De shift van een tilt-shift objectief uitgelegd

maandag 8 maart 2021, 20:02 door Nando Harmsen | 5.271x gelezen | 16 reacties

We hebben allemaal wel eens gehoord van een tilt-shift objectief. Deze objectieven hebben de bijzondere mogelijkheid om de lenzen ten opzichte van de camera te verschuiven of kantelen. In dit artikel leg ik uit hoe de shift functie van een tilt-shift werkt en wat het nut daarvan is.

Een tilt-shift objectief ziet er indrukwekkend uit, met alle knopjes en wieltjes. Het ziet er nog veel indrukwekkender uit als je ziet hoe een dergelijk objectief gekanteld en verschoven kan worden.

De mogelijkheden van een tilt-shift zijn goed zichtbaar in deze foto. Kantelen en verschuiven geven het aanzicht iets vervreemdens
Deze kostbare objectieven geven je twee mogelijkheden die elk heel andere resultaten opleveren. De eerst is een tilt functie, waarbij de hoek van het objectief ten opzichte van de camera verandert. Je gaat hiermee het scherpstelvlak kantelen zodat je hele bijzondere effecten kunt verkrijgen.

De tweede is de shift functie, waar dit artikel over gaat. Dit is de mogelijkheid om het objectief ten opzichte van de camera omhoog of omlaag, naar links of naar rechts te verschuiven. De vraag is, waarom zou je dit willen gebruiken?

Wil je meer weten over de tilt functie? Lees dan het vervolgartikel De tilt van een tilt-shift objectief uitgelegd.

Een oplossing, maar waarvoor eigenlijk?

De shift functie verschuift het objectief ten opzichte van de camera. Of beter gezegd, ten opzichte van de sensor. Maar voor wat probleem is dit eigenlijk de oplossing?

Daarvoor moeten we gaan kijken naar het fotograferen van grote onderwerpen, zoals gebouwen. Je kent het wel, je staat voor een gebouw en je fotografeert met een groothoek omhoog om het helemaal in beeld te krijgen.

De rechte lijnen van het gebouw lopen plotseling naar een verdwijnpunt. Dit worden convergerende lijnen genoemd, een perspectiefvertekening die soms ongewenst is. Wanneer je lijnen toch recht wilt hebben zijn er in feite drie oplossingen mogelijk.

Dit zijn convergerende lijnen. Doordat ik omhoog moet fotograferen is er een perspectiefvertekening. De lijnen lopen naar een verdwijnpunt.
De eerste oplossing is de camera precies halverwege de hoogte van je gebouw zetten, zodat je de camera precies horizontaal kunt houden. Dan zullen de verticale lijnen netjes verticaal lopen. Alleen is dat vaak onmogelijk, zeker met hoge gebouwen.

De tweede oplossing is veraf gaan staan en een langer brandpunt gebruiken. Hierdoor verdwijnt de perspectiefvervorming ook, mits je ver genoeg van je gebouw kunt gaan staan. Alleen is dit vaak niet praktisch of zelfs onmogelijk. Er is vaak niet genoeg ruimte om naar achteren te gaan.

De derde oplossing is een nog extremere groothoek gebruiken zodat je de camera wel exact horizontaal kunt houden, maar waar je dan wel onnodig veel grond in beeld krijgt. Dat zal je dan weg moeten croppen.

Zei ik dat er drie oplossingen voor het probleem zijn? Nee, er is nog een vierde, en dat is de shift functie van een tilt-shift objectief.

Hoe werkt de shift functie

Je weet misschien wel dat een objectief een beeldcirkel heeft. Die beeldcirkel is groot genoeg om de oppervlakte van de sensor te beslaan. Een tilt-shift objectief heeft een beeldcirkel die veel groter is.

Links is de beeldcirkel van een normaal objectief, rechts van een tiltshift. Het rode rechthoek is de sensorgrootte van de camera.
Doordat je veel meer beeldcirkel hebt kun je de plek die de sensor registreert verschuiven. Beter gezegd, je kunt de beeldcirkel verplaatsen door het tilt-shift objectief ten opzichte van de sensor te verplaatsen.

Normaal is het deel dat door de sensor vastgelegd wordt het middelste stuk van de beeldcirkel. Een tilt-shift objectief maakt het mogelijk om met de shift functie de deel wat vastgelegd wordt te verschuiven. In dit geval naar boven.

Hou je camera recht

Wanneer je de camera exact horizontaal houdt voorkom je de convergerende lijnen. Alleen krijg je dan veel voorgrond in beeld en mis je de bovenzijde van het gebouw. De grote beeldcirkel van de tilt-shift ziet wel die bovenkant van het gebouw.

Door het objectief te verschuiven zorg je ervoor dat je exact dat deel van de beeldcirkel gebruikt wat je wilt vastleggen. De rest blijft buiten beeld. De onderstaande foto is het resultaat, met nette rechte lijnen.

Het resultaat van het gebruik van de shift functie van het tilt-shift objectief. Doordat ik de camera perfect horizontaal hou, voorkom ik de convergerende lijnen en heb ik toch de bovenzijde van het gebouw in beeld.
Het is daarbij belangrijk dat je camera perfect horizontaal gehouden wordt. Alleen zo voorkom je die convergerende lijnen door de perspectiefvertekening.

Rechtzetten met behulp van fotobewerking

Natuurlijk is het tegenwoordig mogelijk om heel makkelijk een foto recht te zetten in een fotobewerkingsprogramma. En dat kan ook met de perspectiefvertekening van groothoek als je schuin naar boven richt. De convergerende lijnen kun je zo eenvoudig corrigeren.

In een fotobewerkingsprogramma kun je deze lijnen wel recht krijgen. Alleen verlies je kwaliteit, en beeld.
De consequentie van deze correctie is in eerst instantie het beeldverlies, met name in de linker- en rechter bovenhoek. Dat deel van de foto moet namelijk 'uitgerekt' worden om die verticale lijnen ook echt verticaal in de foto te krijgen.

Het rechtzetten van schuine lijnen gaat ten koste van het beeld; je ziet hoeveel beeld je verliest door deze correctie als je een 2:3 verhouding wilt houden. Maar je hebt bovendien de pixels uit elkaar moeten trekken om dit te doen.
Het uitrekken van een foto is nadelig voor de kwaliteit. Doordat je de pixels uit elkaar trekt, zal het fotobewerkingsprogramma er pixels bij moeten verzinnen. Hoe goed ze dat tegenwoordig ook kunnen, je krijgt er geen details voor terug.

Overigens, het uitrekken naar boven toe is gedaan om de juiste verhoudingen van het gebouw te krijgen. Alleen naar links en recht uitrekken zorgt ervoor dat het gebouw ingedrukt lijkt.

Wel of geen tilt-shift

Natuurlijk kun je een foto genoeg verkleinen zodat de missende details bij het recht zetten met software niet zichtbaar zijn. Met andere woorden, er zijn altijd wel bruikbare oplossingen te verzinnen zodat je toch een goede foto overhoudt.

Wanneer je slechts zelden deze correcties moet doen, dan is de aanschaf van tilt-shift objectief natuurlijk niet direct nodig. Hoewel, je kunt er ook andere dingen mee fotograferen. Daarover schrijf ik nog wel eens een ander artikel.

Twee tilt-shift objectieven van Canon: de TS-E17mm f/4L en de TS-E 24mm f/3,5L II
Fotografeer echter je veel architectuur, interieurs of misschien zelfs vastgoed, dan kan het gebruik van een objectief dat een shift-functie heeft heel goed van pas komen. Het voorkomt dat je softwarematige trucjes moet uithalen om schuine verticale lijnen recht te zetten. En je workflow is gewoon een stuk eenvoudiger.

Fotografeer jij vaak gebouwen en bouwwerken? Heb je dan ook last van convergerende lijnen, of neem je die op de koop toe? Zou je een tilt-shift overwegen, of heb je er eentje? Deel je ervaringen in een reactie onder dit bericht.

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

16 reacties

Dick schreef op dinsdag 9 maart 2021 om 10:36 | reageer
Er is een 4e optie, namelijk DxO viewpoint: https://www.dxo.com/dxo-viewpoint/ voor als je een tilt-shift lens toch een beetje aan de prijs vindt.

Nando schreef op dinsdag 9 maart 2021 om 10:57 | reageer
@Dick:
het maakt niet uit wat voor software je gebruikt om perspectief te corrigeren. Het effect dat je hebt blijft hetzelfde: beeldverlies en een zekere achteruitgang in beeldkwaliteit door de bewerking.
Maar zoals ik zeg in het artikel: voor die ene keer is dat niet zo erg. Maar als je dit soort bewerkingen elke keer nodig hebt, kan het interessant zijn om toch een tilt-shift te overwegen. Er zijn ook goedkopere dan de originele verkrijgbaar.

Donald Willemsen schreef op dinsdag 9 maart 2021 om 10:58 | reageer
Een tof artikel. De andere functie, die niet direct aan bod is gekomen, levert ook bijzondere resultaten op.
Nadeel van deze lenzen is de prijs. Die van Canon (keuze uit 3 lenzen) kosten allemaal tussen de 2000€ en 2500€.
De TS-lens van Samyang is meer dan 1000€ goedkoper. Dan vraag ik me af waar het enorme prijsverschil in zit. Dat kan niet alleen de kwaliteit zijn.

Nando, ik hoop dat je ook nog aandacht zal geven aan de andere functie van de lens.

Nando schreef op dinsdag 9 maart 2021 om 11:29 | reageer
@Donald:
Canon heeft wel meer dan 3 tilt-shift objectieven. Een 17mm, een 24mm, een 50mm, een 90mm en een 135mm. Dan zijn er nog de oudere 45mm en 90mm versies.
Samyang is met al zijn objectieven goedkoper, dus niet zo verwonderlijk dat dit ook voor de tilt-shift geldt.
De tilt-functie behandel ik in mijn volgende artikel.

