100+ fotografiecursussen én 4 Fotobijbels ebooks - Nu 120 euro voordeel! Word nu lid!
Photofacts Academy

Photofacts Academy; 100+ Fotografie Cursussen
Fotograferen wordt makkelijker en leuker

Boek

De Fotobijbels; Boeken over Fotografie
101 Praktische fotografietips voor betere foto's

Liesbeth van Asselt

Starten met kleurmanagement voor betere afdrukken

dinsdag 19 april 2022, 11:42 door | 14.832x gelezen | 16 reacties

Afgelopen week gaf ik een lezing over kleurmanagement bij Fotoclub Almere. Kleurmanagement gaat over het op elkaar afstemmen van de verschillende apparaten, dus van de camera op de monitor en van de monitor op de printer. Hieronder een kort verslag van wat er die avond besproken werd.

De belangrijkste instellingen op de camera die de kleur van je foto beinvloeden zijn : AdobeRGB versus sRGB, 8 of 14 bits, witbalans, RAW versus jpeg. Om met de laatste te beginnen: Jpeg comprimeert het beeld en voegt daartoe alle kleuren die op elkaar lijken samen. Daardoor gaan kleurnuances verloren. Dat is vooral zichtbaar in foto's met pasteltinten, foto's van een ondergaande zon bijvoorbeeld. Je krijgt dan zogenaamde 'banding' (strepen) in de lucht.

Dat de witbalans instelling invloed heeft op de kleur van de foto is direct zichtbaar op het LCD-scherm achter op de camera. Probeer maar. Dit kun je ook creatief gebruiken! In de reclamefotografie wordt bijvoorbeeld vaak met de witbalansstand 'gloeilamp' gewerkt om de foto blauwer te maken.

Witbalans Inversie

Bits en RAW


Je camera op 12-14 bits zetten in plaats van op 8 bits betekent dat je meer rekengegevens tot je beschikking hebt bij het bewerken van de foto. Waardoor je meer kleurnuances behoudt. Dit kan overigens alleen in RAW. Als je de camera op Jpeg zet, kun je alleen 8 bits foto's maken.

Bij het bespreken van het gebruik van RAW onstond een discussie over hoe zinvol het is om dan een kleurruimte in te stellen. AdobeRGB is een grotere kleurruimte, maar kun je daar niet ook achteraf in de RAW-converter nog voor kiezen? De meningen zijn verdeeld. Ook van de 'deskundigen'. Voorlopig blijft de conclusie dat het bij het fotograferen in RAW niet uitmaakt of je in AdobeRGB of in sRGB fotografeert.

Als je in Jpeg fotografeert ligt dat natuurlijk anders. Over het algemeen kun je dan het beste voor AdobeRGB kiezen (omdat dat veel meer kleuren weer kan geven). Behalve bij portretfotografie. Bij portretfotografie levert sRGB vaak betere foto's op (minder rode konen). Maar dit blijkt per camera te verschillen. Uitproberen dus!

Mocht iemand van jullie een sluitend antwoord hebben op de vraag waarom je ook in RAW je kleurruimte in zou moeten stellen, dan hoor ik dat graag!

Monitor kalibreren


Daarmee zijn de belangrijkste camerainstellingen voor wat betreft kleurmanagement besproken. Over naar de monitor. Zorg voor een neutrale kleur op je bureaublad (niet het tafelblad zoals iemand dacht knipoog), en kalibreer je monitor met een meetcel (de Spyder bijvoorbeeld). Heb je die niet tot je beschikking: bij Photoshop wordt standaard AdobeGamma geleverd. Niet ideaal, maar beter iets dan niets!

Wat een meetcel doet is het vergelijken van de kleuren van je monitor met de kleuren zoals die idealiter zouden moeten zijn. De correctie wordt als kleurprofiel op je computer opgeslagen.

Afdrukken


Dan de printer (alleen van belang als je zelf afdrukt). Ook hiervoor heb je een profiel nodig. Dat kan het profiel zijn wat de kunt downloaden van de website van de papierfabrikant of een op maat gemaakt profiel. Naar mijn ervaring zijn de profielen die je laadt van de website van papier- en printerfabrikant Epson prima. Voor de profielen die je kunt laden voor de Hahnemuhle papiersoorten ligt dat helaas anders. Werk je met Hahnemuhle dan zul je dus een profiel moeten (laten) maken. Dat profiel geldt dan alleen voor jouw printer en die bepaalde papiersoort! Gebruik je een andere papiersoort, dan moet er weer een nieuw profiel gemaakt worden.

