Zin en onzin van het histogram (2)

vrijdag 5 oktober 2012, 19:34 door Erik van Rosmalen | 14.533x gelezen | 9 reacties

In deel 1 van deze blog heb ik al kort op een rij gezet wat de voor- en nadelen zijn van het gebruik van het histogram. Het is goed om te weten hoe je een histogram leest en wat je er wel (en niet) uit kunt afleiden. Maar gebruik het wel met beleid.

Anatomie van een foto

Het histogram helpt een beginnende fotograaf om begrippen als contrastomvang, zwartpunt, witpunt, onderbelichting en overbelichting te begrijpen. "Het is in feite de anatomie van een foto", vat portretfotograaf Arnold Reyneveld het mooi samen: "Je leert hoe een foto opgebouwd is. Als je dat weet, is het zaak om het los te laten. In mijn tak van sport - portret, documentaire - is het veel belangrijker dat je weet hoe een lichtmeter in technische zin functioneert, en dat je weet wat een bepaalde meting voor een effect kan hebben."

Tegenlicht Anja Flickr

Foto: Anja (Photoflake)
'Mario'. De overstraling van de zon levert uitgebeten pixels op in de achtergrond, op het wegdek en mogelijk ook op de linker bovenarm van de geportretteerde. Storend? Niet voor het totaalbeeld.

Creativiteit niet verstikken

De bekende Britse fotograaf Damien Lovegrove heeft al wel eens geroepen dat histogrammen wat hem betreft verboden kunnen worden omdat ze de creativiteit verstikken. "Ik negeer het histogram compleet tijdens een shoot", vertelt hij me desgevraagd.

"Ik heb geleerd om op basis van mijn display te visualiseren hoe het beeld er daadwerkelijk uitziet. Eventueel gebruik ik daar in fel zonlicht een Hoodman loupe voor. Tijdens de nabewerking is mijn histogram wel zichtbaar, maar dat is om de data van mijn opname te kunnen behouden."

Lisanne dichtgelopen

Foto: Erik van Rosmalen
In dit (analoog, gescande) zwart-witportret van Lisanne zijn dichtgelopen zwarten terug te vinden, als gevolg van het contrastrijke zwart-wit, in de donkerste gedeeltes van heur haar. In de huid van het gezicht en in de ogen is echter nog meer dan voldoende detail aanwezig.

Knipperende hooglichten

Zelf gebruik ik het histogram tijdens een shoot niet of nauwelijks, hooguit een enkele keer als extra hulpmiddel. De mogelijkheid om clippende hooglichten te laten knipperen op het display zet ik wel aan. Een hulpmiddel om er zeker van te zijn dat er geen storende highlights op essentiële plekken komen, zoals in het gezicht.

Fotograaf, docent en art director Heinz Toussaint doet zelf nooit wat met een histogram. "Ik schiet mijn beeld en wil dat mijn onderwerp goed be- en verlicht is. Dat er dan een 'overbelichte' achtergrond kan ontstaan of dat er wat 'clippende' delen te zien zijn? So be it."

Altijd uitgebeten pixels

Fashionfotograaf Richard Terborg doet er zelfs nog een schepje bovenop. "Uitgebeten pixels? Die hoeven bij mij niet eens alleen in de achtergrond te zitten. Ook in het gezicht, op de handen, whatever. Als ik vind dat ik een beeld op zo'n manier moet schieten dan doe ik dat. 'Pixels are meant to be punished!'."

Tijdens de shoot kijkt Richard altijd maar een enkele keer op zijn histogram. "En niet eens om te zien of ik uitbijt, want ik bijt ALTIJD uit! Vaak heb ik blanke modellen voor een zwart doek, of omgekeerd. Of als ik midden op de dag in de stad aan het schieten ben met een model: daar wil je de histogrammen niet van zien. Kijk naar de foto's."

RichardTerborg flamenco1

Foto: Richard Terborg
'Flamenco'. Overbelichte plekken in het tegenlicht door de ramen en de lampen bovenin. Mogelijk loopt ook het zwart in de kleding van het model wat dicht. Erg? Geenszins.

Genoeg data in het roodkanaal

Benut Richard het histogram dan helemaal niet? Net als Damien kijkt hij alleen om te zien of hij nog 'genoeg' data heeft in het rode kanaal. "Dat is voor de huidstint misschien belangrijk. En met genoeg data bedoel ik dat hij hier en daar mag uitbijten, zolang er nog genoeg is om mee te werken. In mijn stijl werkt het gewoon niet als ik daar op ga letten. Ik heb geen perfecte exposure nodig, maar mijn eigen stijlexposure.”