Martinus schreef op dinsdag 9 maart 2021 om 11:52 | reageer
Ook met Skylum Luminar AI is de vertekening snel te verwijderen.

Alex Leys schreef op dinsdag 9 maart 2021 om 12:16 | reageer
Eenvoudig uitgelegd, prima artikel! Wat betreft het verschil tussen een "dure" Canon en een "goedkope" Samyang toch even het volgende; wanneer ik met tilt-shift wilde gaan werken kocht ik de Samyang omwille van de prijs. De kwaliteit (bv. randscherpte chromatische abberatie...) kon me echter niet overtuigen. Ik huurde een weekend de canon 17mm en was meteen verkocht, het verschil is toch wel de meerprijs waard wanneer je regelmatig aan architectuur en/of immo- fotografie doet!

André Kremer schreef op dinsdag 9 maart 2021 om 12:18 | reageer
Vroeger een Linhof technische camera gebruikt voor architectuurfotografie. Maar ook wel gebruikt voor portretten waarbij met een halfprofiel het scherpstelvlak op beide ogen gelegd kan worden bij grote lensopening; geeft een apart effect. Helaas de Linhof niet meer ter beschikking, ik ben benieuwd of iemand er ervaring mee heeft bij de huidige tiltshift lenzen.

Donald Willemsen schreef op dinsdag 9 maart 2021 om 13:01 | reageer
@André Kremer, specialist op gebied van TS-lenzen is fotograaf Tony Vingerhoets. Zoek hem maar eens op via Google.

Martin schreef op dinsdag 9 maart 2021 om 17:10 | reageer
Ik heb de Nikon 24 mm shift tilt lens. Een fijne lens waarmee ik gebouwen veel beter op de foto kan zetten dan met mijn andere lenzen. Helaas zit er geen autofocus op en blijkt het lastig foto's te maken die 'gestoken scherp' zijn. Misschien moet ik de lens een keer laten kalibreren of de cursus Scherpstellen voor Gevorderden volgen...

Bernard schreef op dinsdag 9 maart 2021 om 21:52 | reageer
@Martin. Ook mijn Canon "L" serie TS24mm heeft geen autofocus. Op het display het beeld vergroten en dan scherp stellen. De kwaliteit is uitstekend. Nando bedankt voor je artikel, ik ben benieuwd naar het "tilt" verhaal.

Nando schreef op woensdag 10 maart 2021 om 09:47 | reageer
@Martin;
@Bernard heeft het al gezegd: gebruik je liveview en het vergroten van het beeld om perfect scherp te stellen.
Ik gebruik voor vastgoed altijd een f/8 of f/11. Dan is de scherptediepte groot genoeg om bijna alles scherp te krijgen. Daarbij maak ik gebruik van de scherptediepteschaal op het objectief (bij Canon). Ik weet niet of Nikon dat ook heeft, maar dat is een handvat.
Let wel op dat die schaal niet altijd even nauwkeurig is.

Donald Willemsen schreef op woensdag 10 maart 2021 om 10:24 | reageer
@Martin,
@Nando als aanvulling: een aantal camera's beschikken over een scherptediepte controleknop. Bij Canon in ieder geval (op de body vlakbij de lensvatting). Mogelijk heeft de Nikon ook zo'n controleknop

Martin schreef op woensdag 10 maart 2021 om 14:54 | reageer
@ Donald
@ Nando
Zo'n knop zit ook op mijn Nikon D750, maar als je hem indrukt wordt het beeld (vaak) zo donker dat de scherptediepte lastig te beoordelen is. Overigens: is het een idee om een cursus aan de shift tilt lenzen te wijden?

Nando schreef op donderdag 11 maart 2021 om 10:39 | reageer
@Martin:
Een cursus voor tilt-shift objectieven is zeker interessant. Ik kan echter niet beloven dat dit op korte termijn zal gebeuren, maar ik noteer deze wel in de wish-list

Donald Willemsen schreef op donderdag 11 maart 2021 om 11:47 | reageer
@Nando, ik zie het ook wel zitten dat je op termijn een tilt/shift cursus bij photofacts academy gaat geven. Dan heb je alvast een beter beeld voordat je over zou gaan naar zo'n relatief dure aankoop.
Misschien zie je het ook wel zitten om een review te schrijven over het goedkopere alternatief: de Samyang TS-lens.

Nando schreef op donderdag 11 maart 2021 om 15:21 | reageer
@Donald;
ik zal het er eens over hebben

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Cursus Natuurfotografie in Nederland met Rob Dijkstra

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

43.496 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts

De shift van een tilt-shift objectief uitgelegd

Een oplossing, maar waarvoor eigenlijk?

Hoe werkt de shift functie

Hou je camera recht

Rechtzetten met behulp van fotobewerking

Wel of geen tilt-shift