De tilt van een tilt-shift objectief uitgelegd

maandag 15 maart 2021, 20:20 door Nando Harmsen | 3.983x gelezen | 4 reacties

Onlangs schreef ik over de shift functie van een tilt-shift objectief. Maar deze objectieven hebben de nog een tweede bijzondere mogelijkheid en dat is het kantelen van het objectief. In dit artikel leg ik uit hoe de tilt functie van een tilt-shift werkt en wat het nut daarvan is.

Ik heb al laten zien hoe indrukwekkend een tilt-shift objectief eruit kan zien als je zowel de shift als de tilt instelt. Je vraagt je af of daar nog wel een goede foto uit kan komen.

De mogelijkheden van een tilt-shift zijn goed zichtbaar in deze foto. Kantelen en verschuiven geven het aanzicht iets vervreemdens
Het nut van de shift functie heb ik in dit artikel al uitgebreid uitgelegd, en hoe je dit kunt gebruiken om convergerende lijnen te voorkomen. Hoewel je zou verwachten dat het kantelen van een objectief dit zou doen, krijg je daarmee een heel ander effect.

Het scherpstelvlak van een objectief

Om te begrijpen wat er gebeurd is het belangrijk om te beseffen dat een objectief een scherpstelvlak heeft. Dat is een vlak in twee richtingen - van boven naar beneden en van links naar rechts - dat scherp is. De scherpstelling bepaalt hoe ver dat vlak van de sensor verwijderd is: de scherpstelafstand.

Alles voor en achter dit vlak is onscherp. Hoe groter de afstand tot het scherpstelvlak wordt, hoe onscherper objecten die daar zijn worden.

Het is mogelijk om met je diafragma deze onscherpte te beïnvloeden. Met een grote scherptediepte is het deel voor en achter dat scherpstelvlak ook scherp. Een kleine scherptediepte heeft slechts een heel klein deel voor en achter dit scherpstelvlak scherp.

Het zit iets ingewikkelder in elkaar, maar voor nu is dit een acceptabele voorstelling van de situatie om de werking van de tilt uit te leggen. Wat belangrijk is dat je begrijpt dat dit scherpstelvlak altijd evenwijdig aan de sensor loopt.

Een scherpstelvlak kantelen

Het bijzondere aan de tilt functie van een tilt-shift objectief is de mogelijkheid om dat scherpstelvlak te kantelen. Daardoor is dit scherpstelvlak niet langer evenwijdig aan de sensor, maar staat het onder een hoek ten opzichte van de sensor.

Hoe de hoek verandert bij het kantelen van je objectief wordt bepaald door het het Scheimpflug-principe. Het gaat mij te ver om dit in detail uit te leggen, maar het wordt enigszins duidelijk hoe het werkt aan de hand van de tekeningen die ik gemaakt heb.

Een experiment

Ik heb een opstelling gebouwd om het effect van de tilt te laten zien, samen met een schematische weergave van hoe het scherpstelvlak verandert. Die schematische weergave is slechts een globale weergave en absoluut niet op schaal of met exact de juiste hoeken. Het gaat om het begrip.

Leren omgaan en begrijpen van een tilt functie. Dit was mijn setup
Ik heb hierbij de scherpstelling op het middelste boek geplaatst. Daar ligt het scherpstelvlak waarbij alles op die afstand scherp in beeld is. Wat ervoor of erachter ligt is onscherp omdat ik gebruik gemaakt heb van de kleinst mogelijke scherptediepte.

Het resultaat zonder tilt, met een kleine scherptediepte.
Door het objectief naar beneden te kantelen zal het scherpstelvlak ook naar beneden kantelen. Hierdoor is niet langer alles op gelijke afstand scherp, maar verloopt het scherptevlak van onderin naar schuin boven.

Het resultaat van het verloop in scherpte bij een gekanteld objectief. Vergelijk dit met de normale foto, hierboven.
Indien je het objectief voldoende ver kan kantelen, zal het scherpstelvlak zelfs evenwijdig aan de tafel komen te liggen. Dir is echter niet zomaar mogelijk met een normaal tilt-shift objectief. Daarvoor heb je een heel ander soort camera nodig.

Creatief gebruik van de tilt

Je kunt het scherpstelvlak bijna helemaal naar wens plaatsen door de richting van de tilt en de hoek van de camera. Hierdoor kun je met een minimale scherptediepte onderwerpen toch helemaal scherp krijgen, en tegelijkertijd de omgeving onscherp.

Vier voorbeelden waarbij ik het scherpstelvlak in het beeld heb weergegeven.

