Dubbeltentoonstelling Erwin Olaf in Den Haag

woensdag 23 januari 2019, 17:17 door Michelle Peeters | 2,659x gelezen | 1 reactie

Gemeentemuseum Den Haag en Fotomuseum Den Haag brengen met een dubbeltentoonstelling een eerbetoon aan een van Nederlands beroemdste fotografen: Erwin Olaf (1959). De fotograaf, die afgelopen jaar nog veel lof oogstte met zijn portretten van de koninklijke familie, wordt dit jaar zestig.

Een goed moment voor een groots overzicht. Het Fotomuseum zoomt in op Olafs liefde voor het ambacht en de transitie die hij doormaakte van analoog werkende fotojournalist naar digitale beeldmaker en verhalenverteller.

Bovendien brengt hij hier zo'n twintig foto's bijeen van fotografen die een inspiratiebron voor hem vormden. Het Gemeentemuseum toont het vrije werk van Olaf vanaf het jaar 2000 tot aan zijn nieuwste series, waaronder de serie die hij maakte in Shanghai én zijn meest recente, nog niet eerder getoonde serie Palm Springs.

Hier toont Olaf zijn fotografie als installaties, in combinatie met film, geluid en sculptuur.

Journalistieke opleiding

Erwin Olaf studeerde in de jaren 80 journalistiek in Utrecht toen een van zijn docenten, die zag dat hij er ongelukkig was, hem een camera in de handen drukte.

Erwin Olaf: Meteen vanaf het begin hield ik van dat ding: het gewicht, het koele metaal in mijn hand. Het voelde heel vanzelfsprekend. En toen ik mijn eerste foto's nam, wist ik dat ik mijn vak had gevonden.

Erwin Olaf begint met journalistieke foto's van theatervoorstellingen, werkt voor progressieve bladen en is vrijwilliger voor COC Nederland (een belangenorganisatie voor LHBTI's). In zijn vroege vrije werk brengt Olaf het menselijk lichaam vaak op expliciete wijze in beeld waarmee hij de restricties die worden opgelegd aan seksualiteit, het lichaam en gender doorbreekt.

Olaf omschrijft zichzelf in die jaren als boze puber, maar hij heeft met zijn taboedoorbrekende werk veel betekend voor de visuele vrijheid in Nederland.

Erwin Olaf, Berlin, Freimaurer Loge Dahlem, 22nd of April, 2012, 2012 © Erwin Olaf. Courtesy Flatland Gallery

Vroeg werk in Fotomuseum Den Haag

De tentoonstelling in het Fotomuseum begint met Olafs vroegste werk. Chessmen (1987-88) is een van zijn eerste autonome series en ontstond toen hij de gelegenheid kreeg een fotoboek te maken. Er moesten 32 pagina's gevuld worden en hij wilde zich richten op het thema macht.

Op de radio hoorde hij een item over schaken: een bordspel dat bestaat uit 32 stukken. Olaf verbeeldde het schaakspel op provocatieve wijze; zichtbare geslachtsdelen, halfnaakte kleine mensen met kinky attributen en volle lichamen gehuld in bondagekleding. De serie bleef niet onopgemerkt. Hij ontving kritiek, maar ook de Eerste Prijs voor Jonge Europese Fotografen.

Erwin Olaf, Chessmen, XVII, 1988 © Erwin Olaf. Courtesy Flatland Gallery

Vakmanschap

Een andere vroege serie toont het engagement van Olaf dat zijn hele carrière belangrijk blijft. Blacks (1990) is gebaseerd op een nummer van Janet Jackson waarin zij zingt: In complete darkness we are all the same. It is only our knowledge and wisdom that separates us.

De serie geeft blijk van Olafs strijd om gelijkheid, maar ook van zijn technisch vakmanschap. In deze barokke portretten is letterlijk alles gitzwart, maar toch heeft Olaf met zijn camera én in de doka een rijke tonaliteit in de foto's kunnen brengen.

Niet alleen in de ouderwetse doka, maar ook in nieuwe technieken, die elkaar sinds de digitale revolutie in sneltreinvaart opvolgen, toont de autodidact Olaf zich een meester.

Voor de befaamde serie Royal Blood (2000) experimenteert hij met Photoshop. Dankzij deze nieuwe technische mogelijkheden kan hij zich nog verder uitleven in zijn geënsceneerde fotografie.

