Belichting instellen voor video-opnames

zondag 28 januari 2024, 14:07 door Nando Harmsen | 1.075x gelezen | 6 reacties

Je weet dat een goede belichting bereikt wordt door de juiste combinatie van sluitertijd, diafragma en ISO te kiezen. Daarin heb je enige vrijheid ter beschikking. Dat is anders bij video, want daar bepaald de keuze van deze instellingen hoe jouw video eruit gaat zien.

Het is zo eenvoudig voor fotografie. Je kiest een ISO-waarde en een diafragma-opening, en daaruit volgt de benodigde sluitertijd voor een goede belichting. Of je kiest een ISO-waarde en sluitertijd, waaruit de benodigde diafragma-opening volgt.

Meestal kan je ook voor video de PSAM instellingen doen. Het blijft toch altijd beter om voor video in de M-stand te filmen.
Je hebt veel vrijheid om te kiezen voor een snelle sluitertijd, langzame sluitertijd, grote scherptediepte of kleine scherptediepte. Dit is anders voor videografie, want daar bepaalt de sluitertijd het uiterlijk van het bewegende beeld.

First things first: framerate

Allereest is het belangrijk om iets te weten over de framerate. Video bestaat uit een groot aantal beelden per seconde die snel achter elkaar getoond worden. Hierdoor ontstaat de illusie van een bewegend beeld.

Hoe meer beelden per seconde getoond worden, hoe vloeiender het beeld wordt. Moderne camera's gaan tot 50 beelden per seconde (in PAL-formaat) of 60 beelden per seconde (in NTSC-formaat). Aangezien we in Europa gebruik maken van het PAL-formaat, negeer ik voor het gemak de framerates voor het NTSC-formaat.

Kies de framerate van je video naar je eigen voorkeur. Dit wordt vaak aangegeven als 50p, 25p, enzovoort. Het andere getal met de M erachtig is de opnamekwaliteit. Hoe hoger het getal, hoe meer geheugenruimte nodig is.
Misschien weet je dat sommige camera's ook 100 beelden per seconde kunnen opnemen, en soms zelfs 200. Dit is gericht op slow-motion, want dat wordt dan vervolgens weergegeven met 50 beelden per seconde, of zelfs 25 beelden per seconde.

Hoewel 50 beelden per seconde prachtig lijkt, kan dit minder prettig kijken. Het wordt als te klinisch ervaren, hoewel dit natuurlijk ook een kwestie van smaak is.

Voor een cineastisch beeld, dat een mooie vloeiende beweging laat zien, moet er juist bewegingsonscherpte zijn. Dat betekent dat het beter is voor dit soort beelden om de framerate van 25 beelden per seconde te kiezen.

De 180 graden shutter

Om een vloeiende beweging in video te laten zien, is de sluitertijd uitermate belangrijk. Daarin maakt het niet uit of je 25, 50 of zelfs 100 beelden per seconde gebruikt. Je moet de sluitertijd afstemmen op de framerate.

De gulden regel is: de sluitertijd moet 2x de framerate zijn. Dit is 1/50 sec voor 25 beelden per seconde, en 1/100 sec voor 50 beelden per seconde. Dit komt overeen met een 180 graden shutter.

Deze 180 graden shutter is een term uit de analoge filmbeelden. De roterende ronde sluiter die daarin gebruikt werd was dan voor de helft geopend: 180 graden.

Vroeger draaide de sluiter rond waarbij de opening bepaalde hoe lang elk beeldje van de bewegende filmstrip belicht werd.
Je kon dit ook verder dicht zetten, waarbij je bijvoorbeeld een 90 graden shutter had, wat overeenkomt met 1/100 sec bij 25 beelden per seconde. Of je gebruikte een 270 graden shutter, wat hetzelfde is als 1/25 sec bij 25 beelden per seconde.

Je begrijpt dat een langere sluitertijd zorgt voor bewegingsonscherpte. Dat is ook zo voor de beelden die je voor video maakt. Maar door deze beelden achter elkaar te laten zien, wordt de beweging heel natuurlijk. Dit is bij 50 beelden per seconde het geval. Maar het is nog natuurlijker met 25 beelden per seconde.

Een vaste belichtingstijd

Dit alles betekent dat je voor video-opnames geen speelruimte hebt voor de sluitertijd. Je kiest deze aan de hand van de framerate. Je hebt natuurlijk geen verplichting om altijd 2x de framerate te kiezen, je kiest de sluitertijd voor hoe vloeiend de bewegingen eruit moeten gaan zien.

Vooral voor video met veel beweging is de sluitertijd erg belangrijk. Kies de sluitertijd aan de hand van de framerate en hoe natuurlijk de beweging in beeld moet verschijnen.
Aangezien de sluitertijd dan gekozen is en vast staat, is er alleen nog diafragma en ISO over voor het regelen van de belichting. Maar stel dat je een bepaalde scherptediepte wilt gebruiken, dan blijft alleen nog de ISO-waarde over voor het regelen van de juiste belichting.

De noodzaak van een grijsfilter

Hou er rekening mee dat wanneer je in een hoger dynamisch bereik wilt filmen, de zogenaamde LOG-instelling, de minimale ISO-waarde vaak ISO 400 of zelfs ISO 800 is. Wanneer er dan heel veel licht aanwezig is, kan het noodzakelijk zijn om het diafragma helemaal dicht te draaien.

Een variabel ND filer is onmisbaar voor video. Deze is van Haida en heeft tevens een polarisatie ingebouwd.
Hierdoor is het onmogelijk geworden om een gewenste scherptediepte te gebruiken. Het diafragma is nodig is om de juiste belichting te bereiken. De enige oplossing is dan een variabel grijsfilter.

Een variabel grijsfilter stelt je een staat om de hoeveelheid licht door het objectief te beïnvloeden. Hiermee krijg je een extra middel voor het instellen van de belichting. Met een grijsfilter is het dan mogelijk om de gewenste scherptediepte te krijgen bij de minimaal instelbare ISO-waarde en de sluitertijd die afgestemd is op de framerate.

Ik was aan het filmen op locatie bij zonnig weer. Ik gebruikte de CLOG3 instelling met ISO 800 als minimaal instelbare waarde. Om te voorkomen dat ik f/22 moest gebruiken bij 1/50 sec (2x framerate) was het variabele ND-filter de manier om de belichting te regelen.

Kies de framerate bewust

Ik heb 2x de framerate genoemd als de ideale sluitertijd (180 graden shutter). Dat levert vloeiende beelden op die prettig kijken. Je kan natuurlijk afwijken, maar doe dit met een bewuste reden.

Meer beweging door de sluitertijd gelijk te maken aan de framerate geeft een heel ander gevoel aan het videobeeld. Dit geldt ook voor een sluitertijd die bijvoorbeeld 4x de framerate is.

Voorkom echter een automatische belichtingsinstelling zoals diafragmavoorkeuze. Want dan is de kans groot dat het het videobeeld helemaal niet meer prettig kijkt door constant wisselende sluitertijden.

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

6 reacties

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ook interessant

• 

  Een hoge ISO-waarde? Of gecorrigeerde onderbelichting?

  door Nando Harmsen

• 

  Wat moet je gebruiken, de spotmeter, matrix, of een van de andere meetmethoden?

  door Nando Harmsen

• 

  Review: De Zhiyun Molus X100 COB continu licht

  door Nando Harmsen

• 

  Zoomobjectief met continu diafragma voor filmen

  door Nando Harmsen

• 

  Een LUT gebruiken voor videobewerking

  door Nando Harmsen

Toon alle artikelen binnen Basiskennis