7 redenen om geen grijsverloopfilter te gebruiken, en één reden waarom ik ze wel gebruik

maandag 29 maart 2021, 20:02 door Nando Harmsen | 8.604x gelezen | 10 reacties

Het gebruik van filters bij landschapsfotografie is ongekend populair. Een van die filters is het grijsverloopfilter. Deze brengt het dynamisch bereik van je landschap terug tot de camera het makkelijker kan vastleggen.

Er zijn ook nadelen. Ik geeft zeven redenen om er geen te gebruiken, en eentje waarom ik ze toch gebruik.

Een groot verschil tussen licht en donker is een van de lastige situaties in landschapsfotografie. Je kunt proberen om dit op te vangen met het dynamisch bereik van je camera. Hiermee kun je wel eens tegen grenzen aanlopen.

Grijsverloopfilters zijn heel geschikt voor landschapsfotografie. Maar er zijn ook nadelen aan deze filters.
Met name voor landschapsfotografie zijn er oplossingen voor. Eén oplossing is het maken van een belichtingstrapje. Daarmee kan het hele bereik tussen licht en donker in een reeks foto's vastgelegd worden, die dan vervolgens als een HDR opname samengevoegd worden.

De andere oplossing zijn grijsverloopfilters. Die zorgen dat in een deel van de foto licht tegengehouden wordt, waardoor het verschil tussen licht en donker kleiner wordt. Het voorkomt dat je een belichtingstrapje moet maken, of dat je afhankelijk bent van het dynamisch bereik van je camera.

Maar er zijn nadelen aan grijsverloopfilters. Daardoor is het gebruik niet altijd even makkelijk, of zelfs aan te raden. Ik heb zeven redenen om géén grijsverloopfilters te gebruiken.

1. Je moet extra spullen meenemen

Hoewel ik dit persoonlijk niet zo'n probleem vind, kunnen de extra doosjes en houders in sommige situaties zeker wel lastig zijn. De meeste grijsverloopfilters zijn groot, vaak 100x150mm en omdat ze van glas (of plastic) zijn, zijn ze relatief kwetsbaar.

De filters wil je liever niet los in je fototas stoppen, ook niet in het originele doosje of de filterhoes. Een apart filtertasje waar ze bij elkaar zitten is veel praktischer en eenvoudiger in gebruik. Alles bij elkaar is het toch redelijk groot in afmetingen.

De filters, al dan niet in een speciale filtertas, nemen al snel evenveel ruimte in je tas in als een flinke telezoomlens.

2. Het risico van kleurzweem en achteruitgang in scherpte

De meeste objectieven zijn bijna perfect van kwaliteit. Ze produceren vlijmscherpe beelden, met een prachtig kleurcontrast zonder enige kleurzweem. We betalen veel voor deze objectieven omdat we niet voor minder gaan.

Door losse stukken glas (of plastic) voor je objectief te plaatsen bestaat het risico dat je een kleurzweem krijgt. Dat is natuurlijk afhankelijk van het merk en het type filter dat je gebruikt, iets waar je op moet letten bij de aanschaf. Vooral de extreem donkere grijsverloopfilters kunnen daar heel gevoelig voor zijn.

Het materiaal waarvan een filter is gemaakt kan ook de scherpte van de foto aantasten. Het kunststof resin is daar een goed voorbeeld van. Zeker met de steeds hoger wordende resoluties van moderne camera's zal een achteruitgang in scherpte snel opvallen.

Er zijn veel verschillende merken filters. Let op bij de aanschaf dat je geen filters kiest die voor teveel kleurzweem zorgen, of zelfs achteruitgang in beeldkwaliteit.

3. Filters zijn heel duur in de aanschaf

Dit punt volgt in feite uit het vorige punt. Je wilt de kwaliteit van je objectief niet tekort doen door een slechte kwaliteit filter ervoor te zetten. Stel het je zo voor: een objectief van 2000 euro met een slecht filter kan een beeld opleveren van een objectief dat maar 200 euro kost.

Met andere woorden, kies voor een goede kwaliteit als je grijsverloopfilters gaat gebruiken. En dat kost veel geld. Prijzen van 150 euro per filter zijn geen uitzondering.

Er zijn veel soorten grijsverloopfilters. Welke je ook kiest, het is en blijft een kostbare aanschaf. Maar bedenk, goedkoop is in dit geval zeker duurkoop.
Kies zeker nooit voor een spotgoedkoop setje filters, ook niet om het uit te proberen. Ik kan je garanderen dat de resultaten zo slecht zijn dat je ze nooit meer wilt gebruiken. Een set van 100 euro is dan al weggegooid geld.

4. Verhoogde kans op flares en reflecties

Door extra glas voor je objectief te plaatsen heb je een verhoogd risico op flares en reflecties. Dit komt omdat de filters nooit exact tegen je objectief aan zitten. Het licht kan redelijk makkelijk tussen de filters door komen, waardoor je reflecties tussen het glas kunt krijgen, maar ook flares.

In uiterste gevallen is het zelfs mogelijk dat je je de tekst op de voorkant van je objectief in het glas gespiegeld ziet. Dit is afhankelijk van de hoek van het licht, maar zeker iets om rekening mee te houden.

In deze foto zijn zowel flares als reflecties te zien. Dit komt natuurlijk door de extreme omstandigheden, die zich niet altijd voordoen. Blijf echter altijd alert.

5. Een oneffen horizon levert problemen op

Het verloop van een grijsverloopfilter is altijd horizontaal. Helaas (of gelukkig) is de realiteit niet altijd even horizontaal. Bergen, bomen, heuvels, bebouwing, het kan allemaal boven de horizon uitsteken. Dit zal door een grijsverloopfilter ook donkerder worden.

Het is mogelijk om je grijsverloopfilter te roteren, maar het zal in veel gevallen nooit de vorm van je horizon volgen.

Het verloop van een grijsverloopfilter is altijd recht. Dan kan lastig worden wanneer er dingen door dat verloop heen steken. Die worden ook donkerder. Een grijsverloopfilter maakt daar geen onderscheidt in. (dit voorbeeld is gesimuleerd)

6. Onbalans in helderheid bij reflecties in de voorgrond

Heb je reflecties in je voorgrond die de lucht weerspiegelen, dan is die weerspiegeling die altijd een tint donkerder. Je moet altijd proberen die balans te behouden.

Ga je de lucht met een grijsverloopfilter donkerder maken, dan bestaat het risico dat die reflecties lichter worden dan de lucht zelf. Dat is alles behalve een realistische situatie.

Zorg voor een goede balans in belichting. Een reflectie, zoals bij water, kan nooit lichter zijn dan de lucht zelf. Pas daar mee op bij het gebruik van grijsverloopfilters.
Je kunt eventueel meerdere filters gebruiken en zo een ven of rivier op de voorgrond ook donkerder maken, maar dan introduceer je nog meer glas en wordt het risico op flares natuurlijk groter.

7. Een grijsverloopfilter is in de nabewerking eenvoudig te imiteren

Een grijsverloopfilter is heel simpel. Een deel is donker en er is een geleidelijk verloop naar transparant. In fotobewerkingsprogramma's kan een dergelijk verloop eenvoudig nagemaakt worden.

Bovendien geeft een programma dat gebruik maakt van lagen en maskers de mogelijkheid om het verloop niet exact recht te maken; je kunt het verloop de horizon laten volgen. Met andere woorden, het biedt veel meer flexibiliteit.

Fotobewerkingsprogramma's zoals Lightroom Classic maken het mogelijk om met maskers een grijsverloopfilter te imiteren.

Waarom ik dan toch grijsverloopfilters gebruik

Al die nadelen geven je de indruk dat grijsverloopfilters alleen maar nadelen hebben. En in zekere zin is dat ook zo. Het gebruik van grijsverloopfilter is dus heel beperkt, afhankelijk van waar je bent en wat voor landschap je fotografeert.

Toch gebruik ik heel vaak grijsverloopfilters voor mijn landschapsfotografie, ondanks al die nadelen. De reden is heel eenvoudig; het geeft me veel voldoening. Ik ben echt bezig met landschapsfotografie op locatie in plaats van het bewerken van foto's op de computer.

Ik wil graag ter plekke de foto's zo goed mogelijk hebben. Daar wil ik de tijd voor nemen, en het gebruik van grijsverloopfilters biedt de mogelijkheid om in alle rust het landschap te bekijken en dingen te zien. Ik ben bewuster bezig met belichting, en met wat ik fotografeer.

Vier momenten uit mijn landschapsfotografie waarbij ik geniet van het fotograferen met filters. Deze foto's zijn gemaakt door Hetwie. (www.hetwie.nl)
Dat wil niet zeggen dat ik altijd grijsverloopfilters zal gebruiken. Soms is het gewoon niet praktisch, of helemaal onmogelijk. In andere gevallen helpt het me om een goed eindresultaat mogelijk te maken, eventueel zelfs met belichtingstrapjes erbij.

Het gebruik van grijsverloopfilters is dus niet zozeer uit noodzaak, maar omdat dit het plezier van het fotograferen geeft. Het bezig zijn met het vak waar ik zo van hou. En dat is voor mij voldoende.

Wat vind jij van grijsverloopfilters? Vind je het een meerwaarde voor je fotografie, of is het alleen maar een gedoe? Laat je mening achter in een reactie onder dit bericht.

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

10 reacties

Donald Willemsen schreef op dinsdag 30 maart 2021 om 10:51 | reageer
Nando, dank voor het verhelderend artikel. Ik kijk nu weer met beide voeten naar de grond. Er zijn genoeg redenen om geen verloopfilters te gebruiken. Als je het toch wil doen, kan je beter meteen goede filters gebruiken. Ik heb ze in het verleden geregeld gebruikt. Ze waren van kunststof (Cokin). Achteraf gezien rommel. Wat ik er wel handig aan vond is, dat je die verloopfilters met verschillende kleuren kon kopen. Met die gradatiefilters kon je de foto dan een bepaalde sfeer meegeven door te kiezen voor een bepaalde kleur. Zoals je zelf al zegt, je kan dat perfect nabootsen op de pc.
Een nadeel vind ik ook dat je niet vergeten moet om die filters mee te nemen als je op stap gaat. Ik heb wel een verloopfilters en filterhouder, maar kwalitatief niet van goede kwaliteit en de goede zijn erg duur.
Ik heb gezien welk systeem jij gebruikt en dat is een erg handig systeem. Nadeel dat het erg duur is en erg moeilijk verkrijgbaar.
Moest ik dus goed materiaal hebben, zou ik het ook met meer plezier gebruiken en niet vergeten bij me te steken als ik op pad ga.
In ieder geval heeft jou artikel mijn blik weer verruimd.

kok.f@ziggo.nl schreef op dinsdag 30 maart 2021 om 11:22 | reageer
Heel herkenbaar. Bovendien heb je voor verschillende situaties ook verschillende filters nodig. Dat wordt dan een investering van vele honderden euro’s. Goedkope sets zijn inderdaad waardeloos, die doen echt afbreuk aan je lens. Ik gebruik wel een vol - variabel - ND filter, maar voor verloop gebruik ik dan toch maar LR.

Peter Heins schreef op dinsdag 30 maart 2021 om 13:35 | reageer
Herkenbaar , vooral dat van die reflecties en als je dan recht tegen de zon on fotografeert helemaal. Vaak maak ik een goede belichting van de lucht en een goede belichting van de voorgrond. Je moet soms wel snel zijn dan omdat de situatie snel veranderd en dan zijn die filters juist wel handig. Ook bij een voorgrond in beweging bij harde wind is een filter noodzakelijk. Maar inderdaad zijn filters duur. Ik vind wel een ND1000 filter een toegevoegde waarde , maar dan één die je op de lens schroeft. De kleuren worden mooier , zachter. Mooi artikel , voordat ik mijn filters aanschafte stond ik er ook zo in , heb ik ze nou wel nodig. Maar uiteindelijk toch een paar aangeschaft en inderdaad , als je de filters gebruikt ben je veel bewuster bezig met je foto.

Nando schreef op dinsdag 30 maart 2021 om 15:13 | reageer
@Donald:
Dat filtersysteem dat ik heb is helemaal niet moeilijk verkrijgbaar hoor. Even Googelen en je hebt de winkel direct te pakken. Het is echter wel duur. Dat klopt. Echter niet veel duurder dan de andere topmerken

Bram van Maas schreef op dinsdag 30 maart 2021 om 15:57 | reageer
Ik ben groot fan van verloopfilters, ik noem het mijn evenwichtglaasjes en dat doen ze in feite ook, het maakt het belichten een stuk eenvoudiger vooral bij sunset en sunrise

Wolves fotografie schreef op dinsdag 30 maart 2021 om 17:31 | reageer
@Nando mooi artikel, maar ik mis wel wat je zelf voor merk gebruikt. Ik denk dat als je daar nog wat overschrijft, vooral startende (landschaps)fotografen er nog meer aan kunnen hebben.

Zelf zou ik ze graag willen gebruiken, maar aangezien ik weinig landschapsfotografie doe (ben een studiofotograaf), houd de prijs mij tegen. Jaren geleden mij er wel wat meer in verdiept en toen vond ik de filters van Benro erg goed. Lee is natuurlijk van oudsher "HET" merk, maar die geeft wel een hele erge blauwzweem. Als ik echter in de toekomst mij ooit nog wat meer bezig ga houden met landschapsfotografie, dan komt er bij mij zeker een goed filtersysteem. Ik vind namelijk, net als dat jezelf al aangeeft, het goed fotograferen veel leuker dan dat je een foto in de nabewerking pas goed gaat maken.

Annette schreef op dinsdag 30 maart 2021 om 21:57 | reageer
Bedankt voor je verhaal Nando. Ik heb wel een filterset aangeschaft, het zogeheten Bas Meelker set. Heb erg lang geprutst met de verloop filters, op de een of andere manier kan ik niet echt goed zien hoe ver ik het filter ervoor moet zetten. Mijn voorkeur gaat dan ook uit naar de bewerkingen in lightroom of Photoshop hier kan je het verloop precies zo lang of kort maken als je wilt. Wel vind ik de ND filters prettig om een langere sluitertijd te kunnen krijgen. Dus toch niet helemaal voor niets het det aangepast 😉 en er nog een bigstopper bij aangeschaft. Echt top om te gebruiken in sommige situaties.

Nando schreef op woensdag 31 maart 2021 om 12:39 | reageer
@Bas Maas:
Wat een leuke naam: evenwichtsglaasjes. Die moet ik onthouden

Nando schreef op woensdag 31 maart 2021 om 12:42 | reageer
@Wolves fotografie:
ik gebruik het merk Haida, het Haida M10 filtersysteem om precies te zijn, met de Haida Red Diamond filters. Het is mijn inziens een van de betere filters op de markt.
Daarover (nog een keer) schrijven is een goed idee. Ik zal daar mijn gedachten eens over gaan.

Nando schreef op woensdag 31 maart 2021 om 12:44 | reageer
@Annette:
ik begrijp je ervaring met verloopfilters. Het effect is niet altijd even goed merkbaar en het vergt wat oefening om ze goed te gebruiken.

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

43.567 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts