Wat kun je met EV (Exposure Value of Lichtwaarde)

maandag 23 maart 2020, 22:22 door Michelle Peeters | 19.021x gelezen | 14 reacties

Misschien heb je al eens gehoord van de termen 'lichtwaarde' of 'EV' die worden gebruikt als het gaat over de hoeveelheid licht in een scène. Maar wat betekent EV eigenlijk in de fotografie en waarom is het belangrijk voor je foto's? In dit artikel een uitleg van dit begrip en hoe je het in je voordeel kunt inzetten.

Canon EOS 5d Mark III + 70-200 mm f/2.8 @70 mm, iso400, 1/60, f/25. Waarschijnlijk besteed je geen tijd aan het berekenen van EV als je een moderne camera met een ingebouwde meter hebt

Handmatige instellingen gemakkelijker

De belichtingswaarde of lichtwaarde (LW), ook bekend als Exposure Value (EV), is ontworpen in de jaren 1950 om handmatige camera-instellingen gemakkelijker te maken. Het is een snelle manier van notatie voor een bepaald lichtniveau, dus hoe licht een scène is, uitgedrukt in diafragma en sluitertijd combinaties op een bepaalde iso-waarde.

De bedoeling was om het kiezen tussen gelijke belichtingsinstellingen door vervanging van combinaties van sluitertijd en f-getal (bijvoorbeeld 1/125 seconden bij f/16) met een getal (bijvoorbeeld 15) te vereenvoudigen.

Losse lichtmeters meten vaak EV

Veel losse lichtmeters beschikken dan ook over dit systeem. Met zo'n externe lichtmeter meet je op diverse plaatsen en bij verschillende omstandigheden de lichthoeveelheid in EV gemeten bij ISO 100.

Losse lichtmeters hebben vaak een knop om of de EV- of f-waarde weer te geven
EV (afkorting voor Exposure Value) heeft betrekking op lichtintensiteit. Een EV van 0 is de lichtintensiteit die nodig is om een neutrale, 18% grijze kaart (het standaarddoel voor een belichtingsmeter) correct te belichten, met een belichting van 1 seconde, een diafragma van f/1 en een gevoeligheidsinstelling van iso100.

Daaruit worden alle andere EV's bepaald, variërend van EV -6 (een sterrenhemel) tot EV +20 (heldere, spiegelende hooglichten).

Bij iedere foto die je maakt, maak je ook een beslissing over het effect wat je in de foto legt. Wanneer je werkt met het diafragma kun je spelen met de scherptediepte. Door meer of minder scherptediepte in een foto verandert de relatie tussen voor- en achtergrond.

En ook het onderwerp in je foto verandert behoorlijk hiermee. De foto's hierboven werden gemaakt op f/29 en 1/60 en op f/5.6 en 1/2000. Ook hierbij dus weer exact dezelfde hoeveelheid licht en toch heeft elke foto een totaal ander karakter.

Lichtmeter camera niet altijd te vertrouwen

De belichting van een digitale opname hangt van een veelheid van factoren af. De gekozen ISO-waarde, diafragma en sluitertijd hebben allemaal invloed op de belichting van je uiteindelijke foto. Tenzij je fotografeert in de handmatige modus regelt je camera automatisch één of meer van deze belichtingsparameters.

Meestal gaat dat prima en hoef je je geen zorgen te maken over een correcte belichting van je opname. Je camera probeert als het ware bij ieder shot een gelijkmatige belichting te verkrijgen, zodat je foto niet onder- of overbelicht raakt. De meeste beginnende fotografen zetten de belichting dan ook graag in de (half-)automatische stand.

Maar het gaat niet altijd goed: als je bijvoorbeeld opnamen maakt van een besneeuwd landschap, dan heeft de camera de neiging om onder te belichten, met grijzige sneeuw tot gevolg.

ISO 200, 1/60, f/25. Dit was een lastigere tegenlichtopname met een EV van 16 bij ISO 100. Ik schoot hem echter bij ISO 200 met EV 15-instellingen (ook een goede belichting en geen onderbelichting van het 'Paard van Marken')
Ook bij het maken van opnamen met tegenlicht (bijvoorbeeld rond zonsopkomst of -ondergang) dan zal je camera proberen de opname donkerder te maken dan je eigenlijk zou willen. En als je een opname maakt van een zwart of een wit blad, dan worden ze beide weergegeven als grijze bladeren, tenzij je zelf ingrijpt.

Je kunt de belichtingsmeter van je camera dus helaas niet altijd vertrouwen. Deze lichtmeter kan namelijk alleen maar lichtwaarden vergelijken met 18% grijswaarden.

De lichtmeter van je camera meet namelijk het licht dat gereflecteerd wordt. Een losse lichtmeter meet vaak het opvallend licht. Hierdoor kan de uitkomst van een lichtmeting (en EV-getal) door de aanwezigheid van puntlichtbronnen en de helderheid van het onderwerp behoorlijk afwijken.

ISO100, 1/2500, f/8.0. Ik nam deze foto op het midden van een zonnige dag met een EV van 14. Instelling f/11 en 1/1250 had ook gekund

Lichtwaarde aanwezige licht

Als je naar buiten gaat om een foto te maken, ga je met je camera het aanwezige licht vangen of vastleggen. In het pikkedonker is er geen licht aanwezig en zou je dan in theorie ook eigenlijk geen beeld kunnen vastleggen.

De hoeveelheid licht die op dat moment buiten aanwezig is wordt bepaald door het uur van de dag, eventuele bewolking, schaduw van omringende bomen of gebouwen et cetera. Je zegt dan ook vaak dat het een heldere of een donkere dag is.

Je camera doet dat ook; het aanwezige licht wordt gemeten en daar wordt dan een lichtwaarde aan gegeven. Een cijfer, wat de belichtingswaarde (of Exposure Value, afgekort EV) genoemd wordt. Ik ga er nu even vanuit dat die lichtwaarde niet te veranderen is.

f/25, 1/5 seconde en f/5.6, 1/125 op iso 100 bij 400mm geven dezelfde EV maar een geheel andere sfeer en resultaat

Drie variabelen

Deze belichtingswaarde wordt berekend aan de hand van 3 componenten die de belichting bepalen, namelijk:

* diafragma (het f-getal)
* sluitertijd
* ISO (de lichtgevoeligheid van de sensor)

Als je je camera in de P-modus zet, dan zal hij een combinatie van die drie parameters kiezen. Bijvoorbeeld diafragma f/8 bij een sluitertijd van 1/60 en een iso-waarde van 400.

Realiseer je dat bovenstaande drie parameters aanpasbare variabelen zijn die je naar eigen behoefte kunt wijzigen. Je kunt echter nooit één waarde alleen aanpassen, want dan ga je onder- of overbelichten.

Rekenkundig product

Stel dat je voor die belichtingswaarde willekeurig het getal 24 neemt, dan kun je dit getal zien als het rekenkundige product van 4x1x6 of van 3x4x2. Je kunt nu niet willekeurig één getal veranderen, want dan is de uitkomst geen 24 meer. Je moet dan ook minstens één ander getal aanpassen.

Als je dus het diafragma (dat ik in bovenstaand voorbeeld op f/8 hadden gezet) wil aanpassen naar een hogere of lagere waarde, dan moet je ofwel de sluitertijd ofwel de iso-waarde aanpassen en dan precies in de andere richting.

Maar waarom zou je die waarden willen veranderen? Stel dat je bewegende onderwerpen (spelende kinderen of rennende honden) wilt fotograferen zul je je sluitertijd korter moeten maken (bijvoorbeeld naar 1/250) of 1/500) om geen bewogen beeld te krijgen.

Je zult dan echter wel de diafragmawaarde of de iso-gevoeligheid dienovereenkomstig aan te passen om de belichtingswaarde (EV) hetzelfde te houden. Het licht buiten is immers niet veranderd.

In de Program (P)-modus kun je je belichting naar je eigen voorkeur aanpassen door aan één van beide instelwieltjes voor diafragma en sluitersnelheid te draaien. Je zult dan zien dat het andere automatisch aangepast wordt. Als je toestel ingesteld is op auto-iso, dan zal de iso-waarde wellicht ook aangepast worden.

Camerasettings f/5.6 bij 1/125 en f/14 bij 1/20 die allebei leiden tot eenzelfde EV maar een totaal ander beeld

Stops of 1/3 stops

Het aanpassen van die parameters gebeurt in stops of stappen van een stop. Eén stop is dus één lichtwaarde. Op moderne camera's kun je vaak met aanpassingen van 1/3 stops werken om zo nauwkeuriger te kunnen werken.

Hieronder zijn de opeenvolgende stappen weergegeven. Op het eerste gezicht lijkt het soms niet altijd even logisch, maar het went als je er langer mee omgaat. De sluitertijd wordt steeds uitgedrukt in secondes of delen daarvan. De hieronder opgesomde reeksen zijn steeds hele stops:

Sluitertijd (de tijd wordt met iedere stop voor de helft verkort):
1 seconde 1/2 1/4 1/8 1/15 1/30 1/60 1/125 1/250 1/500 1/1000 1/2000 et cetera...

Diafragmawaarden (f-waarde). Iedere stop laat steeds de helft minder licht door:
f/1 f/1,4 f/2 f/2.8 f/4 f/5.6 f/8 f/11 f/16 f/22 f/32 f/45 et cetera...

ISO-waarden (een hogere iso-waarde is steeds een verdubbeling van de lagere waarde):
50 100 200 400 800 1600 3200 6400 12800 25600 et cetera...

EV-tabel

In onderstaande tabel kun je links de belichtingswaarden en bovenaan de diafragmawaarden aflezen. Bij een zelfde belichtingswaarde (horizontale lijn) zie je dan de "gekoppelde" diafragmawaarden en sluitersnelheden. De iso-waarde blijft in dit geval constant, op 100.

EV 0 bij iso 100, heeft een sluitertijd van 1 seconde bij diafragma f/1.0. Je kunt als leidraad aanhouden, dat een gemiddeld interieur 5-7 EV zal hebben, een bewolkte dag EV 10-12 en volle zon EV 15-16.

Een toename of afname van een EV-stop is een verdubbeling of halvering van de lichtintensiteit, dus EV 2 is twee keer zo helder als EV 1 en half zo helder als EV 3 bijvoorbeeld. Wat 'echte' belichtigen betreft, is een EV-stop hetzelfde als het aanpassen van de sluitertijd, het diafragma of iso met één gehele stop.

Spelende kinderen

Als je nu terug gaat naar bovenstaand voorbeeld van een buiten gemeten waarde van diafragma f/8, bij een sluitertijd van 1/60 en een iso-waarde van 400. Als je nu spelende kinderen op die straat willen vastleggen dan zal een sluitertijd van 1/60 waarschijnlijk te langzaam zijn want de bewegingen zullen dan niet bevroren zijn. Je krijgt bewogen foto's.

Dus moet je je sluitertijd aanpassen naar 1/250 maar dan moet het diafragma ook worden aangepast, of ook de iso-waarde. Van 1/60 naar 1/250 zijn twee stops minder licht dat je doorlaat dus kun je het diafragma twee stops verder opendraaien, dus van f/8 naar f/4.

Maar je kunt ook de gevoeligheid van je sensor aanpassen van iso 400 naar iso 1600. Of kiezen voor een compromisoplossing en de ISO-waarde 1 stop aanpassen naar iso 800 en diafragma naar f/5.6.

Bewolkt versus onbewolkt

Een ander voorbeeld: een bewolkte, heldere scène is rond EV 13, die zou kunnen worden belicht op 1/125 seconde, f/8, op iso 100. Als de wolk dikker wordt, daalt de EV naar 12.

Om dit te compenseren, kun je de sluitertijd echter met één stop versnellen tot 1/60 seconden, het diafragma met één stop verder openen (tot f/5.6) of je verhoogt de iso met één stop (tot iso 200).

Elk van deze keuzes zou de afname van de lichtintensiteit compenseren, maar elk van deze fundamentele belichtingscontroles zal het beeld op een andere manier beïnvloeden waar het gaat om scherptediepte of bewegingsonscherpte.

1/500, f/11. Dit was een onbewolkte middag, met een EV van 15 bij ISO 100. Op een bewolkte dag zou dit een EV van 12 tot 13 geweest zijn

Lichtwaardes (EV's) bij 100 iso

Onderstaande lijst is een gids belichtingsniveaus voor een aantal onderwerpen met bijbehorende belichtingswaarde (EV) bij een iso 100-instelling:

EV -6 Sterrenhemel
EV -5 Halve maan maanlicht, zwak lichtschijnsel
EV -4 Kwartfase maanlicht, lichtschijnsel van gemiddelde intensiteit
EV -3 Volle maanlicht, helder lichtschijnsel
EV -2 Volle maanlicht op een sneeuwlandschap
EV -1-1 Nachtelijke stadsduinen (variërende lichtintensiteit)
EV +2 Verre verlichte gebouwen ('s nachts)
EV +3-5 Binnen, weinig licht
EV +6-7 Interieur
EV +7-8 Heldere straatscènes, zonsopgang en schemering
EV +9-11 Net voor zonsopgang of net na zonsopgang
EV +12 Zwaar bewolkt, of open schaduw met zonlicht
EV +13 Bewolkt, helder zonder schaduwen
EV +14 Wazig zonlicht met zachte schaduwen of felle zon laag in de lucht
EV +15 Helder zonlicht boven het hoofd met scherpe schaduwen
EV +16 Fel zonlicht op sneeuw of licht zand
EV +17-20 Spiegelende zonlichtreflecties, intense kunstmatige verlichting

Er zijn dus uiteindelijk twee sleutelfactoren die bijdragen aan het bepalen van een belichting. De eerste hiervan is de EV van de scène, de hoeveelheid licht die wordt gereflecteerd door de scène die je fotografeert. De tweede is de combinatie van diafragma, sluitertijd en iso die nodig is om voldoende licht je camerasensor te laten bereiken.

Settings: f/22 - 15 seconden. Ik wilde de lichtstrepen van de auto's erop hebben, anders had ik ook een kortere sluitertijd (zonder statief) met daarbij behorend groter diafragma kunnen kiezen

Scala aan mogelijkheden voor zelfde EV

Dezelfde scène kan worden opgenomen met een breed scala aan diafragma's (op voorwaarde dat de sluitertijd en iso dienovereenkomstig worden ingesteld), een even breed scala aan sluitertijden en ook iso-instellingen (opnieuw ervan uitgaande dat de overige variabelen zijn ingesteld om de algehele belichtingsbalans te behouden).

In die zin biedt elke scène - hoe helder of hoe donker ook - een enorm scala aan fotografische mogelijkheden, van uiterst veilig tot het uiterste. En dat is precies waar de vaardigheid van de fotograaf in de picture komt.

EV geeft in deze moderne fotografie-wereld alleen nog maar een beetje een houvast. Het is niet meer iets dat je nog echt moet uitrekenen. Ik denk echter dat je er nog steeds veel waardevolle informatie uit kunt halen, ondanks het feit dat EV eigenlijk niet meer een onderwerp an sich is tegenwoordig.

Settings: f/9 - 1/2500 - 400mm. De snelle sluitertijd is gekozen vanwege het behoorlijke inzoomen (400mm)

Basale vaardigheid die je moet leren

De lichtmeter geeft je een belichting, maar de basale vaardigheid van fotografische belichting omvat het evalueren van de juiste combinatie van de equivalente belichtingen.

Juist door te weten wanneer wat te kiezen (in principe het relatieve belang bepalen van de noodzaak om actie te bevriezen of de scherptediepte te vergroten), is iets dat elke fotograaf serieus zou moet leren.

En het is handig om op deze manier je plaatje van tevoren te visualiseren, zodat je kunt zien hoe het veranderen van de sluitertijd of het diafragma je belichtingswaarde beïnvloedt.

Plussen of minnen

Je kunt EV waarden ook tegenkomen bij belichtingscompensatie en flitskrachtcompensatie. Als je je sluitertijd verdubbelt, dus van bijvoorbeeld 1/500e naar 1/250, dan verander je de lichtwaarde met +1 EV.

En zo ook wanneer je het diafragma vergroot (en dus een kleinere f-waarde krijgt) van bijvoorbeeld f/11 naar f/8. Let hier dus op wanneer je een dergelijke notatie ziet!

Op het moment dat je camera niet de gewenste belichting kiest, komt de EV-setting dus ook om de hoek kijken. Je kunt je door de camera gemeten EV-waarde vaak via een handig draaiwieltje op je camera snel verhogen of verlagen, meestal in stapjes van 0,3 of 0,5 EV, waarbij zowel een negatieve als positieve waarde mogelijk is.

Door het veranderen van de EV-waarde kun je dus snel je belichting aanpassen. Bij een zonsondergang kun je er zo voor zorgen dat wolkenpartijen goed belicht worden.

Je zult echter altijd een compromis moet sluiten; de wolken kunnen dan wel goed belicht zijn, maar daardoor wordt de grond waarschijnlijk onderbelicht. En vice versa: als je met een positieve EV-waarde de grond goed belicht, dan krijg je mogelijk een overbelichte hemel.

Of als je je camera-halfautomaat gebruikt, regelt de camerameter dit. Je kunt echter +1 EV belichtingscompensatie (of +1 EV flitscompensatie) toepassen om het resultaat naar wens helderder te maken. Dit gebruik van 1 EV is gewoon een andere manier voor het uitdrukken van één stop van belichtingsverandering.

EV is zeker niet iets waar de meeste fotografen tegenwoordig aan denken in hun dagelijkse werk, noch een concept dat je moet begrijpen om de juiste belichting te krijgen.

Een sterrenhemel heeft een EV van -6. Je zult bij deze vorm van fotografie altijd een inschatting moeten maken van tevoren en handmatig belichten

Lichtmeter en histogram

Met onze huidige lichtmeetsystemen hoef je zelf eigenlijk niet meer uit te zoeken welke waarden je moet gebruiken. De camera en de lichtmeter doen dat allemaal voor je. Wanneer je de ISO-waarde verhoogt zal de camera zelf de correcte waarden bij elkaar zoeken.

Natuurlijk, als je in de M-stand fotografeert moet je zelf de waarden invullen, maar de lichtmeter is steeds up to date met de nieuw ingestelde iso-waarde. Door te 'plussen' of 'minnen' kun je bovendien je totale belichting nog snel even aanpassen.

De mogelijkheid om een gelijkwaardige belichting te verkrijgen met verschillende instellingen (diafragma in combinatie met sluitertijd) betekent dat je de creatieve controle over de afbeelding hebt.

Zelfs in de handmatige modus kiezen de meeste fotografen hun camera-instellingen door te kijken naar de aanbeveling van hun lichtmeter in de camera of door het bekijken van hun histogram.

Door te 'plussen' en te 'minnen' kan je wat over- en onderbelichten
Bij een scène die voornamelijk bestaat uit lichte tinten: Overbelichten, dus de EV naar de + stand. Je krijgt dan meer licht naar binnen. Bij een scène die voornamelijk bestaat uit donkere tinten: Onderbelichten, dus de EV naar de – stand. Je krijgt dan minder licht naar binnen.

Hoeveel moet je nu compenseren? Dat is afhankelijk van verschillende factoren. Een compleet wit besneeuwd landschap zal je behoorlijk moeten compenseren (overbelichten), misschien wel 2 stops. Maar er is moeilijk een recept te geven voor ieder scenario.

Inschatten

Zeer weinigen doorlopen het hele proces van kijken naar de scène, proberen in te schatten waar deze in een EV-kaart staat om vervolgens de overeenkomstige diafragma/sluitertijdwaarden voor die EV te vinden.

Dus waarom zou je je eigenlijk nog druk maken om deze EV-kennis tot je te nemen? Omdat het toch erg handig kan zijn als je weet hoe je camera werkt en reageert op iedere verandering van je instellingen.

Hierdoor ben je in staat om een goede beslissing te nemen wanneer je bijvoorbeeld een kortere sluitertijd of meer scherptediepte, of gewoon meer licht nodig hebt. Moet je dan de iso-waarde verhogen of juist verlagen? Precies, op dat soort vragen heb je dan meteen een antwoord.

Gezondheidscheck

In het kort: vergelijkbare belichtingen stellen je in staat om creatief om te gaan met het effect en karakter dat je in de foto's wilt leggen door gebruik te maken van verschillende combinaties van diafragma en sluitertijd.

Ondanks zijn (relatieve) ouderdom is EV echter nog steeds diep verbonden met concepten als sluitertijd, diafragma, iso en correcte belichting. Tegen de tijd dat je alle ins en outs van belichtingswaarden begrijpt, heb je de andere, meer relevante dingen gewoon door associatie geleerd.

Plus, als er niets anders is, kan het berekenen van EV's dienen als een soort gezondheidscheck om te controleren of je belichtingen redelijk kloppen. Het is 's werelds eenvoudigste en minst flexibele meter, maar hij zit toch altijd in de marge van de juiste belichting.

Relevante artikelen

Goed belichte foto's onder alle omstandigheden
Welke belichting bij welk fotografie-genre?
Fotograferen zonder licht
10 tips om slim bij te lichten
Bestaand licht bij portretfotografie
Licht beheersen uit de reportageflitser
19 tips over schrijven met licht

Meer weten over de basis van fotografie?

Bij Photofacts Academy, onze online leeromgeving voor fotografen, hebben we een complete nieuwe basiscursus fotografie. Je kunt deze cursus twee weken lang volgen met een gratis proeflidmaatschap.

Over de auteur

Michelle Peeters is fotografe en oprichter van DeuxBleus Fotografie. Michelle herkent het bijzondere in het gewone en het gewone in het bijzondere. Ze heeft zich nooit willen specialiseren en is daardoor van alle markten thuis.

14 reacties

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ook interessant

• 

  Review: Sony A9 mark III

  door Nando Harmsen

• 

  Review: Canon RF 24-105mm f/2.8L IS USM Z

  door Nando Harmsen

• 

  Wat moet je gebruiken, de spotmeter, matrix, of een van de andere meetmethoden?

  door Nando Harmsen

• 

  Prijzen voor fotografie vermelden op je website of niet?

  door Wilmar Dik

• 

  Hoe factureer je jouw fotodiensten?

  door Wilmar Dik

• 

  Zoomobjectief met continu diafragma voor filmen

  door Nando Harmsen

Toon alle artikelen binnen Tips en Truuks