Meer:

Persoonlijk

Manual belichting instellen maakt een fotograaf niet professioneel

maandag 30 augustus 2021, 20:02 door Nando Harmsen | 5.423x gelezen | 22 reacties

Wanneer je niet in de M stand fotografeert, heb je geen controle over de belichting. Alleen in de M stand ben je professioneel met je camera bezig. Door op M te fotograferen maak je de beste foto's. Dit zijn zomaar wat kreten die je veel hoort. Maar hoe waar zijn deze beweringen?

Ik schreef in mijn artikel 5 dingen waarmee fotografen moeten stoppen al over de M stand. Dit leverde de nodige reacties op.

Welke gebruik jij? Alleen de M, of toch een van de automatische standen?
Het lijkt me leuk om toch eens wat dieper op manual belichting in te duiken om te laten zien dat dit niet per definitie beter of sneller is dan een van de automatische standen. Daarvoor ga even terug naar het begin, de basis. De kennis die je als fotograaf gewoonweg moet weten.

Overigens, ik moet even vermelden dat automatische belichting de A of S stand is, en niet de P stand. Die laatste is de volautomaat, waarbij je alles overlaat aan de camera. Dit ter verduidelijking.

Het gereedschap voor een goede belichting

Het gereedschap dat je hebt voor een goed belichte foto is natuurlijk diafragma, sluitertijd, en de ISO. Door de juiste combinatie van die drie te kiezen krijg je een goed belichte foto. Maar hoe weet je nu welke je moet kiezen? Dit kan maar op één manier: de hoeveelheid licht meten.

Een goede belichting bereik je door bijvoorbeeld de goede sluitertijd bij een combinatie van diafragma en ISO in te stellen.
Door licht te meten weet je al welke richting je moet gaan instellen. Maar omdat we drie verschillende instelmogelijkheden hebben, kunnen we een enorme hoeveelheid combinaties maken voor die gemeten hoeveelheid licht. Dat moet dus simpeler.

Daarom kiezen we als fotograaf in feite twee van de drie instelwaarden. Welke van de twee hangt af van je fotografie, je onderwerp, je wensen. Laat ik er twee voorbeelden van nemen.

Situatie 1
Iemand die een specifieke scherptediepte in de foto terug wil zien, zal daarvoor het gewenste diafragma kiezen. De ISO zal in veel gevallen zo laag mogelijk gekozen worden.

Met name voor landschappen is een bewuste keuze van diafragma belangrijk. Het bepaald de scherptediepte. Sluitertijd is meestal niet zo belangrijk.

Situatie 2
Iemand die een bepaalde beweging in de foto terug wil zien, of juist niet, zal daarvoor een gewenste sluitertijd kiezen. Ook hier is de ISO in veel gevallen zo laag mogelijk ingesteld worden.

Voor actiefotografie is een goede sluitertijd heel erg belangrijk. Welk diafragma daarbij gebruikt wordt is meestal van ondergeschikte belang.
Dat betekent dat er nog maar één instelling over blijft om de juiste belichting in te bereiken. In situatie 1 zal de sluitertijd gebruikt worden om de juiste belichting te bereiken bij het gekozen diafragma en ISO waarde.

In situatie 2 zal het diafragma gebruikt worden om de juiste belichting te bereiken bij de gekozen sluitertijd en ISO waarde.

Het licht meten

Tot zover is het duidelijk, neem ik aan. Nu kom ik op het puntje van de hoeveelheid licht meten. Dit doe je met een belichtingsmeter. Dat kan een losse meter zijn, maar in 99 van de 100 gevallen zal dat de ingebouwde belichtingsmeter van de camera zijn.

Die lichtmeter meet de hoeveelheid licht die nodig is wanneer twee van de drie instelmogelijkheden al gekozen zijn. Met andere woorden, de meter geeft in de eerder genoemde situatie 1 aan welke sluitertijd, en in situatie 2 welk diafragma je moet gebruiken.

Hoe stel je die laatste instelling in?

Gebruik je de manual stand van je camera, dan moet je die laatste instelling, welke aangewezen wordt door je belichtingsmeter, handmatig instellen. Dan is de juiste combinatie diafragma, sluitertijd en ISO bereikt voor een goed belichte foto.

Bij een gekozen diafragma en ISO geeft de camera aan welke sluitertijd daarbij hoort. In manual stel je die handmatig in.
Gebruik je de diafragma voorkeuze (situatie 1) of de sluitertijd voorkeuze (situatie 2), dan laat je de camera die laatste instelling voor jou instellen. Dan is de juiste combinatie diafragma, sluitertijd en ISO ook bereikt.

Waar is nu het verschil? In beide gevallen zal exact dezelfde instelling gebruikt worden voor een goed belichte foto. Zowel in de M, als in de A of S stand. Alleen zal in het laatste geval, bij de A en de S stand, de camera dit voor je doen.

Wederom, bij een gekozen diafragma en ISO geeft de camera aan welke sluitertijd daarbij hoort. In de A stand (diafragmavoorkeuze) laat je dat door de camera instellen.

Wat als de foto dan toch niet goed belicht is?

Het kan zijn dat de gemeten belichting niet naar wens is. Dat is niet zo vreemd, want de meter kan alleen maar gemiddelden meten die gebaseerd zijn op 18% lichtreflectie (ook wel 18% grijs genoemd).

Dit ga ik hier niet uitleggen, maar waar het op neerkomt is, dat je in sommige situaties moet afwijken van de gemeten waarde. In dat geval moet je belichtingscorrectie toepassen. En dat kan heel eenvoudig, ongeacht of je in de M, de A of de S stand fotografeert.

De EV correctieknop op een Sony. Daarmee vertel je de camera een of meerdere stops af te wijken van de gemeten belichting. In de A of S stand zal die correctie toegepast worden. In de M stand werkt deze knop niet en moet je zelf de sluitertijd of diafragma het gewenste aantal stops laten afwijken.
In de M stand is het een kwestie van de sluitertijd of het diafragma aanpassen tot het gewenste aantal stops meer of minder bereikt wordt. In de A en de S stand kan je dat doen door de belichtingscorrectieknop te gebruiken.

Wanneer wat gebruiken?

Kortom, zowel in de M, S of A stand is het mogelijk om de belichting helemaal naar wens in te stellen en volledige controle te hebben over je eindresultaat. Welke manier je gebruikt, is slechts een kwestie van voorkeur en niet van beter of slechter.

Deze foto is gewoon in de A stand gemaakt. Diafragmavoorkeuze dus, waarbij de camera mijn sluitertijd heeft ingesteld. In de M stand krijg je geen beter resultaat. Dit is overigens een onbewerkte foto, rechtstreeks uit de camera, waarbij de belichting op de lichte delen is ingesteld.
Er zijn wel situaties waarbij de ene manier een voorkeur kan hebben boven de andere, waardoor het eenvoudiger is om het goede resultaat te behalen. Een goed voorbeeld is flitsfotografie, waarbij een M stand het eenvoudiger maakt om een consequent resultaat te behalen.

Met flitsfotografie is handmatig belichten vaak de beste keuze. Maar let op, als flits buiten als invullicht gebruikt wordt, kan een A stand een betere keuze zijn.
Daarentegen is een A of S stand veel sneller en flexibeler in situaties waarbij de lichtsituatie wisselt. Wil je standaard een hoeveelheid belichtingscorrectie gebruiken, dan zal dat met een EV correctieknop.

Ongeacht de sluitertijd of diafragmawaarde die door de camera gekozen wordt, de correctie zal hetzelfde zijn. In de M stand moet je dan continu blijven corrigeren.

Voor dit soort fotografie is vaak snelheid en flexibiliteit belangrijk. Dan laat ik het instellen van de sluitertijd het liefst door de camera doen. Met de EV correctieknop kan ik desgewenst afwijken. Dit werkt (voor mij) veel sneller en flexibeler dan alles handmatig instellen.

Gebruik wat jij het fijnste vindt

Wat belangrijk is, is een goed belichte foto. Hoe die belichting bereikt wordt is in feite niet belangrijk. Of dat in de M, S of A stand in, of wat dat betreft in de volautomatische stand P, dat maakt niet uit. Gebruik wat jij het fijnste vindt werken.

Beweer echter niet dat jouw methode de enige goede is. Want dat is niet waar. Het is slechts een voorkeur. Denk ook niet dat alleen de M controle over je belichting geeft, want dat is ook niet zo. Het maakt je in geen geval een professionele fotograaf. Je bent pas professioneel als je ten volle de mogelijkheden van de camera in jouw voordeel gebruikt.

Wat gebruik jij het liefste, de P, S, A, of M stand? Wissel je af, of gebruik je alleen één enkele instelling uit een bepaalde overtuiging? Laat het weten in een reactie onder dit bericht. Bedenk dat het een mening is, jouw mening. Respecteer ook de mening van de ander.

De cursus aan de slag met belichting

In de cursus Aan de slag met belichting vertel ik alles over het bereiken van een goed belichte foto.

Je leert hoe je op de beste manier een goede belichting kunt bereiken, waar je op moet letten, en welk gereedschap je ter beschikking hebt. Je vind de cursus op Photofacts Academy.

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

22 reacties

Dick Eduard schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 11:13
Beste Nando, ik gebruik zelden de M-stand alleen in moeilijke lichtomstandigheden. In workshops wordt echter de M-stand tot een "Must" verheven ten onrechte naar mijn idee. Het is zeker wel zo dat je veel leert wanneer je jezelf dwingt om een tijdje alleen in de M-stand te fotograferen net zoals je bijvoorbeeld je alleen met een vaste prime op stap gaat.

Groet

Dick
Lex schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 11:22
1. professioneel betekent dat het je professie (beroep) is. Dat je er dus je brood mee verdient. Dat staat los van de techniek. In theorie kan dit dus ook middels een oude polaroid camera zonder instellingsmogelijkheden.
2. Ook in M stand kun je automatisch fotograferen, namelijk in de auto-iso stand.

Hoewel de informatie in dit artikel voor veel beginnende fotografen veel toegevoegde waarde kan hebben, vind ik de strekking van het verhaal misplaatst. Het klinkt me net wat te populistisch (rot woord btw maar heb even geen beter alternatief).
Donald Willemsen schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 11:56
Een helder verhaal en goed uitgelegd. Toch mis ik iets. Als bijvoorbeeld fotografeert met diafragmavoorkeuze en je wilt/moet een belichtingscorrectie uitvoeren (bijvoorbeeld bij sneeuw), dan heeft die correctie invloed op de sluitertijd en niet op het diafragma. Je kan dus voor een dilemma komen te staan als dan de sluitertijd te traag wordt om uit de hand te fotograferen. Wat is dan wijsheid. Evenzo zal bij sluitertijdvoorkeuze het diafragma beinvloed worden door een belichtingscorrectie en dat zal dan weer invloed hebben op de DoF.
Hans Brugma schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 12:00
Gebruik altijd de P stand. Geeft een juiste belichting. Nikon camera's en andere ook kan je de gekozen instelling in de P direct wijzigen door ergens asn de draaien. Nikon heeft 2 wieltjes. Dus.. snellere sluitertijd geeft groter diafragma minder scherpte diepte, langzame sluitertijd kleiner diafragma meer scherpte diepte. Je kan dus alle kanten op.
Ynze Braaksma schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 13:23
Je hebt volkomen gelijk, niets meer aan toe te voegen. Eenieder die houdt van trage fotografie in de M stand wens ik veel plezier ermee. Dat hele onzin verhaal over (uitsluitend) fotograferen in de M stand is bedoeld om cursisten aan te trekken. Automaat = "dom", M = "professioneel". Dat laatste moet vertrouwen scheppen om de cursus te volgen.
Nando schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 13:27
@Lex: Het woord professioneel wordt altijd in de verkeerde context gebruikt. Je begrijp waarschijnlijk wel dat daarmee bedoeld wordt dat je als amateur fotografeert zoals een pro dat zou doen. Alsof een pro fotograaf alleen de M gebruikt.
Je moet het op die manier lezen.

Dat automatisch fotograferen in de M stand door auto-ISO te gebruiken is wel een grappig gegeven. De fotograaf wil de M stand gebruiken om "volledige controle over de belichting" te hebben, maar gebruikt dan een auto-ISO? Waar is die volledige controle dan gebleven? Bovendien, hoe is dit anders dan een A of S stand?
Nando schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 13:32
@Donald: Je weet toch dat als je sluitertijd te lang wordt om nog met de hand te fotograferen, en het diafragma wil je niet veranderen, je de ISO hoger zet? Dit is niet anders met het gebruik van belichtingscorrectie.
Nando schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 13:33
@Hans Brigma: dat is niet alleen bij Nikon, maar bij alle merken het geval. Je blijft ook in de P stand controle houden over een diafragma of sluitertijd.
Rob schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 14:45
In mijn beleving is het van belang wat je aan het fotograferen bent! Wat je doel en of opdracht is en wat zijn voornamelijk de omstandigheden! Ik maak heel wat in opdracht foto rapportage van diverse events. Uiteraard is hierbij van belang wat voor soort event het is! Als ik op de M, Av of Tv stand ga fotograferen tijdens een buiten event zoals bijvoorbeeld een fietstoertocht ala Ode aan Jan Janssen, Ride for the Rose of een ander buitensport event dan zijn meer dan de helft van de foto's onbruikbaar! In 99 van 100 gevallen staat mijn camera in de P stand, de reden is simpel ik wil geen belangrijke shots missen, soms zijn er situaties waarbij snel een foto gemaakt moet worden, als je dan nog even de camera opnieuw in moet stellen dan ben je dus mooi te laat! Als het uitkomt tijdens het event dan kan ik eenvoudig in de P stand even tijdelijk de Av en of Tv even handmatig stellen (Iso altijd auto) voor een specifiek resultaat. Overigens een hoogwaardige camera en een top lens daarop geeft haast altijd een perfect eindresultaat, ca 85% van alle foto's zijn scherp en goed bruikbaar! Met daarna een beetje nabewerking is het resultaat hoogwaardig te noemen.
Lex schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 14:49
@Nando,

Ook al lees ik het op die manier dan vind ik het alsnog provocerend. Ik ken in mijn omgeving helemaal niemand die de M stand professioneel vindt en de rest maar amateuristisch.
Als beginner begin je in de autostand (en dan alsnog kunnen dat de mooiste plaatjes opleveren omdat de fotograaf oog moet hebben voor fotografie) maar als je meer invloed op je resultaat wilt hebben, zul je je moeten gaan verdiepen in de blichtingsdriehoek. Maar niemand zal zeggen dat de M stand altijd beter is dan de S of A stand.
Dat hangt af van de situatie en voorkeur. Ik heb zelf trouwens de voorkeur om de camera de belichting te laten berekenen (dat kan hij veel sneller dan ik) maar schiet toch in de M stand....

Daarbij kom ik op jouw tweede deel van je opmerking:
Het voordeel daarvan is dat ik te allen tijde controle heb over de sluitertijd én diafragma. Zo kan ik echt niet fotograferen als mijn camera zou bepalen welk diafragma het beste is voor de situatie. En omdat ik voornamelijk wildlife fotografeer en licht bijna altijd een beperkende factor is, wil ik een zo kort mogelijke sluitertijd (grote afstand, veel mm en bewegend onderwerp) en meestal een zo groot mogelijk diafragma. Dat de ISO dan automatisch oploopt bij te weinig licht, neem ik op de koop toe. Maar gaat een vogel even zitten dan gaat gelijk de sluitertijd omhoog (langere belichting) en zakt mijn ISO gelijktijdig. Vliegt de vogel op, één draai aan mijn wieltje en de sluitertijd plus iso is gelijk weer in orde.
Gaan er 3 vogels bij elkaar zitten dan draai ik aan het wieltje voor het diafragma om meer DOF te krijgen een hoppa de ISO is weer op de meest gunstige gesprongen voor een juiste belichting.

Een M stand met fixed ISO gebruik ik alleen onder voorspelbare situaties zoals studio fotografie, macrofotografie waarbij je de tijd kunt nemen en bij bv avondfotografie maar ook daarbij moet je rustig de tijd kunnen nemen. Mocht de situatie kunnen veranderen tijdens het fotograferen dan gebruik ik het liefst de M stand met auto iso...
Alleen in enkele gevallen wijk ik hiervan af. Bij genoeg licht tijdens een buiten shoot (dichtbij, weinig mm) of binnen met flitser. Dan wil ik de A-modus nog wel gebruiken.

Misschien is het dan wel "professioneel" wanneer de fotograaf de juiste modus vindt voor zijn/haar fotografie....
Robert schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 15:50
P- stand ,snel kunnen ingrijpen in diafragma, sluitertijd en je +/_ instelling gebruiken. Alles binnen bereik. Als het moment snel daar is.
Fotoschietgroet Robert
Donald Willemsen schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 16:16
@Nando, hartelijk dank voor jouw reactie. Je hebt gelijk als je zegt dat je de mogelijkheid hebt de ISO-waarde te verhogen. Dat is natuurlijk ook maar beperkt mogelijk. Er zijn lichtomstandigheden te bedenken waar je bij ISO 1600 al erg veel (kleur)ruis hebt en als ik ergens een hekel aan heb, dan is dat ruis in welke vorm dan ook. Tenminste als het onbedoelde ruis betreft. Als het bijvoorbeeld om een z/w foto gaat waar je bewust een 'grove korrel' in wilt simuleren, dan vind ik ruis geen ramp. Maar wat je scherp wilt hebben, moet ook scherp zijn.
Over ruis zullen we misschien van mening verschillen en dat mag ook. Als je me maar niet uitmaakt voor 'pixelpieper', want zo erg ben ik nu ook weer niet 😃.
Blijft overeind dat ik waardering heb voor jouw artikel en dat je een heldere en duidelijke uitleg hebt gegeven. Menigeen zal daar zeker wat aan hebben.
Dick schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 16:26
Hoe meer te kiezen om het gemakkelijk te maken hoe beter. Op de nieuwe Canons kies je bijvoorbeeld voor de Fv stand. Je bepaald dan zelf wat je wilt automatiseren en behoud gewoon je focus instellingen. Je kan dan de minst belangrijke factor op automaat zetten en de 2 overgebleven met de hand instellen. Mijn favoriet.
Eric Dankbaar schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 17:11
Afhankelijk van de situatie kies ik voor half automaat, en dan tijd of diafragma voorkeur en corrigeer met het +/- wieltje of knopjes waar nodig, vooral bij tegenlicht. Lukt dat niet dan schakel ik over op manueel. Maar zoals Nando zegt: Gebruik wat jij het fijnste vindt voor een goed belichte foto!
Footootje schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 17:43
ben het helemaal eens met Hans brugma en gebruik meestal de P-stand, waarbij ik snel het gewenste resultaat bereik door te shiften. handig, als mijn partner alweer doorloopt en ik een onderwerp wil vastleggen zoals ik dat wil uitdrukken. (plaats van scherpte diepte,beweging etc. Overigens, ik expirementeer ook wel in de M-stand hoor, met name bij macro opnamen. Als je maar lol hebt.
Lauran schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 19:29
Geef alle zogenaamde "experts" een analoge camera en ze zullen voor eeuwig zwijgen.
Paul Lefevere schreef op dinsdag 31 augustus 2021 om 22:58
