Hou rekening met nadelige effecten bij de elektronische sluiter

maandag 28 juli 2025, 16:08 door Nando Harmsen | 124x gelezen | 0 reacties

De elektronische sluiter van mirrorless camera's wordt veel gebruikt. Maar pas op bij het gebruik, want het kan nadelige effecten veroorzaken. In het slechtste geval worden je foto's helemaal onbruikbaar.

Een mirrorless camera kan een oude vertrouwde mechanische sluiter gebruiken, of een elektronische. In het laatste geval zijn er in principe geen bewegende delen waardoor de camera volledig stil kan werken.

Dit lijkt ideaal, maar er zijn een aantal nadelen aan het gebruik van de elektronische sluiter. Het is belangrijk om deze te kennen, zodat je het kan voorkomen, of kan anticiperen wanneer het optreedt.

Je hebt vaak (maar niet altijd) de keuze uit twee of drie opties voor de sluiter: mechanisch, elektronisch en elektronisch eerste gordijn.
De elektronische sluiter leest de sensor lijn voor lijn af. Dit is niet de sluitertijd, maar de uitlees snelheid. Je mag deze niet met elkaar verwarren. Bijvoorbeeld, de Sony A7R V een uitlees snelheid hebben van 31 milliseconde (ongeveer 1/30 seconde). Zo lang duurt het voor je sensor uitgelezen is.

Die 31ms is ongeacht de gebruikte sluitertijd. Het maakt niet uit of je sluitertijd 1 seconde is, of 1/1000 seconde. Het blijft 31 ms duren voor de sensor volledig uitgelezen is. Sommige camera's zijn langzamer, andere zijn sneller.

Rolling shutter-effect

Ben je een actiefotograaf, of fotografeer je snel bewegende onderwerpen? Dan bestaat de kans op het rolling shutter-effect. Dit is vervorming van het onderwerp in de bewegingsrichting. Je merkt ook dat verticale lijnen scheef worden weergegeven.

De uitleessnelheid van de sensor in de Sony A7 IV is traag. Dit veroorzaakt het rolling shutter-effect bij de elektronische sluiter, zoals te zien is in dit voorbeeld. Verticale lijnen worden schuin weergegeven bij panning. De hond laat ook vervorming zien.
De oorzaak is de beweging van het onderwerp in de tijd die nodig is om de sensor uit te lezen. Hoe sneller de uitlezing van de sensor is, hoe minder het rolling shutter-effect optreedt. Heeft je camera er veel last van, gebruik dan de mechanische sluiter.

Zoek je een camera die geschikt is om met een elektronische sluiter actie te fotograferen? Zoek dan een camera die daarvoor ontworpen is. Bijvoorbeeld de Canon EOS R5 mark II is met een uitlees snelheid van 6,5 milliseconde extreem snel. Of een Sony A1 mark II die met 3,8 milliseconde nog sneller is.

De Sony A9 III heeft totaal geen rolling shutter effect. De uitlezing van de sensor is direct.

Banding-effect

Het banding-effect is gerelateerd aan het rolling shutter effect. Ook hier is de uitlees snelheid van de sensor bepalend of het optreedt. Als het gebeurt is het tijdens het fotograferen onder kunstlicht, met name TL- en led-verlichting.

Met name led-verlichting en TL-verlichting kan voor donkere banden zorgen. Zeker met snellere sluitertijden. Dit is banding.
Dit soort licht knippert in de frequentie van de wisselstroom: 50 Hz. Dat betekent dat het 50 keer per seconde aan en uitgaat. Is de uitlees snelheid van de sensor niet snel genoeg, dan wordt dit knipperen in de foto zichtbaar als donkere banden.

Door gebruik te maken van langzamere sluitertijden kan het effect minder opvallend worden. Je moet dan rond de 1/40 sec of liever nog lager gaan. Maar pas op voor bewegingsonscherpte bij die sluitertijden.

Dit effect kan ook optreden bij een mechanische sluiter, maar alleen als de sluitertijd in de buurt van de frequentie van de lamp ligt. Rond de 1/50 seconde. Schakel dan de anti-flickerstand van de camera in om het te voorkomen.

Voorkomen is beter dan genezen

Het is altijd verstandig om op voorhand te controleren of je last hebt van de bovengenoemde effecten. het rolling shutter-effect hoef je maar één keer te controleren, en dan weet je of de camera die je gebruikt er last van heeft.

Gebruik bij voorkeur de mechanische sluiter. Dan heb je bijna nooit last van banding-effecten. Maak je niet te druk over het geluid van de sluiter: jij bent in vrijwel alle gevallen de enige die zich daar aan stoort.
Heeft je camera last van rolling shutter? Kies dan voor de mechanische sluiter. Helaas betekent dit ook dat je een lagere beeldsnelheid ter beschikking hebt, en geen pre-capture mogelijkheden.

Met banding-effecten ligt het wat lastiger, want dit ligt heel erg aan de omstandigheden. Fotografeer je binnen met kunstlicht, maak dan een paar testfoto's. Zie je banding, schakel dan direct over op de mechanische sluiter.

Twijfel je, schakel dan ook over op de mechanische sluiter. Neem geen risico. Maak je niet druk over het geluid van de sluiter. In 99% van de gevallen hoort alleen degene dat die binnen een meter van de camera staat. Het is bovendien minder storend dan fotografen denken.

Help, ik heb geen mechanische sluiter

Sommige camera's hebben helemaal geen mechanische sluiter, of alleen deels. Die laatste hebben een elektronisch eerste gordijnsluiter. Dat betekent dat de camera de belichting begint met een elektronische sluiter, en eindigt met de mechanische.

Kijk welke sluitertypes jouw camera heeft. Het kan zijn dat er alleen elektronisch of elektronisch eerste gordijn ter beschikking is. Meestal betreft het dan de eenvoudigere camera's.
De elektronisch eerste gordijnsluiter is sneller dan de volledig elektronische sluiter. Kies deze stand wanneer je last hebt van rolling shutter of banding-effecten. Blijf je toch last hebben, overweeg dan een upgrade naar een camera die meer voor jouw fotografie geschikt is.

De Nikon Z9 heeft helemaal geen mechanische sluiter meer. Maar de uitlees snelheid is hier zo kort dat je geen last hebt van rolling shutter of banding.
Tenslotte zijn er camera's die helemaal geen mechanische sluiter hebben. Dit zijn bijvoorbeeld de Nikon Z8 en Z9, en de Sony A9 mark III. Heb je een dergelijke camera, dan weet je zeker dat je sensor snel genoeg uitgelezen wordt om de nadelige effecten te voorkomen.

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

0 reacties

Deel jouw mening

login of geef je gegevens op

onthoud mijn gegevens

Onjuiste combinatie e-mailadres en wachtwoord.

blijf ingelogd

annuleren

Stuur mij een e-mail bij vervolg reacties

Bekijk ons reactiebeleid.

Toon alle artikelen binnen Tips en Truuks