Drieluik I Wish, I Am, I Will Be, 2009. Beeld: Erwin Olaf

Inspiratiebronnen

Naast zijn eigen werk brengt Erwin Olaf in het Fotomuseum twintig foto's bijeen van zijn belangrijkste inspiratiebronnen. Van een vintage kooldruk van fin-de-siècle fotograaf Bernard Eilers tot zelfportretten van Robert Mapplethorpe en Rineke Dijkstra.

Het werk van deze fotografen inspireerde hem, liet hem anders kijken naar zijn artistieke praktijk of duwde zijn fotografie een nieuwe richting op. Door deze foto's te tonen, samen met zijn vroege werk en de liefde voor het ambacht die daaruit spreekt, geeft Olaf in het Fotomuseum een beeld van wat hem heeft gevormd als fotograaf.

Gemeentemuseum Den Haag

De tentoonstelling in het Gemeentemuseum begint, nog voor de ingang van de zalen, met de manshoge installatie Keyhole (2012). De buitenzijde van Keyhole heeft twee lange wanden met lambrisering en daarboven ingelijste foto's, alsof het een klassiek interieur is.

Wanneer de bezoeker door het sleutelgat in de deuren aan weerszijden van de installatie kijkt, speelt zich een scene voor zijn ogen af. Meteen wordt duidelijk dat het Gemeentemuseum het werk toont waarin de nieuwe ontwikkeling die Erwin Olaf vanaf ca. 2000 doormaakte, zichtbaar is.

Hier slaat hij nieuwe wegen in door zijn fotografie te presenteren in spannende combinaties van film, geluid en sculptuur.

Erwin Olaf, Rain, The Ice Cream Parlour. 2004 © Erwin Olaf. Courtesy Flatland Gallery

Maatschappelijke betrokkenheid

Het werk van Erwin Olaf is vanaf het begin sterk persoonlijk en maatschappelijk betrokken. De meest duidelijke invloed op de ontwikkeling van zijn werk hebben de gebeurtenissen rond 9/11. De bombastische, barokke ensceneringen van voorheen maken sindsdien steeds meer plaats voor kwetsbaarheid en verstilling.

Het levert beelden op waarvan het grote publiek hem kent: zeer gestileerde en tot in het kleinste detail perfect geënsceneerde filmische scenes, vaak badend in schilderachtig licht, met een onderliggende, oncomfortabele boodschap.

Zoals de serie Rain (2004) die het moment tussen actie en reactie na een heftige gebeurtenis lijkt te vangen. De serie Grief (2007), die in een jaren 60 setting is gesitueerd, gaat juist over het eerste moment van reactie, de eerste traan.

Ook recente gebeurtenissen vinden hun weerslag in het werk van Olaf. Zo maakt hij de zelfportretten Tamed & Anger (2015) naar aanleiding van de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo.

In andere werken kaart hij thema's aan als de positie van het individu in de globaliserende wereld, uitsluiting en stereotypering van verschillende groepen mensen en taboes rondom gender en naakt.

De tentoonstelling in het Gemeentemuseum biedt hiermee een inkijkje in Olafs turbulente, uitgesproken, en soms duistere brein. Wie de tentoonstelling bezoekt, dwaalt door zijn hoofd.

Palm Springs: sluitstuk van een drieluik

Erwin Olafs meest recente serie Palm Springs (2018) beleeft op de tentoonstelling in het Gemeentemuseum de première. Samen met Berlijn (2012) en Shanghai (2017) vormt Palm Springs een drieluik over steden in verandering.

De serie van Berlijn is gemaakt in een periode waarin donkere wolken zich boven Europa samenpakten. De serie richt zich op Olafs zorgen over de vrijheid van meningsuiting en democratie en op de overdracht van de macht van de oudere generatie aan een nieuwe generatie.

Shanghai is een hypermoderne metropool met 24 miljoen inwoners in China. In zijn serie van deze stad onderzoekt Olaf wat er gebeurt met een individu in een dergelijke omgeving.

Erwin Olaf, Palm Springs, The Kite, 2018. © Erwin Olaf. Courtesy Flatland Gallery
In Palm Springs richt Olaf zich ook op de actualiteit - een van de belangrijke thema's van de serie is klimaatverandering - maar tegelijkertijd zijn er herinneringen aan het Amerika van de jaren 60 die zich in de beelden opdringen.