Ik leg de camera altijd weg in de P-stand. Mocht ik onverwacht vlug de camera nodig hebben, dan kan ik onmiddellijk afdrukken. En zelfs dan kan je het diafragma of de sluitertijd nog bijstellen. Daarin verschilt de P- stand trouwens van de "AUTO" keuze, waar je niet meer kan ingaan tegen de keuze van de camera.
Bepaalde mensen blijven echter, tegen beter weten in, enkel in zichzelf geloven maar durven haast niet te vertellen hoeveel bloopers dit al heeft opgeleverd. Moeten we op hun advies dan ook de automatische scherpstelling bannen?
En dan ook nog het liefst in RAW fotograferen om nog eens manueel de "perfecte" foto te verbeteren...
Zoals je zegt, in de A of de S stand zal de camera enkel in onze plaats de ontbrekende factor invullen. In normale omstandigheden zullen we de instellingen volgens de algoritmen van de CPU in de camera maar héél zelden kunnen overtreffen. In bepaalde situaties (vb. heel weinig licht) kan je inderdaad niet om de manuele instellingen (scherpstelling en belichting) heen.
Voor mij is de betere fotograaf diegene die weet wanneer hij op manuele bediening omschakelt.
Adelheid Smitt schreef op woensdag 1 september 2021 om 10:59
Dank voor dit verhaal, Nando. Ik kan mij ook zo ergeren aan mensen die maar beweren dat je geen serieuze fotograaf bent als je niet in de M stand fotografeert. Ik gebruik bij mijn landschapsfoto's meestal de Av stand. Alleen als ik een panorama foto maak gebruik ik M om te zorgen dat de waardes gelijk blijven.
eerbeekh schreef op woensdag 1 september 2021 om 17:07
Fijn je artikel, even wat relativeren. Geweldig dat het ook zo veel reacties op roept. Helpt ook bij bepalen van je eigen bewuste keuze.
Doreen schreef op zaterdag 4 september 2021 om 12:38
Wanneer ik de scherptediepte belangrijk vind kies ik voor de A-stand.
Is de beweging of bevriezing belangrijk dan de S-stand.
Op de Fotovakschool werd de M-stand aanbevolen en de P-stand werd genoemd Problem-stand, dus ten strengste afgeraden.
Gewoon doen waarmee je de gewenste resultaten krijgt en steeds op het histogram letten.
Lex schreef op zaterdag 4 september 2021 om 13:25
@Doreen,
Maar als je van te voren niet weet welke situatie zich voort gaat doen dan kun je kiezen voor Manual met auto-iso.
Dan heb je de mogelijkheid zowel de sluitertijd als het diafragma te controleren terwijl de belichting correct blijft (wordt middels de belichtingsmeter berekend).
Als je bv wildlife fotografeert kun je van een enkel snel onderwerp ( vliegende vogel) snel wisselen naar meerdere onderwerpen (nest vogels op tak).
Uiteraard niet je dan op je iso blijven letten maar je zult altijd rekening moeten blijven houden met de belichtingsdriehoek.
Het belangrijkste is dat je weet wat je doet en krijgt wat je wilt. De stand van je camera is dan niet belangrijk.

Lex schreef op zaterdag 4 september 2021 om 13:27
@Nando,

Je hebt mij gevraagd wat het nut van auto-iso is in Manual. Ik heb daar op geantwoord.
Heb je daar wat aan of ben ik niet duidelijk geweest?

Toon meer reacties (18)

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Cursus Natuurfotografie in Nederland met Rob Dijkstra

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

49.525 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts

Manual belichting instellen maakt een fotograaf niet professioneel

Het gereedschap voor een goede belichting

Het licht meten

Hoe stel je die laatste instelling in?

Wat als de foto dan toch niet goed belicht is?

Wanneer wat gebruiken?

Gebruik wat jij het fijnste vindt