Een tip voor gebruik van teleobjectieven op een balhoofd

maandag 12 februari 2024, 17:17 door Nando Harmsen | 2.994x gelezen | 17 reacties

Gebruik jij grote tele- en telezoomobjectieven? Dan heb je misschien een speciale statiefkop daarvoor. Heb je dat niet, en gebruik je een balhoofd als statiefkop, dan kan deze manier van gebruik een goed alternatief zijn.

Voor grote objectieven zijn er schommelkoppen. Dat is letterlijk een schommel waarin het objectief met camera zit zodat het vrij beweegbaar is en perfect in balans. Voor een 70-200mm is dat meestal niet nodig. Maar voor een grote 500mm of 600mm is dat een aanrader.

De grote RF200-800mm op een balhoofd is niet ideaal voor de balans. Daar kan beter een schommelkop voor gebruikt worden. Dan moet je die wel hebben.
In een ideale wereld zou je een statief met schommelkop hebben voor enorme tele-objectieven. Daarbij een statief met driewegkop (al dan niet geared) voor bijvoorbeeld architectuurfotografie, en een statief met balhoofd dat makkelijk op reis mee kan.

Of je gebruikt al die gespecialiseerde statiefkoppen op hetzelfde statief, maar dat betekent dat je continu moet wisselen van statiefkop. Als dat geen probleem is, is dat een goede oplossing.

Een balhoofd is wat dat betreft heel multifunctioneel, waardoor het een perfecte keuze is voor wie maar een enkele statiefkop wil gebruiken. Maar met name bij grote zware teleobjectieven kan het topzwaar worden waardoor het niet meer zo prettig balanceert.

Hoewel een balhoofd een ongekende bewegingsvrijheid biedt, werkt het bij grote teleobjectieven in het nadeel. Zeker wanneer je een onderwerp moet volgen is dat verre van ideaal. Maar er is een oplossing voor zonder dat je er een extra aanschaf voor moet doen.

Kantel het balhoofd 90 graden, en roteer de camera en objectief in tegengestelde richting in de statiefgondel. Zorg dat het balhoofd vrij te roteren is, en ontgrendel de panoramastand van het balhoofd. Nu heb je alle bewegingsvrijheid.

Nu is de camera vrij omhoog en omlaag te draaien, en links en rechts. Bovendien is de camera met objectief in balans, dankzij de statiefgondel.

Door het balhoofd 90 graden te kantelen, en dan de camera weer horizontaal te draaien heb je een goed alternatief.

Ontgrendel de panorama rotatie, en laat het balhoofd vrij roteren. Zo heb je alle bewegingsvrijheid.

Hoewel geen vervanging van een echte schommelkop, heb je wel een soortgelijke rotatievrijheid.

Er zijn een paar voorwaarden. Je objectief moet een statiefgondel hebben. Het balhoofd moet het gewicht zonder problemen aankunnen. Er is een panorama-rotatiestand nodig op het balhoofd. En je statief moet stevig zijn. Een hoog statief heeft bovendien de voorkeur.

Zelfs een 4,5 kilo zware 800mm met f/5,6 en 1,5 kilo zware Canon EOS 1Dx is perfect op deze manier te gebruiken. Het balhoofd moet dan wel van goede kwaliteit zijn, en het statief een stevige. Maar die twee laatste zijn altijd aan te raden.
Dit is natuurlijk geen echte vervanging voor een schommelkop. Maar je krijg zo wel een vergelijkbare vrijheid in beweging van camera en objectief. Er zijn overigens ook schommelkop-beugels die je in een balhoofd zet. Dat is een andere oplossing.

