Legt een camera de werkelijkheid vast?

donderdag 11 september 2014, 20:12 door Liesbeth van Asselt | 10.310x gelezen | 17 reacties

Legt een camera de werkelijkheid vast? Om maar gelijk stelling te nemen: nee, een foto is volgens mij geen objectieve weergave van de werkelijkheid. Met een foto geven we onze interpretatie van de wereld om ons heen weer.

Wij kiezen bewust een bepaald standpunt, een lens, en voor veel of weinig scherptediepte. We kiezen het moment van vastleggen en het kader (wat komt wel en niet op de foto). En we hebben een referentiekader waarmee we naar onze omgeving kijken: een houthakker kijkt nu eenmaal anders naar een bos dan een bioloog.

In mijn fotografieworkshops vraag ik de cursisten vaak om de foto die ze willen maken vooraf te visualiseren. Hoe komt dat wat je voor je ziet er op de foto uit te zien? Daarbij gaat het niet alleen om bovenstaande zaken waarmee je als fotograaf kiest wat je wilt laten zien, maar ook om de beperkingen die de techniek met zich meebrengt.

Denk daarbij bijvoorbeeld aan het dynamisch bereik, de hoeveelheid helderheidswaarden tussen het lichtste punt en het donkerste punt van een scène. Op een zonnige dag met wat sluierbewolking zit er tussen dit lichtste en donkerste punt ongeveer 14 stops verschil. Ons oog kan dit nog goed aan. Wij zien nog doortekening in de lucht en in de schaduw.

De sensor in de spiegelreflexcamera kan helaas maar 8-9 stops aan (compactcamera 5-6) en maakt de lucht daarom helemaal wit en de schaduw pikzwart. Dat geeft de landschapsfoto die je wilt maken een heel andere uitstraling! Het is goed je dit van te voren te realiseren zodat je je maatregelen kunt nemen.

Je kunt de weergave van witte en zwarte tinten op de foto simuleren door je ogen dicht te knijpen en door je oogharen te kijken. Je merkt dan dat details in de schaduw verdwijnen en de lucht een groot wit vlak wordt. Onderstaande foto is bij zonsopgang gemaakt, wanneer het contrastverschil nog laag is. Kom je hier later op de dag terug, dan zijn of de donkere delen van de foto helemaal zwart, of, als je dat niet wilt en daarom gaat overbelichten, de lichte delen in de lucht en het water helemaal wit.

Wil je het contrastverschil precies weten, gebruik dan de spotmeter of als je die hebt de lichtmeter. Dan weet je zeker of je camera het verschil in contrast aan kan. Is het verschil te groot (dus meer dan 8 stops bijvoorbeeld), dan zul je je toevlucht moeten nemen tot HDR, een grijs verloopfilter, inflitsen, een reflectiescherm of een keuze moeten maken wat je goed belicht op de foto wilt hebben en wat minder belangrijk is.

Een ander verschil tussen hoe wij de wereld zien en hoe de camera die werkelijkheid weergeeft, is dat de meesten van ons de wereld driedimensionaal zien. Uitzonderingsgevallen daargelaten. Mensen zoals ik die met één oog heel slecht zien, zien de wereld om zich heen namelijk als een plat vlak, net zoals de camera dus.

Daarmee ben ik als fotograaf in het voordeel omdat ik geen vertaalslag hoef te maken van drie- naar tweedimensionaal. Of op z'n Cruijffiaans: "Elk nadeel heb z'n voordeel". Zelf kun je dit natuurlijk prima nabootsen door één oog te sluiten.

Verder is er een verschil in beeldhoek. Wij zien het hele landschap voor ons, de camera afhankelijk van het objectief wat je kiest, maar een beperkt deel. En dan ook nog in een vaste verhouding van 3:4, 2:3 of 1:1. Niet voor niets zie je fotografen dit vaak simuleren door op deze manier door hun handen te kijken:

Als laatste verschil tussen hoe wij de wereld zien en hoe we dat op de foto vastleggen, wil ik nog het fotograferen van bewegende onderwerpen noemen. De fotograaf bepaalt of de beweging wel of niet weergegeven wordt. In onderstaand voorbeeld wilde ik op de poster echt de snelheid van het fietsen laten zien en koos ik dus voor een lange sluitertijd. Hierdoor lijkt het alsof de fietser met een enorme vaart aan komt rijden. Maar in werkelijkheid kan het best zo zijn dat hij maar 15 kilometer per uur fietst....

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Liesbeth fotografeert met haar bedrijf stapfoto.nl voor websites en social media van bedrijven. Daarnaast verzorgt ze al sinds 2004 (vooral creatieve) workshops zoals lightpainting, flitsen, werken met ledlicht en lichtvormers, portretfotografie, high speed, long exposure en paintsplash. Daarnaast is er een Stapfoto vakgroep voor gevorderde fotografen.

17 reacties

kok.f@ziggo.nl schreef op vrijdag 12 september 2014 om 13:02 | reageer
100% eens. Daarom snap ik mensen niet die iets hebben tegen in Photoshop meer of minder bewerkte foto's. Zij suggeren daarmee zelf pure foto's te maken. Dat klopt dus niet. Elke foto is een manipulatie van de werkelijkheid.

Cas van der Voorn schreef op vrijdag 12 september 2014 om 18:41 | reageer
Leuk verhaal, maar je getallen over de contrastomvang (dynamic range) kloppen voor geen meter. Een moderne compactcamera met een 1 inch sensor haalt 11-12 stops en dat is bij een pro-DSLR max 14 stops. Dat verschil is dus niet zo groot. Zelfs een compact met een kleine sensor haalt 9-10 stops.

Liesbeth van Asselt schreef op vrijdag 12 september 2014 om 19:59 | reageer
Je verhaal klopt Cas, alleen niet voor mijn beginnerscursisten die vaak een oudere tweedehands DSLR of systeemcamera kopen en zeker geen pro-camera.... Zal een volgende keer onderscheid maken tussen hen en de gevorderden/pro's

Paul Oosterlaak schreef op zaterdag 13 september 2014 om 12:06 | reageer
De 6,5 jaar oude 450D haalt zelfs 11stops en een 3,5 jaar oude D5100 haal meer dan 13stops. Wat betreft systeemcamera's: de 5 jaar oude Olympus PEN EP1 haalt meer dan 10 stops.
Op een zonnige dag is het verschil tussen lucht en schaduw vaak al richting de 16-17 stops.
Je ogen kunnen dat ook niet aan (verre van zelfs), maar je hersenen voegen beelden samen en maken een HDR beeld van wat je ogen zien.

Liesbeth van Asselt schreef op zaterdag 13 september 2014 om 17:41 | reageer
@Paul, zoals altijd is er niet één waarheid, de dynamic range hangt van veel factoren af, o.a. of je in 8 of 16 bits fotografeert, van de ISO-instelling, RAW of jpeg (en welke kwaliteit jpeg), etc. De waarden die de fabrikant opgeeft gelden bij het optimum. Een D200 kan bijvoorbeeld GEMIDDELD 8 stops aan, een D70 7 stops.

Hoeveel het precies is voor welke camera, is in dit kader niet zo belangrijk. Punt is dat je ogen (of inderdaad je hersenen, maar dat geldt voor alles wat je ziet) meer doortekening zien dan je sensor. En dat je daar dus bij het maken van de foto rekening mee kunt houden.

Paul Oosterlaak schreef op zaterdag 13 september 2014 om 17:59 | reageer
Uiteraard gewoon RAW, jpg is simpelweg enorme verspilling van je dynamisch bereik en maak je gewoon je camera kreupel.
En hoezo "gemiddeld"? Als de situatie niet meer dynamisch bereik heeft, zegt dat niets over de camera.

Liesbeth van Asselt schreef op zaterdag 13 september 2014 om 18:30 | reageer
@Paul, gemiddeld bij ISO 100 of ISO 800, tussen 8 of 16 bits, tussen RAW en jpeg. Geen enkele beginner fotografeert in RAW.

Paul Oosterlaak schreef op zaterdag 13 september 2014 om 18:58 | reageer
Aan jou dus de nobele taak om ze dat dus te leren

Liesbeth van Asselt schreef op zaterdag 13 september 2014 om 20:06 | reageer
@Paul, dat komt in de gevorderdencursus . Voor beginners is het doorgronden van scherpstelmethodes, belichtingsmethodes en bijvoorbeeld de belichtingsdriehoek al moeilijk genoeg....

Henk Hulshof schreef op dinsdag 16 september 2014 om 16:18 | reageer
leuk stuk Liesbeth!

Liesbeth van Asselt schreef op dinsdag 16 september 2014 om 16:30 | reageer
Thx Henk!

