11 jaar Winactie: Win 16.000+ euro aan prijzen + 70 euro korting + gratis de Compositiebijbel! Word nu lid!
Photofacts Academy

Photofacts Academy; 100+ Fotografie Cursussen
Fotograferen wordt makkelijker en leuker

Boek

De Fotobijbels; Boeken over Fotografie
101 Praktische fotografietips voor betere foto's

Liesbeth van Asselt

Variabel ND filter; alles in één, ideaal! Of toch niet?

zaterdag 20 juli 2013, 22:24 door | 31.166x gelezen | 18 reacties

Tijdens onze vakantie ben ik bezig geweest met het maken van zogenaamde 'long exposure – opnames', dat wil zeggen foto's gemaakt met een lange sluitertijd, variërend van vijf seconden tot vier minuten. Dit alles met als doel de beweging van water of wolken op een bepaalde manier in beeld te brengen.

 AB27477

Om overdag met zo'n lange sluitertijd te kunnen fotograferen, moet op de een of andere manier de hoeveelheid licht die je camera binnenkomt beperkt worden. Dat betekent dat je dus met een heel klein diafragma werkt. Maar meestal is dat niet voldoende. Ook al staat de ISO op 100, de foto wordt veel te licht. Om dat probleem op te lossen, kun je een ND-filter voor het objectief schroeven. Dat is een grijs filter wat afhankelijk van de sterkte van het filter een bepaalde hoeveelheid licht tegen houdt.

Overdag heb je vaak een ND-filter nodig wat 10 stops licht tegenhoudt. Waar je normaal een sluitertijd van 1/250 voor nodig hebt, kun je dan met een sluitertijd van 4 seconden werken. Dat scheelt! Maar als je zo'n filter voor je objectief zet, zie je dus helemaal niets meer door de zoeker. Je kunt dus niet meer scherpstellen, geen compositie maken, etcetera.

En dus dacht ik de ideale oplossing gevonden te hebben in het gebruik van een variabel ND-filter. Dat is een ND-filter wat opgebouwd is uit twee polarisatiefilter die je ten opzichte van elkaar kunt draaien. Afhankelijk van hoe je ze gedraaid hebt, houden ze 2 tot 8 stops licht tegen.

Eerst zet ik het ND-filter op het objectief wat 4 stops licht tegenhoudt. Daar boven op draai ik het variabele filter. Om scherp te stellen en om de compositie te maken, zet ik dat variabele filter op minimaal, zodat ik door de zoeker alles nog redelijk helder kan zien. Daarna gaat de AF uit, dek ik de zoeker af tegen het lekken van licht en draai ik het variabel filter op bijna maximaal (6 stops).

De belichtingstijd verleng ik met 10 stops ten opzichte van de belichting die ik gemeten heb voordat ik de filters op het objectief schroefde. Voor dit alles moet de camera natuurlijk in de bulb-stand staan en werk ik met een draadontspanner. De stopwatch van de iPhone dient als timer.

Maar als ik op een gegeven moment in een beek sta te fotograferen, krijg ik het water niet zo wit als ik het wil hebben, er ontstaat niet het 'engelenhaareffect' zoals je dat normaal gesproken krijgt bij foto's die gemaakt zijn met lange sluitertijden. De rest van de foto is goed belicht, dus daar ligt het niet aan.

Ik begrijp er niets van. Uiteindelijk is het mijn man (die ook fotografeert) die de oplossing van het raadsel weet: 'Dat komt vast doordat er nu een ND-filter met twee polarisatiefilters voor zit!'. We proberen het uit en maken een foto met alleen twee vaste ND-filters. En ja hoor, het water wordt mooi wit! Het groen is gelijk wel iets minder verzadigd, want dat mist nu natuurlijk het pola-effect. Het verschil is duidelijk te zien in onderstaande twee (onbewerkte) RAW-beelden

 5PO3489 met variable ND filter

 5PO3494 zonder variable ND filter

Dat variabel ND-filter blijkt dus niet zo ideaal te zijn als het leek. Voor het fotograferen van wolkenluchten werkt het prima. Door het pola-effect wordt de lucht diepblauw. Dat betekent ook dat die lucht in een zwart-wit foto mooi donker wordt.