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

17 reacties

Pixeldude schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 11:45 | reageer
Mooi en ongetwijfeld bruikbaar artikel voor de FF objectieven.
Gelukkig heb ik met mijn micro 4/3 camera's, zelf met een FF equivalent van 420mm, door de veel geringere afmetingen en gewicht van de objectieven, hier helemaal geen last van. 8-)

Nando schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 13:20 | reageer
Dit is niet voorbehouden voor fullframe objectieven. Dit geldt voor alle objectieven die groot zijn.
Het gaat ook niet over er last van hebben. Ik kan zelf ook perfect mijn zware objectief rechtop gebruiken. Maar dat betekent niet dat dit in sommige (of vele) gevallen veel meer flexibiliteit en snelheid biedt.
Zet maar eens de nieuwe 150-600mm van OM-Systems op je M43 camera...

Swanny schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 11:55 | reageer
Goeie tip, Nando. Worstel zelf ook wel eens met mijn telelens op statief.
Maar volgens mij kantel je het balhoofd 90 graden en niet 180 graden

Nando schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 13:18 | reageer
Je hebt helemaal gelijk. Hoe ik 180 graden heb durven gebruiken snap ik helemaal niet.
Dank je voor de terechtwijzing.

Pieter kok schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 12:03 | reageer
Is het in beide optie,s aan te bevelen om de steady shot uit gezetten ?
Pietet Kok.

Nando schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 13:16 | reageer
Dat hangt er vanaf. Indien het objectief niet bewogen hoef te worden is het uitzetten aan te raden. Ga je pannen, dus meebewegen met ene bewegend onderwerp, dan kan de panning optie van het objectief goede resultaten opleveren.

Pixeldude schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 13:57 | reageer
Een 4/3 150-600 is wat veel om uit de hand te fotograferen, dat zou overeenkomen met een 300-1200 FF.
Maar met een 4/3 40-150 met een 2x convertor, wat dus overeenkomt met een FF 160-600 lukt dat prima. En met de zeer goede stabilisatoren is 600mm uit de hand prima doenbaar, zelfs in meer donkere omstandigheden zonder de ISO boven de 1000 te moeten zetten.

Donald Willemsen schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 14:00 | reageer
Op zich vind ik het een waardevolle tip. Maar ook heb toch nog een beetje mijn twijfels.
Door het balhoofd 90° te kantelen breng je het gewicht van de lens/camera combinatie naast het middelpunt van het statief. Zeker in het geval van het gebruik van een middenzuil vermoed ik dat er dan een onevenwicht gaat ontstaan of dat een van de poten van het statief meer belast gaat worden door meer druk van het gewicht. Dat op zich leidt weer tot de mogelijkheid dat een van de andere poten misschien minder druk heeft en er zo een onbalans ontstaat.
Voor de camera zou ik dan een L-bracket gebruiken om de camera altijd op het middelpunt van het statief te hebben. Met grote lenzen in een statiefgondel gaat dat maar ten dele op. Je bent dan te beperkt in de bewegingen, zoals je zelf al aangeeft.
Vind je mijn twijfel terecht?

Nando schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 14:09 | reageer
Ik vermeld niet voor niets een stevig statief want inderdaad, het gewicht komt ernaast te hangen. Daarom is de beste oplossing een schommelkop.
Heb je die niet, is dit een alternatief dat goed werkt.

Pixeldude schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 14:02 | reageer
Nando, begrijp me niet verkeerd. Ik vind je uitleg echt prima.
Ik trek er altijd in de natuur op uit zonder statief en kan ik uit de hand met een 600mm fotograferen. Meestal gebruik ik echter een 1.2 converter wat resulteert in een max 420 FF.
Eén van de grote voordelen van een 4/3.

Pieter kok schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 14:30 | reageer
Met een “schommelkop” beweeg je in principe! Dus NIET uitzetten ?

Nando schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 14:38 | reageer
De beeldstabilisatie is niet voor bewegingen, maar voor trillingen die je maakt als je probeert je camera/objectief stil te houden.
Ga je bewust bewegen, dan heeft beeldstabilisatie meestal minder zin en soms werkt het averechts omdat het probeert die beweging te compenseren.
Ga je pannen, dan is er een panning-stand op je beeldstabilisatie. Schakel dan daarop, waardoor alleen in verticale richting gestabiliseerd wordt.
Heeft je objectief geen panning-stand, dan detecteert die panning waarschijnlijk automatisch. Dan kan je 'm aan laten staan.

Donald Willemsen schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 15:43 | reageer
Nando, waarom dan wordt 9 keer op 10 geadviseerd om bij gebruik van een statief de beeldstabilisatie uit te schakelen? Gaat het dan om de IS in de lens of de IBIS in de camera of beide?

Nando schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 17:05 | reageer
Je moet onderscheidt maken in de manier van gebruik. Lees mijn reactie maar eens goed, dan zie je dat het gebruik zonder beweging anders is dan met beweging van het objectief.

Eduard Barreveld schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 16:11 | reageer
Nando, ik gebruik deze methode al een hele tijd als ik met mijn vogeltelescoop met daarop mijn telefoon als camera op "vogeljacht" ga. Ook al vraag ik mij soms af of de mechanische belasting van het GITZO-balhoofd niet wat te groot is. Maar nog nooit een probleem mee gehad. Eén suggestie: zorg dat het gewicht wel goed gebalanceerd is, anders kan de telescoop (of de camera met telelens) zomaar opeens naar voren of achteren "klappen"!!
Eduard

Nando schreef op dinsdag 13 februari 2024 om 17:06 | reageer
Die balans is inderdaad belangrijk. Dank je voor het nogmaals ter sprake brengen. Dit kan niet vaak genoeg vermeld worden.

Albert Wester schreef op zondag 18 februari 2024 om 14:35 | reageer
Eigenlijk zie je hier de gevolgen van het niet goed nadenken over de aanschaf van je apparatuur. Ja, een balhoofd heeft heel veel bewegingsvrijheid maar dat is tegelijk ook het grote nadeel van een balhoofd. Je moet je camera op het balhoofd in een keer in 3 dimensies afstellen en dat valt niet mee!

Een goed en stabiel statief is gewoon erg duur en om te voorkomen dat je tegen situaties in de toekomst aanloopt dien je te kijken naar de diverse compromissen die je dan moet sluiten. Wil je een licht reisstatief, wil je een stormvast statief, wil je hoog of laag, aluminium of carbon? Allemaal hebben hun voors en tegens maar het zelfde geldt ook voor statiefkoppen. Maar wat vaak vergeten wordt is dat een statief zo stevig is als de gebruikte kop en de kop zo stabiel is als het gebruikte statief. Ik zie op de foto een uiterst stabiel Gitso statief maar dan met de (zware) camera en lens naast het middelpunt van het statief. Dan kun je nog zo'n goed statief hebben maar het gevolg van deze opstelling is dat het geheel, ook de kop, zwaar instabiel zal zijn! Laat dat een waarschuwing voor iedereen zijn!

Ik heb de opstelling zoals Nando voorstelt ook een aantal keren toegepast en ik heb tot 2 keer toe de zaak op moeten vangen omdat het door de wind om waaide en dat heeft me doen besluiten om naar iets anders te gaan kijken.

Door schade en schande ben ik dus wijs geworden en ben een statief EN kop als een systeem gaan zien. Ik heb nu een Benro Mammoth TMTH44C statief welke een levelingbase heeft met daar op een Leofoto VH-30R 2-Way Head. Hiermee kun de statiefkop erg makkelijk waterpas stellen en vervolgens per dimensie afstellen dus links/rechts en hoog/laag.

Dit systeem is uitstekend bruikbaar voor kleine en grote apparatuur, is uiterst stabiel in storm, is acceptabel qua gewicht en past makkelijk in een koffer om mee te nemen op reis.

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Masterclass Landschapsfotografie met Bas Meelker

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

45.164 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts

Een tip voor gebruik van teleobjectieven op een balhoofd