In deze serie van portretten, landschappen – het is voor het eerst dat Olaf landschappen fotografeert – stillevens en filmische scenes refereert hij aan thema's als tienerzwangerschappen, discriminatie, religieuze misstanden en polarisatie.

Olaf vertelt met deze serie het verhaal van de mens die zich terugtrekt in gated communities terwijl de realiteit onherroepelijk doordringt in zijn paradijs.

Foto's Koninklijk Huis

Een toevoeging aan de dubbeltentoonstelling zijn de foto's van het Koninklijk Huis. Erwin Olaf brengt in de tentoonstelling in het Gemeentemuseum een groot deel van de foto's bijeen die hij in opdracht van de Rijksvoorlichtingsdienst van de Koninklijke Familie maakte.

Ook de foto die de familie in december deelde als kerstgroet heeft hij gemaakt. Olaf: Ik ben trots op het koningshuis, omdat het een verbindend element is, binnen een af en toe zeer verdeelde democratie. Ik ben blij dat ik daaraan mag bijdragen.

Erwin Olaf, Shanghai, Huai Hai 116, Portrait #2, 2017 © Erwin Olaf. Courtesy Flatland Gallery

Succesvol kunstenaar

De dubbeltentoonstelling laat zien hoe Erwin Olaf zich heeft ontwikkeld van een boze provocateur tot een van Nederlands meest beroemde én geliefde fotografen. Het werk van Olaf is inmiddels verworven door en tentoongesteld in musea over de hele wereld.

In 2008 toonde Fotomuseum Den Haag de series Rain, Hope, Grief en Fall. In 2011 won hij de prestigieuze Johannes Vermeer Prijs. In 2018 verwierf het Rijksmuseum bijna 500 foto's en video's van Erwin Olaf.

Grootste oeuvreoverzicht tot nu toe

Samen vormen de tentoonstellingen in het Gemeentemuseum en het Fotomuseum het grootste oeuvreoverzicht van Olafs werk tot nu toe. Vanaf de vroege jaren 80 tot aan het meest recente werk. In de woorden van Erwin Olaf: Celebrating 40 years of visual freedom.

De dubbeltentoonstelling is samengesteld door conservator Wim van Sinderen met assistentie van Hanneke Mantel (beiden Gemeentemuseum Den Haag en Fotomuseum Den Haag), kwam tot stand in nauwe samenwerking met Erwin Olaf en zijn studio en wordt mede mogelijk gemaakt door Nationale-Nederlanden.

Publicatie: Erwin Olaf – I Am

Bij de dubbeltentoonstelling verschijnt de omvangrijke publicatie Erwin Olaf – I Am, met maar liefst 240 foto's, van zijn vroege series als Chessmen en Blacks tot en met de meest recente serie gemaakt in 2018 in Palm Springs.

De publicatie bevat een introductie door Wim van Sinderen (Gemeentemuseum Den Haag) en teksten van Francis Hodgson (professor Culture of Photography aan de Universiteit van Brighton), Mattie Boom (Rijksmuseum Amsterdam), Laura Stamps (Gemeentemuseum Den Haag) en Lesley A. Martin (Aperture).

De publicatie verschijnt in vier talen. Uitgeverij Hannibal geeft de Nederlandstalige en Franstalige edities uit. De Engelstalige versie verschijnt bij Aperture. Koenig Books is verantwoordelijk voor de Duitstalige editie.

Persoonlijke audiotour

Bij de tentoonstelling in het Fotomuseum is een audiotour beschikbaar die door Erwin Olaf zelf is ingesproken. De tour is verkrijgbaar in Nederlands en Engels en kost 3,50 euro.

Over de auteur

Michelle Peeters is fotografe en oprichter van DeuxBleus Fotografie. Michelle herkent het bijzondere in het gewone en het gewone in het bijzondere. Ze heeft zich nooit willen specialiseren en is daardoor van alle markten thuis.

1 reactie

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ook interessant

• 

  Dubbeltentoonstelling Erwin Olaf wegens succes verlengd

  door Michelle Peeters

• 

  Perspreview met Erwin Olaf

  door Michelle Peeters

• 

  Signeersessie Erwin Olaf op 17 februari

  door Michelle Peeters

• 

  Erwin Olaf in Gemeentemuseum Den Haag

  door Michelle Peeters

• 

  Breuk met traditie: koningin en prinsessen close-up op de foto

  door Michelle Peeters

Toon alle artikelen binnen Expositie