 AB27543 long exposure lucht

Ook voor het fotograferen van water werkt het prima als het water niet af hoeft te steken tegen donkere paaltjes of rotsen. Maar als je wilt dat het water wit wordt, dan zul je voor een andere oplossing moeten kiezen. Of je draait twee schroeffilters op elkaar, of je plaats twee schuiffilters in de bijbehorende houder achter elkaar. Beiden hebben als nadeel dat je om het beeld door je zoeker te kunnen bekijken, eerst een van de filters zult moeten verwijderen. Het blijft behelpen..

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Liesbeth van Asselt

Over de auteur

Liesbeth fotografeert met haar bedrijf stapfoto.nl voor websites en social media van bedrijven. Daarnaast verzorgt ze al sinds 2004 (vooral creatieve) workshops zoals lightpainting, flitsen, werken met ledlicht en lichtvormers, portretfotografie, high speed, long exposure en paintsplash. Daarnaast is er een Stapfoto vakgroep voor gevorderde fotografen.

18 reacties

  1. Alex
    Alex schreef op zondag 21 juli 2013 om 12:57  | reageer

    Interessant experiment en helder uiteengezet, bedankt voor het delen.

  2. ErikvanRosmalen
    Profiel  ErikvanRosmalen schreef op maandag 22 juli 2013 om 07:26  | reageer

    Een logische conclusie van je wederhelft, maar je moet er maar net opkomen natuurlijk!

    Variabele ND-filters zijn dan ook vooral handig als je gaat filmen met een spiegelreflex. Omdat je daar vast zit aan de framerate, zul je je sluitertijd op 1/50 moeten houden. Bij een heldere dag is een groter diafragma dan onmogelijk zonder een ND-filter waar je makkelijk het aantal stops kunt variëren.

  3. Erikerik
    Erikerik schreef op maandag 22 juli 2013 om 11:56  | reageer

    bedankt voor de tip. Hier had ik nooit achter gekomen!!

  4. Liesbeth van Asselt
    Profiel  Liesbeth van Asselt schreef op maandag 22 juli 2013 om 14:36  | reageer

    Klopt Erik, daar gebruik ik hem ook voor. En daar loop je niet tegen dit soort problemen aan knipoog

  5. ErikvanRosmalen
    Profiel  ErikvanRosmalen schreef op maandag 22 juli 2013 om 14:48  | reageer

    Precies knipoog

  6. Johannes Klapwijk
    Profiel  Johannes Klapwijk schreef op maandag 22 juli 2013 om 15:47  | reageer

    De sluitertijd op 1/50e houden tijdens filmen? Die snap ik dan weer niet, ben benieuwd naar een uitleg?

  7. ErikvanRosmalen
    Profiel  ErikvanRosmalen schreef op maandag 22 juli 2013 om 16:38  | reageer

    @Johannes:
    Omdat je uiteindelijke filmbeelden een framerate hebben van 24 of 25 frames per seconde. Zou je kiezen voor een veel kortere sluitertijd, bijvoorbeeld 1/250, dan krijg je heel schokkerig beeld, autowielen die de verkeerde kant op gaan draaien en geen vloeiende overgangen.

    Hier zie je een voorbeeldje!

  8. Johannes Klapwijk
    Profiel  Johannes Klapwijk schreef op maandag 22 juli 2013 om 17:01  | reageer

    AH. helder! Thanks!

  9. Maarten Westmaas
    Maarten Westmaas schreef op dinsdag 23 juli 2013 om 10:09  | reageer

    Ik werk de laatste tijd veel met de Big Stopper en heb ontdekt dat mijn canon 5D mk II als het licht is overdag prima in live-view modus nog een beeld op het lcd kan projecteren. Zelfs scherpstellen kan dan nog. Ik vond dat een uitkomst, maar misschien wisten jullie dit al lang.

  10. Ytos
    Profiel Ytos schreef op dinsdag 23 juli 2013 om 10:57  | reageer

    @Maarten: dat wist ik in ieder geval nog niet, dus bedankt voor de tip.

    @Liesbeth. Mooi wat je beschrijft. Ik was echter al van het idee van een variabel ND-filter afgestapt, omdat het ook kans geeft op kruislingse onscherpte bij gebruik van groothoek, zeker als je het ND-filter vrijwel dichtdraait. Hoop dat je begrijpt wat ik bedoel. Zal vast een term voor zijn, maar die ken ik niet. Waar het me om gaat is dat je dat helemaal niet beschrijft. Ben je daar dan niet tegenaan gelopen, dat zo'n filter ook wat dat betreft maar beperkt te gebruiken is. Heb je dat dan niet uitgeprobeerd, of wellicht ook anders opgelost?

  11. Liesbeth van Asselt
    Profiel  Liesbeth van Asselt schreef op dinsdag 23 juli 2013 om 11:27  | reageer

    @Ytos, op de meeste variabele ND-filters staat een streepje tot hoe ver je kunt draaien zonder dat kruis te krijgen, zo ook op de mijne. Als je je daar aan houdt, heb je daar dus geen problemen mee.
    @Maarten, goede aanvulling! Ik vind het alleen heel erg lastig om overdag alles goed op mijn Lcd-scherm te zien.

  12. Ytos
    Profiel Ytos schreef op dinsdag 23 juli 2013 om 23:17  | reageer

    Dankjewel voor je snelle reactie Liesbeth. Dat van dat streepje was me onbekend.

  13. Erwin Stok
    Erwin Stok schreef op donderdag 25 juli 2013 om 13:38  | reageer

    Voor mij werkte zo'n variabel nd filter niet afdoende. Ik kreeg Ion de max stand een kruis in het beeld. Veel voorkomende klacht met dit soort filters. Ben vervolgens overgestapt op de big stopper van Lee. Een aanrader.

  14. Liesbeth van Asselt
    Profiel  Liesbeth van Asselt schreef op vrijdag 26 juli 2013 om 19:00  | reageer

    Ha Erwin, ik werk dus met een variabel filter om bovengenoemde reden (gemak bij scherpstellen en compositie), gecombineerd met B+W ND-filters. Gewoon omdat ik fan ben van B+W knipoog. En zie reactie hierboven: als je niet te ver draait (niet verder dan het streepje), heb je geen last van een kruis.

  15. marcel
    Profiel marcel schreef op zondag 28 juli 2013 om 10:46  | reageer

    Ik heb een NDX filter aangeschaft, een ND2 - ND1000 filter van Vivitar. Losse filters zijn natuurlijk beter maar niet voor mijn budget. Op de ring staat een schaalverdeling in 18 streepjes maar ik kan nergens vinden welke waarden die vertegenwoordigen, ook niet op de website van de fabrikant. Kan iemand mij hier meer over vertellen? En, heeft iemand een tabel waarin ik ND getal aan aantal stops kan relateren en bij hoeveel mm brandpunt het maximum ligt zonder verstoringen (kruiseffect) te krijgen. En, hoe bereken ik lange sluitertijden bij ?ND/?ISO/?F ?
    Marcel
    michonmarcel@gmail.com

  16. Liesbeth van Asselt
    Profiel  Liesbeth van Asselt schreef op zondag 28 juli 2013 om 14:48  | reageer

    @Marcel, ik heb een app op mijn i-phone voor belichting/stops: "LongTime". Verder staan dit soort schema's ook op internet, b.v. op www.bulbexposures.com/free-long-exposure-tutorial. Op http://nl.wikipedia.org/wiki/Grijsfilter zie je b.v. dat een ND2 één stop licht tegenhoudt, terwijl de ND1000 10 stops tegenhoudt. Jouw filter gaat dus van 1 tot 10 stops. Waarom Tiffen 18 streepjes gezet heeft, geen idee!

  17. Ytos
    Profiel Ytos schreef op zondag 28 juli 2013 om 15:52  | reageer

    @Liesbeth: thnx for sharing. Die app had ik nog niet, maar was wel waar ik naar op zoek was. Ik ga toch ook maar eens op zoek naar wat grijsfilters voor m'n aankomende vakantie.

    P.S. Ik heb dit inclusief tag naar jou ook maar even op m'n facebookpagina gezet, want ik weet dat er meer mensen experimenteren met ND-filters. Die kunnen dit vast goed gebruiken.

  18. Liesbeth van Asselt
    Profiel  Liesbeth van Asselt schreef op zondag 28 juli 2013 om 16:44  | reageer

    Prima @Ytos! Gewoon een handige app. En nog gratis ook knipoog

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.
Masterclass Landschapsfotografie met Bas Meelker
Van Beeld naar Kunst met Micky Hoogendijk
Toon alle artikelen binnen Tips en Truuks

Photofacts wordt mede mogelijk gemaakt door


Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.635 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts
Om Photofacts.nl goed te laten functioneren maken we gebruik van cookies. Bekijk ons cookiebeleid. akkoord