgrijze achtergrond met veel ruimte om het kunstwerk heen wel het meest doeltreffend.

8. Zwart-wit tekeningen

Het fotograferen van zwart- wit tekeningen is een kunst apart. Als je ze aan de muur hangt geeft dit teveel toonverschil in het wit en teveel lichtverloop van boven naar beneden.

Jacqueline plakt de tekening met schilderstape in-een-rolletje vast op de achtergrond,- met buddy's krijg je bobbels in het papier. Ze plakt de tekening op een schuingestelde tekentafel (donker van kleur).

Nu heb je ook geen last van de schaduw van je camera die erboven hangt als je de tekening plat op de grond zou leggen. Daarna zet ze het statief goed neer.

Fotograferen van tekeningen van bovenaf of in zelfde hoek waar lichtbron vandaan komt
Ze zet kleine merktekens zodat ze snel achter elkaar een serie kan fotograferen. Het licht moet weer gelijkmatig zijn! In de computer moet je vaak nog het contrast verhogen. Soms zet ze de foto op zwart-wit om het beeld rustiger te krijgen.

Improviseren

Om haar werk professioneel te fotograferen heeft Jacqueline veel moeten improviseren en uitproberen. Dit bleek erg leerzaam te zijn. Er zullen waarschijnlijk betere en ook gemakkelijker manieren zijn om tot goede resultaten te komen.

Mocht je een goede en bruikbare tip hebben, dan laat het maar weten in de reacties!

Cursus kunstfotografie

Meer weten over het fotograferen van kunst of het kunstzinnig fotograferen? Kijk dan de cursus Van Beeld naar Kunst van Micky Hoogendijk (kunstfotografie)

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken


Dit artikel is voor het laatst bijgewerkt op 12 december 2018.
De eerste publicatiedatum is maandag 19 februari 2018, 20:40.

Over de auteur

Michelle Peeters is fotografe en oprichter van DeuxBleus Fotografie. Michelle herkent het bijzondere in het gewone en het gewone in het bijzondere. Ze heeft zich nooit willen specialiseren en is daardoor van alle markten thuis.

10 reacties

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ook interessant

• 

  Wanneer gooi je een foto weg?

  door Elvira Smit

• 

  De natuurlijk licht fotograaf bestaat niet

  door Nando Harmsen

• 

  Waar wijs jij naar als fotograaf?

  door Elvira Smit

• 

  Verlichte paddenstoelen (deel 1)

  door Erik Nevels

• 

  Het magische moment; de connectie tussen fotograaf en geportretteerde

  door Michelle Peeters

• 

  Klassieke schilderijen herschapen als hilarische quarantaine-foto's

  door Michelle Peeters

Toon alle artikelen binnen Tips en Truuks