Zo'n profiel kun je zelf maken met bijvoorbeeld de X-rite ColorMunki. Maar je kunt het ook laten maken bij bedrijven zoals the Result Builders of CameraTools.

En pas dan kun je gaan printen! Dat ook daar nog haken en ogen aan zitten is duidelijk. Ten eerste: laat Photoshop de kleuren bepalen, niet de printer. Ten tweede: niet alle kleuren zijn af te drukken. Zet daarom de foto in Photoshop via Bewerken -> Omzetten over naar sRGB (afdrukcentrale) of naar het printerprofiel (bij zelf afdrukken).

Ook bij de instellingen voor het printen ontstond een interessante discussie. Wat is de zin van het instellen van relatief colorimetrisch of perceptueel als de kleurruimte al ingesteld is op het printerprofiel? Ik heb werkelijk geen idee! Wie wel?

Beoordelen


Beoordeel je foto tenslotte nadat hij 24 uur gedroogd heeft bij een daglichtlamp (5000K). Volgens de NIDF moet dat dan ook nog in een neutraal grijze ruimte gebeuren. Dat is natuurlijk niet voor iedereen haalbaar. Wel handig is het om er op te letten dat er geen fel gekleurde posters/foto's aan de wand hangen die de kleurindruk van de net afgedrukte foto beinvloeden.

Als je niet zelf afdrukt zijn er twee mogelijkheden. Of je laat je foto's afdrukken bij een centrale zoals Profotonet waar je de door hen gebruikte profielen kunt downloaden. Of je laat je foto's afdrukken bij bijvoorbeeld de HEMA. De HEMA biedt niet de service van het kunnen downloaden van de gebruikte profielen. De beste resultaten krijg je dan door de foto bij Bewerken -> Omzetten naar sRGB om te zetten.

Dat was een heel theoretisch verhaal! Waarin ik natuurlijk absoluut niet compleet kon zijn. Zo ben ik voor het compact houden van het verhaal bijvoorbeeld uitgegaan van Photoshop, maar dat is natuurlijk niet het enige programma waarmee afdrukken gemaakt kunnen worden. Ik hoop toch dat ik jullie toch iets verder geholpen heb in deze lastige materie.


Meer weten over kleurbeheer in fotografie?


Bij Photofacts Academy, onze online leeromgeving voor fotografen, hebben we een complete cursus over Kleurbeheer. Je kunt deze cursus twee weken lang volgen met een gratis proeflidmaatschap.


Dit artikel is voor het laatst bijgewerkt op 19 april 2022.
De eerste publicatiedatum is zondag 12 december 2010, 16:33.

Liesbeth van Asselt

Over de auteur

Liesbeth fotografeert met haar bedrijf stapfoto.nl voor websites en social media van bedrijven. Daarnaast verzorgt ze al sinds 2004 (vooral creatieve) workshops zoals lightpainting, flitsen, werken met ledlicht en lichtvormers, portretfotografie, high speed, long exposure en paintsplash. Daarnaast is er een Stapfoto vakgroep voor gevorderde fotografen.

16 reacties

  1. EdC
    Profiel EdC schreef op zondag 12 december 2010 om 17:04  | reageer

    Liesbeth, mijn Canons hebben volgens de specs 14 bits conversie. Is dat geen vaste instelling?
    Ik werk altijd in RAW met instelling Adobe RGB, maar dat is meer voor 'je weet maar nooit', maar de logica zegt mij dat dat het niet moet uitmaken. Ik ben al even benieuwd naar de waarheid.

  2. Guillaume Fotography
    Profiel  Guillaume Fotography schreef op zondag 12 december 2010 om 17:42  | reageer

    Voor de RAW instelling maakt het niet uit welk kleurprofiel je kiest. Je converteert de kleuren pas in de RAW converter naar RGB. RAW bestanden zijn RGBG bestanden. De camerachip heeft een "Bayerpatroon" om de kleuren op te nemen en dat betekent RGBG, dus groen wordt twee keer gesampeld, voor groen is het menselijk oog het meest gevoelig.

    Waarom kies je voor Relatief colorimetrisch of Perceptueel? Bij perceptueel wordt bij een rendering naar een grotere vs kleinere kleurruimte viceversa het onderling verschil tussen de pixels behouden.

    Bij Relatief colorimetrisch worden de kleuren binnen de doelkleurruimte exact geconverteerd. Kleuren die daarbuiten vallen, worden geconverteerd naar de dichtstbijzijnde haalbare kleur binnen de doelkleurruimte. Vaak is Relatief colorimetrisch dan ook beter, zeker wanneer veel kleuren binnen het doelbereik vallen.

  3. Liesbeth van Asselt
    Profiel  Liesbeth van Asselt schreef op zondag 12 december 2010 om 18:40  | reageer

    Hallo Guillaume, mbt perceptueel en relatief colorimetrisch: dat klopt. Maar als je je foto bij Bewerken - Omzetten al omgezet hebt naar het goede profiel (printer-papier combi) dan zou er eigenlijk niets meer geconverteeerd hoeven te worden toch? En zou de instelling hier dus eigenlijk niets uit moeten maken.

  4. Guillaume Fotography
    Profiel  Guillaume Fotography schreef op zondag 12 december 2010 om 19:18  | reageer

    Liesbeth, als je inderdaad tijdens het bewerken van de foto al geconverteerd hebt naar het juiste icc profiel van de printer waar je op af gaat drukken waarbij je de optie van rendering al hebt gekozen dan wordt het bestand bij de werkelijke afdruk niet meer geconverteerd en heeft kiezen in het scherm afdrukken voor een andere optie van rendering geen invloed meer.

    Welke keuze je maakt is persoonlijk. Standaard gebruik ik het icc profiel van de afdrukcentrale en zet dit in PS om. Als ik incidenteel op een printer thuis of op school een afdruk maak gebruik ik de omzetting van het profiel bij het scherm voor afdrukken.

  5. Jan
    Jan schreef op maandag 13 december 2010 om 00:02  | reageer

    Bij het fotograferen in RAW is de kleurruimte in zoverre helemaal niet relevant dat je so wie so alle beeldinformatie van de beeldchip opneemt, die dan nog niet vastligt in RGB-waarden in een kleurruimte. Dat doe je in de raw-converter c.q. bij het opslaan als PSD, TIFF, JPEG etc.. In de RAW-converter geef je daartoe (via settings) bitdiepte en kleurruimte alvast op. Bij het fotograferen in RAW kan de kleurruimte instelling wel van belang zijn om op het display de foto te beoordelen; je kijkt dan immers naar de ingebedde JPEG. Dus zie je eerder een alarmering bij overbelichte delen bij sRGB dan bij ARGB. Ook als je de JPEG niet neutraal laat opslaan, maar bijvoorbeeld verzadigder of contrastrijker (picture styles) dan heeft dat gevolgen voor die alarmering en kleur/contrastweergave op je cameradisplay.

    Overigens is een daglichtlamp gebruiken in een neutrale ruimte minder van belang bij het beoordelen van de print, maar meer bij de fotobewerking op de monitor. Bij de print is het 'kwaad' immers al geschied, hetgeen je kunt voorkomen door neutrale bestanden te krijgen tijdens de bewerking in een neutraal verlichte ruimte. In hoeverre tot slot een individueel printer/papier profiel beter is dan standaard bij de printer meegeleverde profiel ontdek je pas als je een individueel profiel hebt. Die verschillen kunnen nog fors zijn, waardoor een budgetprinter met individueel (custom) profiel voor een papiersoort soms beter kan presteren dan een duurdere printer met standaard profielen.

  6. Evert
    Evert schreef op maandag 13 december 2010 om 12:05  | reageer

    "Dus zie je eerder een alarmering bij overbelichte delen bij sRGB dan bij ARGB"

    Niet bepaald; onder- of overbelichten heeft niets van doen met de kleurruimte waarin je werkt.

  7. Harmen
    Harmen schreef op maandag 13 december 2010 om 14:24  | reageer

    Om de zaak wat te relativeren mbt SRGB vs AdobeRGB raad ik iedereen aan om dit artikel van Ken Rockwell eens te lezen.

  8. Johannes Klapwijk
    Profiel  Johannes Klapwijk schreef op maandag 13 december 2010 om 14:47  | reageer

    Tot nog toe druk ik praktisch nooit af... maar daar zal het toch wel een keer van gaan komen, dus misschien moet ik sowieso voor een goede afstemming maar eens zo'n spider kopen... en een beter beeldscherm: wat is fotograferen toch een duur grapje :S

  9. leo
    Profiel leo schreef op maandag 13 december 2010 om 16:02  | reageer

    Het meeste was mij in dit interessante stukje wel bekend. Zelf heb ik een Spyder en kalibreer trouw elke 2 weken mijn scherm. Of ik dit nu savonds moet doen, of overdag, tja dat lijkt me nogal verschil maken. De link van Harmen zet alles weer op losse schroeven en ik ga bijna mijn camera's op sRGB zetten. Wat is nu wijsheid hè. Bijna voor elke toepassing, web gebruik, afdrukken bij een doorsnee afdrukcentrale vraagt om omzetting naar sRGB. En dat vergeet ik nog wel eens :(

  10. Jan
    Jan schreef op maandag 13 december 2010 om 20:58  | reageer

    Als mensen Ken Rockwell gaan aanhalen, zeker als het over kleur gaat, wordt het interessant. Of zoals hij zelf zegt: "Adobe RGB should never be used unless you really know what you're doing". Ik wijs dan altijd graag op de kleurstelling van z'n portfolio overzicht.