Wat gebeurt er met een grote scherptediepte?

Ga je scherptediepte introduceren door je lensopening dicht te zetten, dan is het effect van een normaal objectief goed voor te stellen. Een gebied voor en achter het scherpstelvlak zal ook scherp in beeld zijn. We maken hiervan veel gebruik in onze fotografie.

Door het diafragma dicht te draaien krijg je een grotere scherptediepte. Een deel voor en achter het scherpstelvlak is ook scherp in beeld. Dit voorbeeldschema is overigens niet op schaal ingetekend.
De scherptediepte is net als het scherpstelvlak evenwijdig aan de sensor. Maar als je het objectief kantelt, zal naast het scherpstelvlak ook het gebied van de scherptediepte kantelen.

Er gebeurd alleen iets bijzonders. Je scherptediepte loopt niet meer van voor naar achteren, maar van schuin onder naar schuin boven. Het is een driehoek geworden dat vanuit een punt vlak bij het objectief naar achteren loopt.

Het verloop van het scherptedieptegebied bij het kantelen van het objectief. Het loopt vanuit een punt als een driehoek naar achteren.
Dit betekent dat objecten die hoog zijn boven het scherptedieptegebied kunnen uitsteken, zeker als ze dichtbij zijn. Je krijgt daardoor een heel apart effect dat je wederom goed kunt gebruiken om een foto een hele bijzondere uitstraling te geven.

Een grote scherptediepte regelt niet meer de scherpte in de diepte, maar dit gaat van onder naar boven.

Scherpstelvlak de andere kant in kantelen

In dit voorbeeld heb ik het scherpstelvlak zo gekanteld dat het bijna evenwijdig komt te liggen met de onderwerpen die ik in beeld wil hebben. Daarmee kun je een extreem grote scherptediepte krijgen, zelfs met een grote lensopening.

Je kunt het scherpstelvlak ook de andere kant op kantelen, waardoor je juist een extreem kleine scherptediepte krijgt. Hierdoor zal het onderwerp dat je fotografeert als een miniatuur eruit gaan dien.

In feite simuleer je de kleine scherptediepte van een macrofoto en pas je dat toe op de werkelijke wereld. Dit is natuurlijk een speels effect dat soms hele leuke effecten kan geven. Meestal werkt dit het beste bij wat langere brandpunten.

Ik heb geen goed voorbeeld van een miniatuur foto met tilt-shift objectief, maar met behulp van Photoshop kun je dit effect simuleren. Dit is ongeveer wat je kunt bereiken met het kantelen van het tilt-shift objectief.

Heel specialistisch gebruik

Het gebruik van de tilt functie van een tilt-shift objectief is heel specialistisch werk. Vooral als dit ingezet wordt voor het fotograferen van landschappen met een extreme scherptediepte, of productfotografie kan het bijzondere resultaten opleveren die op geen enkele andere manier te bereiken zijn.

De minimale scherptediepte is extra klein gemaakt door het scherpstelvlak te kantelen. Daardoor is het zelfs met deze 17mm groothoek gelukt om alleen de voorste boshyacinten scherp in beeld te krijgen.
Het kost veel tijd om met de tilt functie te werken, en het levert niet altijd de resultaten op die je zou verwachten. Zeker omdat de hoeveelheid die een tilt-shift objectief kan kantelen beperkt is.

Wil je dit ten volle gebruiken dan belandt je al snel bij de grootbeeldcamera's waarbij niet alleen het objectief gekanteld kan worden, maar ook de fotografische plaat.

Dit soort specialistische camera's zijn duur en het is niet voor iedereen weggelegd, of noodzakelijk. Een tilt-shift objectief geeft je in ieder geval de mogelijkheid om tot op zekere hoogte controle te hebben over de plaatsing van je scherpstelvlak.

Zou jij een toepassing hebben voor de tilt functie van een tilt-shift objectief? Of gaat dit soort fotografie je te ver? Deel je mening in een reactie onder dit bericht.

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

4 reacties

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ook interessant

• 

  De shift van een tilt-shift objectief uitgelegd

  door Nando Harmsen

• 

  7 tips voor architectuurfotografie

  door Michelle Peeters

• 

  6 redenen om een tilt-shift objectief te kopen

  door Michelle Peeters

• 

  5 Tips om vertekening te voorkomen

  door Michelle Peeters

• 

  Nieuwe Nikon 70-200mm en 19mm tilt-shift aangekondigd

  door Elja Trum

Toon alle artikelen binnen Tips en Truuks