John Statue schreef op woensdag 17 september 2014 om 10:40 | reageer
Ik ben in fotografie meer een autodidact, iemand die zich in de loop der jaren zichzelf veel heeft (aan)geleerd. alle techniek die in het artikel hierboven wordt beschreven zijn voor velen moeilijk. Ik fotografeer op mijn ervaring en gevoel. Niet goed dan doe ik het over. Tenslotte kan je digitaal wel 1000 foto's maken en er één overhouden voor de zelfde prijs en dat was met analoog wel even anders. Ik ben begonnen met een doka waar ik zelf mijn films ontwikkelde en afdrukte. In 2005 overgestapt op mijn eerste digitale camera, een Canon 350D. Er ging een wereld voor mij open. Van de 350D naar 40D, 7D, 60D en sinds vorig jaar de Canon 5D MK III. ik zal niet alle lenzen opnoemen maar werk nu met de nieuwe Canon 35 mm IS 2.0, 24-105 IS 4.0 en de 70-200 L 2.8 IS type II. De techniek die er nu is heeft mensen zoals ik alleen maar meer geholpen betere foto's te maken. Ik fotografeer eigenlijk pas de laatste 3 jaar ook in RAW (CR2). bij de Canon 5D MK III kunnen er zelfs 2 kaarten in. Ik fotografeer dan ook op beiden bestanden. Ook ik loop mijn foto's na in Lightroom. Ik vergelijk vaak de RAW (CR2) foto's met de JPEG foto's naast elkaar op mijn 27" scherm. Ik kan maar al te vaak geen verschil in ruwe weergave ontdekken. Afhankelijk van veel factoren in de foto zijn veel JPEG foto's vaak al heel erg mooi. Zo nodig ga ik dan alleen naar Lightroom om bv een perspectief correctie om de foto recht te zetten. Meest lastige vind ik de ruis in de RAW foto's. om die echt goed te krijgen. en dat is vaak bij JPEG al in de camera gereduceerd. Maar om nou te stellen dat een JPEG opname simpelweg enorme verspilling van je dynamisch bereik is en vind ik persoonlijk wat overdreven. Ik denk dat je wel met cijfertjes en gegevens kan gaan schermen en met een welles of nietes. Gaat er ook om of je zelf tevreden bent in ruw bestand of bewerkt bestand. Maar de foto is naar mijn idee pas mooi als de kijker zegt....potddomme wat een mooie foto....hoe je de foto hebt gemaakt en de gegevens zullen dan de kijker een worst zijn.

Cas van der Voorn schreef op woensdag 17 september 2014 om 11:18 | reageer
@John: In veel gevallen is een JPG inderdaad niet veel beter dan een RAW-opname. Vaak heb je dat kleine beetje dynamisch bereik in de gefotografeerde scene niet nodig. Maar dat weet je pas achteraf.
Het is echter zeker waar dat de kwaliteit van JPG's bij moderne camera's stukker beter is dan 10 jaar geleden. Hetzelfde geldt overigens voor de kwaliteit van RAW's, die komen echt niet meer zonder interne processing uit een camera. De algemene consensus over de voordelen van RAW vs JPG is gebaseerd op feiten van toen en is al lang achterhaald.
Toch fotografeer ik altijd in RAW. Voor de bestandsgrootte hoef je het niet meer te laten en ik wil zeker weten dat ik de maximale ruimte heb bij het bewerken.

Paul Oosterlaak schreef op woensdag 17 september 2014 om 11:35 | reageer
@John: Ga maar eens de witbalans van een jpg veranderen....
Daarnaast kun je in raw veel meer trekken aan je contrast. Als er dan zo weinig verschil is tussen raw en jpg, waarom heb je dan gekozen voor een 5D3? Wat voor soort fotografie doe jij waarvoor je gekozen hebt voor Fullframe boven een aps-c camera? Fullframe biedt een groter dynamisch bereik dan aps-c, maar daar merk je niets van in de jpg's.
Grappig dat juist iemand die een doka had, zo weinig waarde hecht aan raw. Want het negatief waar jij voorheen in de weer ging is de analoge versie van een raw bestand. De jpg is eigenlijk hetzelfde als je filmrolletje naar de afdrukcentrale brengen en de foto's vervolgens ophalen.

John Statue schreef op woensdag 17 september 2014 om 12:10 | reageer
Paul en Cas, bedankt voor jullie reactie, helemaal met jullie eens hoor. Ik heb het misschien een beetje overtrokken. Ik doe nu echt wel veel bewerking in RAW. Natuurlijk kan je in RAW veel meer. Ik wilde eigenlijk alleen maar zeggen dat je soms een JPEG foto ziet waarvan je dan denkt waarom zal ik in RAW fotograferen. Vooral als je de instellingen vooraf goed hebt gedaan. Dan is de RAW bewerking soms maar een minimaal extra. En heb dan geen zin om naar Lightroom te gaan. (Ik maak natuurlijk ook nooit gebruik van de auto stand. 75% is manual.) ik fotografeer veel projecten en evenementen. En dan importeer ik ze echt wel naar Lightroom voor de RAW bewerking en loop dan het hele belichting menu door. Tenslotte wil je wel dat ze er zo goed mogelijk uit zien. Waarom een 5D MKIII? Omdat die heel veel opties heeft die veel andere camera's niet hebben. Hier even te veel om op te noemen.

Cas van der Voorn schreef op woensdag 17 september 2014 om 14:18 | reageer
@Paul: Een van de vele fabeltjes rond RAW/JPG: Het aanpassen van de witbalans van een JPG kan net zo goed als bij een RAW. Misschien was dat vroeger anders, maar bij een moderne camera en met behulp van ACR zie je geen verschil.

eerbeekh schreef op woensdag 17 september 2014 om 17:29 | reageer
leuk artikel, Liesbeth.

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

45.188 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts

Legt een camera de werkelijkheid vast?