    Wat ie zegt klopt trouwens wel, want als je niet een goede reden hebt om in AdobeRGB te werken, ben je beter af met de meest gebruikte standaard sRGB. Als je nooit grote kwaliteitsprints gaat maken kun je beter in sRGB werken. Wil je die mogelijkheid open houden dan is RAW opnemen en minimaal converteren naar AdobeRGB 16-bits bij vastlegging in pixelwaarden de beste weg om niet meteen al gegevens weg te gooien. Je gaat dan bewerken met meer kleurgradaties, waardoor bewerkingen in PS (altijd kwaliteitsverlies) minder gauw zichtbaar kwaliteitsverlies opleveren.

    Veel monitoren kunnen trouwens niet veel meer dan sRGB kleuren weergeven, maar er komen ook steeds meer die meer dan 100% AdobeRGB kunnen weergeven. Vervolgens in de printfase heb je dan vaak toch teveel gegevens, omdat de combi inkt/papier veel minder kan weergeven (converteren naar het juiste profiel helpt dan). Maar je hebt minder kans op storend zichtbare overgangen in bijvoorbeeld een blauwe lucht, zeker als het blauw in die lucht flink is bewerkt.

  11. drevdijk
    Profiel drevdijk schreef op dinsdag 7 juni 2011 om 11:18  | reageer

    Als ik mijn foto's bewerk, dan doe ik dat in een ruimte met spaarlampen en dat is niet optimaal. Is het aan te raden om deze te vervangen door daglichtlampen?

  12. Liesbeth van Asselt
    Profiel  Liesbeth van Asselt schreef op dinsdag 7 juni 2011 om 11:44  | reageer

    @drevdijk Dat zou ik zeker doen! Je hebt daglichtlampen die je gewoon in de fitting van de bestaande lamp kunt draaien, dan vergt het niet zo'n grote investering. Het licht wordt daarmee wel erg ongezellig overigens, dus ik zou dit niet in de huiskamer doen knipoog

  13. drevdijk
    Profiel drevdijk schreef op maandag 27 juni 2011 om 09:29  | reageer

    Hoi Liesbeth, wat aan de late kant maar toch bedankt voor je snelle reactie. ik had al gezien dat zo'n lamp 8 euro p.s. ongeveer kost, dus dat is inderdaad geen grote investering. Ik ga op zoek naar een mooi setje.

  14. drevdijk
    Profiel drevdijk schreef op maandag 31 oktober 2011 om 20:10  | reageer

    Hallo Liesbeth. Nog even een vraagje over daglichtlampen. Ik heb de juiste nog niet kunnen vinden. Welke Kelvin waarde zou jij adviseren? Heb je wellicht een adres waar je geschikt aan deze lampen kunt komen (liefst met kleine fitting)?
    MvGroet, André van Dijk

  15. arendjanbolhuis@ziggo.nl
    Profiel arendjanbolhuis@ziggo.nl schreef op dinsdag 19 april 2022 om 11:37  | reageer

    Een nuttig artikel, maar het verbaast me een beetje dat er aan het eind geen verwijzing is naar de cursus Kleurbeheer van Colijn van Soort, n.b. op Photofacts zelf.

  16. Elja Trum
    Profiel  Elja Trum schreef op dinsdag 19 april 2022 om 11:45  | reageer

    @Arendjan; Goed punt.
    Ik heb een verwijzing naar de cursus opgenomen in het artikel.

    Dat ie er niet bij stond kwam doordat dit artikel al in 2010 geschreven is. 3 jaar voordat we uberhaubt een eerste cursus gingen aanbieden. vrolijk

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.
Sportfotobijbel
Van Beeld naar Kunst met Micky Hoogendijk
Toon alle artikelen binnen Basiskennis

Photofacts wordt mede mogelijk gemaakt door


Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

45.288 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts
Om Photofacts.nl goed te laten functioneren maken we gebruik van cookies. Bekijk ons cookiebeleid. akkoord