Strand

Foto: Erik van Rosmalen
Een stilleven op het strand. De felle zon zorgt voor een hard contrast. Hier en daar bijt het glimmende, natte zand uit. Als je dat probeert te voorkomen tijdens het maken van de afdeling, raak je ook een heleboel contrast en sfeer kwijt. Het 'verblindende' effect van de reflectie wordt juist versterkt nu.

Techniek versus artistiek

Richard laat dus bewust gedeeltes van zijn werk dichtlopen of uitbijten. En ook Damien Lovegrove gebruikt 'zwart' en 'wit' als elementen in zijn compositie. Damien: "In een behoorlijk deel van mijn werk zul je zelfs zien dat de witten of de zwarten 'clippen'. Technische kwaliteit vind ik erg belangrijk, maar het artistieke, de visuele balans van een afbeelding, dat vind ik belangrijker dan techniek"!

Arnold schaart zich volledig achter wat Damien zegt. "Een histogram dicteert immers niet of een foto al dan niet goed is. Het is een hulpmiddel om zaken in te kunnen schatten, maar uiteindelijk gaat het om wat je met een foto wil vertellen, en hoe je dat het beste kunt vertellen."

Histogram verbod

Weg met het histogram?

Weg met het histogram? Welnee. Het is een welkom hulpmiddel. En vooral: de theorie erachter dien je als fotograaf zeker te beheersen. Want, zoals Arnold concludeert: "Pas als je de techniek beheerst, kun je met de regels breken ten dienste van je foto's. En niet andersom."

Dat blijkt uit de rondvraag onder deze collegafotografen: allemaal kennen ze de plus- en minpunten van het histogram, maar gebruiken het (of niet) met beleid. De moraal van dit verhaal: hou niet vast aan het histogram, maar weet wat het betekent en (vooral): stel het in dienst van je creativiteit!

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Erik werkt als content specialist. Daarnaast is hij freelance tekstschrijver en fotograaf. Mensen vormen daarbij het hoofdonderwerp: portret- en reportage-fotografie. Volg Erik ook op Instagram!

9 reacties

Leon schreef op vrijdag 5 oktober 2012 om 20:15 | reageer
En als je dan ook nog nagaat dat het histogram op je camera nog afwijkt van het histogram van bijv lightroom?! Voor mij reden om het histogram helemaal links te laten liggen.

Henk Hulshof schreef op zaterdag 6 oktober 2012 om 12:28 | reageer
haha, geweldig hoe je dit (enorm relativerende) deel een weekje later post!

ErikvanRosmalen schreef op zaterdag 6 oktober 2012 om 12:43 | reageer
@Leon: Inderdaad. Het histogram op je camera is gebaseerd op de JPG-thumbnail, in Lightroom en Photoshop gaat hij uit van de data van je RAW. In die zin moet je je dus vooral baseren op die laatste natuurlijk. Zie ook deel 1!

@Henk: Haha, dank je! Ik geloof dat ik in deel 1 ook al wel aangeven dat je het histogram vooral met 'n korreltje zout moet nemen en niet moet overschatten, maar toch

fredkok schreef op zaterdag 6 oktober 2012 om 21:22 | reageer
Deel 1 en 2 zijn m.i. terechte relativeringen. Het histo helpt om een foto te "lezen" in de nabewerking. Voor de opname helpt het om je belichting in te schatten. Maar als ik een foto op een bepaalde manier wil hebben, kan het histo aangeven wat het wil. Ik doe dan gewoon mijn eigen zin. Ben wel van mening dat je het kunnen omgaan met het histo in je basisvaardigheid moet hebben. Als je bewust wil fotograferen moet je de basics en hoe je daar vrij mee om kan gaan wel begrijpen. Het histo wordt een probleem als je dogmatisch wilt dat het bergje precies links begint en precies rechts eindigt.

leo schreef op vrijdag 12 oktober 2012 om 00:32 | reageer
@Erik, het feit dat het histogram gebaseerd is op de jpg thumbnail, ik weet dat dit ook in deel 1 ter sprake kwam. Maar wat maakt het eigenlijk uit waarop het histogram is gebaseerd? Als je bijvoorbeeld tegelijk een opname opslaat als raw en jpg zijn deze bestanden in beginsel toch hetzelfde? Ik moet zeggen dat ik dit niet goed begrijp. Dat je in de nabewerking verder kunt spelen met de raw staat hier natuurlijk buiten.

ErikvanRosmalen schreef op zaterdag 13 oktober 2012 om 11:13 | reageer
@fredkok: Je zegt het goed: het is basiskennis die je moet kunnen begrijpen, maar ik denk wel dat het goed is dat fotografen zich daarna ook de manco's ervan realiseren, zodat ze het gedoseerd kunnen inzetten, waar nodig.

@Leo: Het histogram is gebaseerd op 1 van de (theoretisch gezien ontelbare) jpg's die je van een raw-bestand zou kunnen maken. Je schiet een foto in raw, laat vervolgens allerlei preset-instellingen los op je foto en DAN wordt pas het histogram gemaakt. Het gevolg is dus dat je een histogram krijgt dat gewoon niet aansluit bij je basisdata. Los van het verschil in bitdiepte tussen raw en jpg. Is dat erg? Voor een globale indruk niet. Maar dat moet je te allen tijde wel in gedachten houden. Stel dat je twee camera's gebruikt bij een studioshoot. Dan kan de ene body bij exact dezelfde belichting wel uitgebeten plekken geven en de andere niet. Puur vanwege de 'willekeurig' ingestelde jpg-preview.

Ik zou me voor kunnen stellen, dat je in je camera al je preset-instellingen voor contrast en dergelijke zo minimaal mogelijk instelt. Het gevolg is dan dat je een behoorlijk vlakke jpg-preview krijgt, maar dan weet je, als je dat relevant vindt, pas echt nagenoeg zeker of je data dichtgelopen/uitgebeten is. Zelf gebruik ik inderdaad de neutrale view, maar het zou dan nog vlakker moeten lijkt me.

leo schreef op zaterdag 13 oktober 2012 om 12:00 | reageer
Dank je Erik voor je uitgebreide antwoord. Ik schiet op geen enkel toestel wat ik bezit in jpeg, ook niet raw en jpeg. Onlangs bij een Sigma DP2 M dit wel eens gedaan, mede omdat de raw bestanden niet worden ondersteund door Adobe.(Geen enkel derde partij raw verwerker overigens, alleen het krakkemikkige SPP van Sigma zelf.)

Je zult begrijpen dat ik niet van presets houd, ik gebruik ze niet en alles wat een camera doet kan ik zelf beter. De enige preset was dus in dit genoemde geval standaard en ik moet zeggen dat de foto's, raw en jpeg zeker qua belichting gelijk waren. Ik kan me wel voorstellen als je je jpeg instellingen ingrijpend gaat veranderen, waarvan ik me echt niet kan voorstellen waarom iemand dat doet, je belichting zou kunnen veranderen.

Het is in ieder geval goed om te weten dat het histogram daarop berust is. Bij spiegelreflexen gebruik ik het histogram nooit, hooguit eens een enkele check. Maar ben je gedwongen elektronisch te kijken en je het histogram kunt zien voor je de foto gemaakt hebt én het dynamisch bereik kritisch is, het bij mij dan wel aanstaat en steeds correcties maak met de belichtingscorrectie. En het diep in mijn hart eigenlijk knap irritant vind Tijd, aandacht en een stukje beschikbaar beeld worden opgeslokt door dat vervelende grafische berglandschapje. Als een soort bergbeklimmer moet ik zorgen dat ik de bergen niet uit het oog verlies en ook heb ik geen zin om uren naar rechts te lopen over een slechte vlakke brug met ontbrekende planken...Toen ik vroeger dia's maakte lette ik op grote witte en rode vlakken, sterk tegenlicht en dat was het dan. Geen mogelijkheid tot croppen, rechtzetten of andere wijzigingen. Dat zit er bij mij nog steeds in en dat vind ik ook leuk.

ErikvanRosmalen schreef op maandag 15 oktober 2012 om 22:03 | reageer
Ik gebruik ook geen presets, maar hou er rekening mee dat ook 'neutral' toch een bepaald aantal instellingen/algoritmes loslaat op je jpg preview. Ik zal nog eens in mijn geschiedenis duiken naar die blog over standaardinstellingen, maar volgens mij kwam het erop neer, dat je het beste alles helemaal in de min kunt zetten om het dichtst bij het 'juiste' histogram te komen. Dus niet alles op 0...

Afijn, mijn remedie is het histogram dus gewoon met 'n flinke korrel zout te nemen!

leo schreef op maandag 15 oktober 2012 om 22:29 | reageer
Dank je Erik.

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Cursus Natuurfotografie in Nederland met Rob Dijkstra

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

45.166 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts