3 redenen om geen polarisatiefilter te gebruiken

maandag 24 augustus 2020, 15:51 door Nando Harmsen | 4.846x gelezen | 11 reacties

Een polarisatiefilter zorgt voor het verminderen van reflecties op oppervlakten die een zekere spiegeling kunnen geven. Water is natuurlijk een heel bekend voorbeeld, maar ook ruiten, glas, en gelamineerd karton kan flink spiegelen. En auto's natuurlijk.

Doordat een polarisatiefilter alleen licht in één richting doorlaat, is het mogelijk om onder de juiste hoek reflecties weg te filteren. De optimale hoek waaronder dit werkt, is 90 graden ten opzicht van de lichtbron. Met andere woorden, met de lichtbron links, rechts, boven of onder je.

Herken je dit, de felle lichtreflecties in de bladeren? Je kunt dit eenvoudig voorkomen door een polarisatiefilter te gebruiken.

Met een polarisatiefilter verdwijnen niet alleen de lichtreflecties in de bladeren, maar de kleuren worden ook prettiger. Deze foto heeft exact dezelfde bewerking gehad als de bovenstaande foto. Het enige verschil is het polarisatiefilter.
Een polarisatiefilter kun je roteren, waardoor je de richting van het licht dat doorgelaten wordt kunt manipuleren. Zo is het mogelijk om de mate van het wegfilteren van een reflectie te regelen.

Soms wil je gewoon wat minder reflectie, in plaats van alles of niets. Of je wilt helemaal geen gepolariseerd licht.

Hoewel een polarisatiefilter zeker een aanrader is voor veel soorten fotografie, waaronder landschappen, autofotografie, en soms zelfs macro of vastgoedfotografie, zijn er ook situaties dat het beter is om het niet te gebruiken. Ik heb drie redenen wanneer je liever geen polarisatie wilt hebben.

1. Bij gebruik van extreme groothoek

Vooral bij landschappen wordt er door veel fotografen vaak groothoek gebruikt. Hoe breder, hoe liever. Maar het gebruik van een polarisatiefilter kan een nadeel hebben bij extreme groothoek.

Ik heb vertelt dat een polarisatiefilter, dat ook wel eens een CPL filter (Circulair Polarisatie Filter) genoemd wordt, het beste werkt als de hoek met het licht 90 graden is, dus exact links of rechts van je, exact boven je, of onder je.

Dat betekent dat de werking van de polarisatie minder wordt als de hoek groter of kleiner wordt. Bij de lichtbron op 0 graden (recht voor je) of 180 graden (recht achter je) is de werking minimaal. Daar tussen in zit dus een verloop van maximale polarisatie naar minimale polarisatie.

Is de beeldhoek heel groot, zoals bij een ultra-groothoek, dan varieert de hoek van het licht in de foto zelf. Dat betekent dat de polarisatie in één deel van de foto maximaal is, en minder wordt naar de andere delen in de foto. Vooral wanneer je lucht in de foto hebt, merk je dat heel erg goed.

Met 16mm brandpunt wordt de beeldhoek zo groot, dat de polarisatie in een deel van de foto sterker is dan in een ander deel. Pas daarom op wanneer je ultra-groothoek gebruikt.
Ik heb gemerkt dat de grens, waarbij dit verschil storend wordt, begint bij 24mm op een fullframe. Is je brandpunt korter, dan is het te adviseren om heel voorzichtig met polarisatie om te gaan, of het zelfs helemaal niet te gebruiken, zeker als je veel lucht in de foto hebt, of andere effen vlakken.

2. Wanneer je een regenboog wilt fotograferen

Een regenboog fotograferen is natuurlijk prachtig. Wanneer de regenbui over getrokken is, en de zon doorbreekt, kan er een prachtige regenboog ontstaan.

Een regenboog is de interne reflectie van het zonlicht in de kleine waterdruppels die in de lucht hangen of vallen. De grootte van de druppels bepalen hoe breed of fel de regenboog te zien zal zijn. Met een polarisatiefilter kun je die reflectie wegfilteren. Het resultaat: weg regenboog.

Kijk eens wat een prachtig moment, hoog in de bergen van Oostenrijk. Een regenboog boven het dal. Een fantastisch moment om op de foto te zetten.

Wanneer je een polarisatiefilter gebruikt, dan verdwijnt de regenboog helemaal. Dit is natuurlijk niet wat je wilt.
Gebruik geen polarisatiefilter als je een regenboog wilt fotograferen, of draai de polarisatie naar de minimale stand. Hoe meer polarisatie je over houdt, hoe minder fel de regenboog zal zijn.

Er wordt wel eens gezegd dat een polarisatiefilter de regenboog extra fel kan maken, maar dit effect heb ik nooit kunnen zien of ervaren.

3. Als je water wilt laten zien

Een van de meest populaire plekken waar een polarisatiefilter gebruikt wordt, is bij waterstroompjes en aan rotsachtige kusten. Je kunt de hinderlijke reflecties van het licht in de wateroppervlakte vaak helemaal wegfilteren. Maar soms is het beter om dit niet te doen.

Door alle reflecties weg te filteren, krijg je een onbelemmerd zicht op de bodem, zeker als de diepte heel gering is. Je ziet dan weliswaar de prachtige stenen liggen, of andere dingen in het water, maar het water zie je niet meer.

Gebruik van een polarisatiefilter aan de kust, met al die natte rotsen, brengt de kleurenpracht van die rotsen naar voren. Helaas staat er geen water tussen de rotsen... of toch wel?

Door minder polarisatie te gebruiken blijkt dat juist de reflectie het water in de getijdenpoelen zichtbaar maakt. Natuurlijk is het aan jou de keuze wat je wilt laten zien.
Juist dat kleine beetje reflectie in het water laat het water zien. Dat wil je niet (helemaal) weg hebben. Het heeft geen zin om een waterstroom te fotograferen als je het water niet meer ziet.

In dit geval is het niet zozeer de bedoeling om geen polarisatie te gebruiken, maar om het niet maximaal te gebruiken. Kies de gulden middenweg.

Weet jij nog meer voorbeelden?

Je kunt natuurlijk nog meer situaties verzinnen waarin een reflectie juist wenselijk is, waar het gebruik van een polarisatiefilter niet de beste keuze is. Bedenk ook dat je niet altijd een volledige polarisatie hoeft te gebruiken. Je kunt stoppen met draaien als de gewenste hoeveelheid reflectie bereikt is.

Weet jij situaties waarin een polarisatiefilter ongewenst is, of dat je beter niet maximaal moet polariseren? Deel dit in een reactie onder dit bericht. Ik kijk uit naar de situaties waar jullie aan denken.

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 35 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

11 reacties

hanshoenselaars@hotmail.com schreef op dinsdag 25 augustus 2020 om 10:48
Bedankt voor de tips. Ik schiet meestal zwart-wit. Bij wilde riviertjes is een polariteitsfilter heel geschikt om het bruisende water (golftoppen) met het vloeiende of staande water te contrasteren. Natuurlijk is er wel ruimte voor meer of minder reflectie, die te kiezen is door de flexibiliteit van de filter.
Donald Willemsen schreef op dinsdag 25 augustus 2020 om 11:53
@ Nando, ik mis in het verhaal het lineair polarisatiefilter en wat het effect daarvan is op het licht. Valt daar nog wat zinnigs over te zeggen? Ik weet alleen dat men eerder een circulair filter aanraadt dan een lineair filter.
Nando schreef op dinsdag 25 augustus 2020 om 13:36
@Donald;
Dit is natuurlijk geen artikel over het verschil tussen een lineair en circulair polarisatiefilter. Ik herinner me dat ik ooit heb gelezen, dat de autofocus systemen een circulair filter moeten hebben, en dat lineair niet werkt. Maar dat kan inmiddels anders zijn.
Eigenlijk worden er alleen maar circulaire polarisatie filters aangeboden.
Donald Willemsen schreef op dinsdag 25 augustus 2020 om 16:43
@Nando, dat een lineair het autofocussysteem dwars zit, wist ik. Maar dan zou je kunnen overschakelen op MF. Dat dit artikel niet gaat over het verschil tussen lineair en circulair is logisch omdat vandaag de dag vrijwel enkel nog circulaire filters worden verkocht, je komt anders in de problemen met het autofocussysteem. Maar waar ik nieuwsgierig naar ben, is het effect van een lineair filter zoveel anders dan een circulair? Als het effect hetzelfde is, blijven lineaire filters bruikbaar als je de camera op MF zet. Anders gezegd, kan je met een lineair filter in bepaalde omstandigheden meer doen dan met een circulair? In het analoge tijdperk bestonden die twee filters naast elkaar.
Nando schreef op dinsdag 25 augustus 2020 om 17:04
@Donald;
Het verschil uitleggen is erg moeilijk, want het kost heel wat natuurkundige gepraat. Om het eenvoudig te brengen, een circulair polarisatie filter is een combinatie van een lineair polarisatie filter, en een optische golfplaat die de richting van het gepolariseerde licht verandert. Die laatste is nodig om de belichtingsmeter en de autofocus van je camera niet in de war te brengen.
Het zit wat meer ingewikkeld in elkaar, maar dat gaat veel te ver om dit hier buiten het topic van het artikel uit te leggen.
Wyb Mylius. schreef op dinsdag 25 augustus 2020 om 20:47
Ben griekenland ganger en ben gek op die kleurige vissersbootjes. in die oude , primitieve haventjes. Maar met pola filter gaan die bootjes vliegen, want je ziet dwars door het water heen. dat is voor mij onnatuurlijk en dus heb ik het pola filter afgezworen en gebruik ik het alleen wanneer ik echt door het water heen wil kijken.
paul schreef op woensdag 26 augustus 2020 om 08:00
Ik heb eens met mijn 16 mm lens + pola filter en met tegenlicht gehad dat alle schaduwdelen met een rood lijntje omzoomd waren. Zonder pola filter had ik dat rood lijntje niet maar dan was de lucht overbelicht.
Nando schreef op woensdag 26 augustus 2020 om 10:00
@Wyb:
Ik begrijp dat je daar een polarisatiefilter niet voor wilt gebruiken. Maar om deze nu helemaal af te zweren. Een polarisatiefilter is een heel nuttig filter, dat heel veel toepassingen heeft. Maar zoals met alle fotografie hulpmiddelen, je moet het gebruiken als er nut voor is. Zoals ik al zeg; je kunt ook een deel van de reflecties weghalen.

@Paul:
Een rood lijntje? Dat heb ik nog nooit gezien.
Donald Willemsen schreef op woensdag 26 augustus 2020 om 10:26
@Nando, ik denk dat dat rood lijntje te maken heeft met Chromatisch Aberratie. Een veel voorkomende lensfout. Normaal is zo'n lijntje groen of paars, maar wordt misschien rood onder invloed van een polarisatie filter.
wyb Mylius schreef op woensdag 26 augustus 2020 om 12:22
Dank voor je reactie. Ik ben kleuren- fotograaf, maar denk te veel zwart/wit, zoals bleek. Natuurlijk, er zijn ook momenten waarop een pola filter een uitkomst is. Was weer een wijze les.

paul schreef op woensdag 26 augustus 2020 om 14:47
Donald, ik heb Chormatisch Aberratie een opgezocht en voorbeelden gevonden die precies aangaven wij jij schrijft. Dus ik denk dat je gelijk hebt, waarvoor dank.

Toon meer reacties (7)

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

52.518 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts

3 redenen om geen polarisatiefilter te gebruiken

1. Bij gebruik van extreme groothoek

2. Wanneer je een regenboog wilt fotograferen

3. Als je water wilt laten zien