Photofacts Academy

Photofacts Academy; 100+ Fotografie Cursussen
Fotograferen wordt makkelijker en leuker

Boek

De Fotobijbels; Boeken over Fotografie
101 Praktische fotografietips voor betere foto's

Erik van Rosmalen

Analoog: zelf ontwikkelen of laten doen?

maandag 4 juli 2011, 22:49 door | 47.927x gelezen | 25 reacties

Analoge fotografie spreekt ook in dit digitale tijdperk nog steeds een behoorlijke groep fotografen aan. Deze groep is zelfs groeiende, mede dankzij de Lomo/Holga- en Polaroid-rages van dit moment. Maar wat doe je met de rolletjes? Kruidvat, vaklab of zelf aan de slag?

Negatief of positief?


Ruwweg kun je films (los van het formaat) indelen in twee soorten: negatieffilm en positieffilm. Die laatste kennen we als dia's. Daarnaast is er een onderscheid te maken in soorten films voor wat betreft de manier van ontwikkelen. Diafilm wordt ontwikkeld volgens het E6-proces. Negatieffilm - kleur of zwart-wit - wordt tegenwoordig vrijwel altijd via het C41-proces ontwikkeld.

Daarnaast zijn er echter ook nog 'klassieke' zwart-witfilms te koop. Voor elke van deze drie ontwikkelprocessen (E6, C41 of 'echt' zwart-wit) kun je momenteel nog terecht in vaklabs. Ontwikkelcentrales en 1-uursservices verwerken over het algemeen alleen nog C41-films en soms E6.

Natuurlijk kies je in de eerste plaats voor een bepaalde filmsoort vanwege zijn karakter: de kleur, de korrel of andere eigenschappen, die per filmsoort anders zijn. Maar ook de verkrijgbaarheid van de film en de processing na afloop kunnen een afweging zijn. De soorten op een rij:

E6 diafilm


Voor diafilm kun je tegenwoordig eigenlijk alleen nog terecht bij de echte fotozaken en online shops. Diafilm is (over het algemeen) wat scherper, maar vraagt wel een nauwkeuriger belichting dan zwart-witfilm: achteraf compenseren door langer of korter ontwikkelen is namelijk lastiger.

En ontwikkelen? De Hema doet het (nog) wel op het moment, maar voor goede en betrouwbare resultaten zul je toch echt naar een vaklab moeten. Zelf ontwikkelen kan ook, maar een behoorlijk prijzig proces, gezien de chemicaliën. Ook luistert de temperatuur behoorlijk nauw. Wie zich er toch aan wil wagen, kan op internet wel een tutorial vinden voor E6-ontwikkeling.

C41 kleurenfilm


De meest gangbare film die overal nog volop te krijgen is, is de 'gewone' C41-kleurenfilm. Voor de opkomst van digitale fotografie was dit de standaard, althans voor de consument. Rolletjes C41 kun je nog overal laten ontwikkelen, meestal ook via de 1-uursservice. De grote centrales en de automaten in de Hema's en Kruidvat werken volgens een gestandaardiseerd proces.

Wil je daar om de een of andere reden van afwijken (bijvoorbeeld je film laten pushen of pullen - over- of onderontwikkeling), dan zul je naar een vaklab toe moeten. Of: je film zelf ontwikkelen. Het proces daarvoor is niet eens zoveel moeilijker dan het proces voor zwart-wit. De ontwikkel- en fixeertijden zijn vaak zelfs korter. Maar net als bij E6-ontwikkeling luistert de temperatuur erg nauw. En de chemicaliën zijn (als je niet heel veel zelf ontwikkelt) naar verhouding een stuk duurder dan wanneer je je rolletje laat ontwikkelen.

Fuji NPH400 - 5 jaar over datum
Fuji NPH400, vijf jaar na de houdbaarheidsdatum

Fotografen kiezen vaak voor een bepaald soort film vanwege de karakteristieke kleuren. Ook film die over datum is fungeert nog prima, al willen de kleuren wel eens verlopen.

Tutorials C41-ontwikkeling


Op internet vind je diverse tutorials en how-to's om zelf C41 te ontwikkelen, bijvoorbeeld deze video van Robert Lennon.

Klassieke zwart-witfilm


Wil je zelf ontwikkelen, dan is dit relatief gezien de eenvoudigste filmsoort om mee te starten. Voor echte zwart-witrolletjes kun je niet meer bij de Hema terecht, maar online en bij een goede fotozaak kun je ze zeker vinden. Er zijn ook nog genoeg fotozaken waar je de chemicaliën en andere benodigdheden kunt aanschaffen.

Lisanne, Tmax100 ontwikkeld in Rodinal
Portret van Lisanne

Bovenstaande portret is geschoten met een Mamiya 645 op Tmax100 (120 rolfilm), ontwikkeld in 1/50 Rodinal.

Het proces voor het ontwikkelen van zwart-witfilm is vrij overzichtelijk:
  • Ontwikkelen
    Bij natuur- of scheikunde op de middelbare school werd het vroeger nog wel uitgelegd: lichtgevoelige film (of papier) bevat een emulsie met zilverbromide. Licht zet dat deels om in zilver. Wie niet zo begaafd is in de betavakken kan dat overigens verder vergeten.

    Wat ontwikkelaar doet is het versterken van dit proces, zodat de mate van belichting vele malen duidelijker wordt. Ontwikkelaars zijn er in allerlei soorten en maten te krijgen. De bekendste zijn D76 van Kodak (in poedervorm) en Rodinal.

  • Stoppen
    Om het ontwikkelproces te stoppen, is een stopoplossing noodzakelijk. Zelf gebruik ik hiervoor gewoon kraanwater. Je kunt ervoor kiezen om dit licht aan te zuren, met bijvoorbeeld wat azijnzuur of citroenzuur. In de handel zijn zelfs stopmiddelen verkrijgbaar. Mijn ervaring is, dat dat niet nodig is - mits je goed spoelt.

  • Fixeren
    Om de lichtgevoeligheid van de ontwikkelde film teniet te doen, moet deze nog gefixeerd worden: anders zou na verloop het beeld vervagen omdat de film lichtgevoelig blijft. Fixeren gebeurt met bepaalde zouten, zoals thiosulfaat. Zelf gebruik ik een van de meest gangbare: Agefix van Agfa, met ammoniumthiosulfaat als basis.

  • Spoelen en drogen
    In de laatste stap is het wederom een kwestie van goed spoelen. Zelf gebruik ik daar wederom water voor. Als ik de film vervolgens ophang, strijk ik deze goed droog met een rubber tang die speciaal voor dit doel gemaakt is. Je kunt er ook voor kiezen een heel klein beetje 'bevochtigingsmiddel' toevoegen. Dat is in de handel verkrijgbaar, maar een druppeltje afwasmiddel doet hetzelfde: het voorkomt watervlekken op je negatieven.

Scannen


Als je enigszins nauwkeurig de instructies volgt, zul je al vrij snel met redelijk succes zo je eerste zwart-wit film ontwikkeld hebben. De echte die hard gaat nu zelf ook afdrukken. Fotopapier daarvoor is nog in de handel verkrijgbaar en een vergroter tik je op Marktplaats al voor een flesje wijn of een appeltaart op de kop. Maar de meesten zullen er net als ik voor kiezen de negatieven in te scannen. Om ze te kunnen nabewerken of ze op een fotoprinter te kunnen afdrukken.

Dubbelportret, Provia100, ontwikkeld bij Hema
Dit portret van opa en kleinzoon

Bovenstaande foto is oorspronkelijk geschoten op Fuji Provia, een kleurendiafilm. De film is vervolgens ontwikkeld (bij Hema) en thuis ingescand. Dat geeft je achteraf de digitale vrijheid om alsnog te kiezen voor je eigen kleur, contrast of een omzetting naar zwart-wit.

Laten scannen kan ook


Scannen kun je ook bij de Hema laten doen. Je krijgt je foto's dan op cd of via een online kanaal aangeboden. De nadelen: het is behoorlijk prijzig en je hebt nauwelijks (lees: geen) controle over je scan, kleuren en je resolutie. Zelf scannen kost veel tijd, maar op den duur verdient een goede negatiefscanner zich dan wel terug.

Samengevat


Zelf zwart-wit ontwikkelen is heel goed mogelijk, minder ingewikkeld dan velen denken, mits je er tijd, geduld en aandacht in wilt stoppen!

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Erik van Rosmalen

Over de auteur

Erik werkt als content specialist. Daarnaast is hij freelance tekstschrijver en fotograaf. Mensen vormen daarbij het hoofdonderwerp: portret- en reportage-fotografie. Volg Erik ook op Instagram!

25 reacties

  1. Jeroen
    Profiel  Jeroen schreef op maandag 4 juli 2011 om 23:10  | reageer

    Leuk en zeer informatief artikel. Mooi dat er nog steeds mogelijkheden zijn om analoog te fotograferen. Zelf keek in begin 2000, al hangend boven de ontwikkelaar en fixeer, reikhalzend uit naar het moment dat digitale spiegelreflexcamera's betaalbaar zouden worden. Ik moest wachten tot 2003 en heb sindsdien geen rolletje meer aangeraakt. Heb nog wel een Canon EOS 50E en Rollei 6x6 liggen.

  2. gast schreef op dinsdag 5 juli 2011 om 10:35  | reageer

    Mijn mening is LATEN ontwikkelen,ivm milieu hoe klein de hoeveelheid ook is,misschien niet mooi maar het is wel gecentraliseerd op een paar plaatsen. Pas op sommige gemeente nemen geen chemicaliën meer aan van particulieren (Utrecht).laten afvoeren kost veel geld.in 1996 koste het al 350 gulden per afvoer.dat was de laatste E6 film van mij.

  3. Johannes Klapwijk
    Profiel  Johannes Klapwijk schreef op dinsdag 5 juli 2011 om 14:53  | reageer

    1 ding snap ik nog steeds niet: waarom zou je analoog willen fotograferen? Om jezelf te dwingen beter overwogen je camera in te stellen en minder prut te schieten? Of vinden mensen nog steeds dat de kwaliteit van de resultaten gewoon onovertroffen is?

  4. Arno
    Profiel  Arno schreef op dinsdag 5 juli 2011 om 15:05  | reageer

    Anoloog fotograferen is spannender dan digitaal. Moet je presteren ga dan digitaal maar wil je eens wat anders en wat spanning na een shoot ga een keer analoog op pad.

  5. jamesprovision
    Profiel jamesprovision schreef op dinsdag 5 juli 2011 om 15:45  | reageer

    Weer de doka in???? om mezelf te bewijzen dat die periode over en sluiten is? Je leert er hooguit van dat de behaalde resultaten het kwaliteitsniveau niet halen t.o.v. een moderne digitale slr.

    En dan mag je ze wat mij betreft gerust vergelijken met 'n analoge 6x6. Zelf je filmpjes gaan ontwikkelen in C41? Ga je gang zou ik zeggen maar begrijp goed dat de op die manier verkregen resultaten nogal variëren a.g.v. schommelende temperaturen.

    En of je dat nu zou willen of niet, vroeg of laat komen je vingers toch in aanraking met chemicaliën, en wat daar de uitwerking van kan zijn is bij velen bekend.

    Spannender of niet mijn portie mag je aan Fikkie geven, dan mag die die grap ook betalen.

  6. Frank
    Frank schreef op dinsdag 5 juli 2011 om 16:13  | reageer

    Leuk artikel. Zelf fotografeer ik digitaal, en als hobby analoog. Ik laat ze ontwikkelen (makkelijker, sneller etc...) Ik hoop wel zo spoedig mogelijk een eigen doka in te richten opdat ik naast kleur meer en meer zwart wit analoog fotografeer. Heb het vroeger veel gedaan, tijd om het weer te doen. Het is eigenlijk te leuk om het te laten doen!

    @Jeroen: Rollei6x6 is een prachtige camera om mee te spelen. Zonde dat je deze niet meer gebruikt.

  7. rbrt
    Profiel rbrt schreef op dinsdag 5 juli 2011 om 18:26  | reageer

    @Johannes: ik denk dat eerder het omgekeerde geldt. Analoog heeft voor liefhebbers de voorkeur, juist omdat het qua kwaliteit minder perfect is dan digitaal. Digitale files zijn anno nu zo volmaakt en clean, dat er geen ziel en gevoel meer zit. En ja, het selectiever afdrukken is zeker een ander pluspunt.

  8. ErikvanRosmalen
    Profiel  ErikvanRosmalen schreef op woensdag 6 juli 2011 om 07:42  | reageer

    Dank voor alle reacties!

    Leuk dat zo'n blog de discussie weer opvoert.

    Het milieu:
    Bij een eerdere blog over analoge fotografie kwam de discussie al op gang over wat die chemicaliën met het milieu doen. Een goed punt, wat we zeker niet uit het oog moeten verliezen, al denk ik nog steeds dat af en toe een rolletje thuis ontwikkelen misschien wel minder schadelijk is dan de productie van al die digitale reflexen, die een veel kortere levensduur hebben dan analoge camera's.

    Waarom analoog:
    @Johannes: er zijn al verschillende redenen genoemd. Het 'therapeutische' speelt zeker een rol, het dwingt je tot meer nadenken, zeker bij middenformaat, waar je het soms moet doen met 12 opnames op een rolletje.

    En over de kwaliteit? Kwaliteit is een relatief begrip. Hele volksstammen luisteren nog naar elpee's, omdat ze het geluid van cd's te clean vinden. Zo is het natuurlijk ook met analoge fotografie. Als je houdt van cleane, ragscherpe fotografie, moet je vooral digitaal blijven. Maar voor -bijvoorbeeld- karakterportretten is superscherp niet altijd het mooiste. Integendeel. Daarnaast is ruis nog steeds geen korrel, dat verschil zie je. En ook de mooie, zachte onscherpte is nauwelijks na te bootsen met photoshop. En daarbij: waarom zou je iets nabootsen met een computer, als je het ook echt en direct kunt maken? Maar dat is uiteraard persoonlijk. Maar het is niet voor niets dat heel veel grote, bekende fotografen nog veel analoog werken.

    @James: Begrijp me goed, ik moedig niemand aan om C41 of E6 thuis te gaan ontwikkelen, ik geloof niet dat dat een groot succes wordt als je het niet vaak doet. Los van prijs en arbeidsintensiviteit.

    @Jeroen: Die Rollei mag je ook best aan mij doneren hoor... knipoog

  9. Hoo Gan Tan
    Hoo Gan Tan schreef op donderdag 7 juli 2011 om 10:06  | reageer

    @ Johannes:
    Natuurlijk gebruik je in moeilijke (donkere) lichtsituaties je digitaal. Maar wanneer je voldoende licht heb, kan je ook analoog boven digitaal prefereren. Niet alleen om de mooie organische 'look' van film, maar ook omdat film (vooral portretfilms) veel beter in staat zijn om goede huidtinten te produceren dan digitaal.

    Daarnaast is het een ander 'medium', een andere manier van werken. Rustiger (voorals middenformaat), geconcentreerder (je wilt kostenbespearend werken, dus geen mitrailleur). En daarnaast zal je veel minder tijd steken in je nabewerking.

  10. pwijland
    Profiel  pwijland schreef op donderdag 7 juli 2011 om 14:20  | reageer

    Iemand een suggestie voor een goede scanner waar 6x6 films mee gescanned kunnen worden? Ben al enige tijd aan het twijfelen om naast mijn digitale een middenformaat camera er naast te nemen. Maar alleen als er een betaalbare scanner op de markt is.

  11. ErikvanRosmalen
    Profiel  ErikvanRosmalen schreef op vrijdag 8 juli 2011 om 16:41  | reageer

    @Hoo Gan Tan: Goede aanvulling, mooie portretfilms hebben inderdaad prachtige huidtinten. En het 'andere medium', daar sluit ik me helemaal bij aan. Leuke blog trtouwens!

    @pwijland: Ligt eraan wat je betaalbaar vindt. Zelf heb ik een CanoScan 8800F, een flatbedscanner waar je ook frames voor dia's en middenformaatfilm bij krijgt. De opvolger daarvan, de 9000F, is er al voor -meen ik- rond de 200 euro. Anderen zweren bij Epson-scanners. Ook daar is al wel een model in die prijsklasse denk ik. Of anders op zoek naar een tweedehands!

  12. Henk
    Henk schreef op zaterdag 9 juli 2011 om 15:03  | reageer

    In het artikel wordt gesproken over ontwikkelen bij de Hema.
    Doen die dat ook voor middenformaat film?
    Of moet je dan altijd naar een vaklab?

  13. Margo
    Profiel Margo schreef op maandag 11 juli 2011 om 22:40  | reageer

    Nee, ik heb het gehad met analoog fotograferen. Het avontuur in de donkere kamer met de stank van de chemicaliën en het gedoe met het overgieten van die troep uit en in de flessen, van mij hoeft het niet mee. Ik zie het avontuur er niet van in. Het is even avontuurlijk als met een gammele auto op pad gaan, ik kies liever voor zekerheid en gemak.

  14. cvansas
    Profiel cvansas schreef op woensdag 3 augustus 2011 om 19:54  | reageer

    Ik ontwikkel zelf E6 film omdat 4x5 formaat E6 vlakfilms door slechts 2 of 3 labs in nederland nog worden geaccepteerd. De kosten van de ontwikkeling kunnen hier aardig in de prijzen lopen, tot wel €4 per slide, terwijl zelf ontwikkelen met een JOBO tanksysteem niet moeilijker is dan de was doen en de kosten op ongeveer €0,30 per slide uitkomen. Temperatuurcontrole komt nauw voor het beste eindresultaat, maar met een CPE2 ontwikkelaarsysteem of beter is dat probleem wel opgelost.

  15. Benny
    Profiel Benny schreef op donderdag 1 september 2011 om 14:02  | reageer

    Hoi,

    Een late reactie, maar goed...

    Ik vind niet dat je kunt spreken van analoog of digitaal is beter. Het heeft allebei z'n voor- en nadelen. Wat ik wel vind, is dat een goed gemaakte zwart/wit vergroting uit de natte doka, moeilijk door een digitale zwart/wit print te evenaren is. De tonen reeks is bij een natte vergroting veel mooier, en vooral wanneer er op bariet vergroot is.

    De auteur heeft het ook over "stoppen" met water tijdens het zwart/wit proces. Zelf ben ik hier niet zo'n voorstander van. Waarom niet? Wanneer je "stopt" met water, dan loopt de ontwikkeling nog heel langzaam door, zonder dat de ontwikkeling echt abrupt gestopt wordt. Wanneer je een echt stopbad gebruikt, dan wordt de ontwikkeling ook echt daadwerkelijk abrupt gestopt. Zelf stop ik 1 minuutje. Je kunt kant&klaar stopmiddel kopen, of zelf een stopmiddel maken met azijnzuur of citroenzuur. Let op! Sommige fixeermiddelen moeten vooraf gegaan worden door een echt stopbad; met water stoppen is dan niet afdoende.

    Zwart/wit, is nog volop verkrijbaar hoor. Kijk maar eens op Ebay of andere Duitse webwinkels.

    Ik ontwikkel zelf zowel C-41 als zwart/wit. Diapositieven (E-6) gebruik ik haast nooit en gebruik ik ze, dan stuur ik ze op naar een vaklab.

    Bij C-41, is de temperatuur van het ontwikkelbad zeer belangrijk. Officiëel hoort deze 37,8 graden Celsius te zijn, maar 38 graden Celsius is ook prima. Dus dit luistert heel nauw, de andere baden zoals bleek, fixeer en stabilisator zijn qua temperatuur wat minder kritisch, maar hoe kritischer je werkt, hoe... En na de tijd goed spoelen! Bij niet goed aan de temperatuur houden, kunnen er flinke kleurverschuivingen ontstaan!

    Overigens, gebruiken sommigen bij C-41 ontwikkeling ook zogenaamde blix varianten. Een bad wat een mengsel is van bleek en fixeer. Zelf raad ik een blix variant altijd af. Kleurnegatieven worden door een blix variant op langere duur minder houdbaar qua echte kleurvastheid. Bovendien blijft er bij een blix variant meer zilver achter. Zelf raad ik dus altijd aan om een losse bleek en fixeer te gebruiken bij C-41 ontwikkeling.

    Ik scan negatieven ook wel, maar ik moet wel bekennen dat een echte analoge vergroting er wel met de eer vandoor gaat. Daarbij, is goed scannen nog een hele kunst wat velen niet beheersen. Een veel gemaakte fout is, is tijdens het scannen bewerkingen door de scan software te laten uitvoeren. Zelf schakel ik alle bewerkingen door de scan software uit. Het ruwe negatief fleuren we gewoon op in Photoshop.

    O ja, foto technisch gezien, laten negatieven zich beter overbelichten dan onderbelichten. "Een negatief belicht je op de schaduwen en een diapositief op de hooglichten." Bij een (deze gebruik ik het meest bij analoog) negatief, houd ik bijna ook nooit de ISO-waarde van de fabrikant aan. Wanneer een negatief voor 400 ISO doorgaat, dan stel ik de ISO vaak in op 200 ISO. Dus 1 stop overbelichting. Een pull proces dus. Hierbij meet ik op de schaduwen. Niet op de zwartste schaduwen, maar schaduwen met nog genoeg doortekening.

    Het pushen van negatieven kan soms ook leuke dingen opleveren. Lees: hogere contrasten en meer korrel.

    Let ook op: Het karakter bij een zwart/wit negatief wordt niet alleen bepaalt door het karakter van de film, maar ook door het soort ontwikkelaar die je gebruikt en hoe je ontwikkelt; kort of lang ontwikkelen.

    Benny

  16. ErikvanRosmalen
    Profiel  ErikvanRosmalen schreef op donderdag 1 september 2011 om 16:22  | reageer

    En ook weer sorry voor mijn late reactie!

    @Henk: Jazeker, ook met middenformaat kun je naar de Hema. Niet in de 1 uursservice, dus je zult wel een paar dagen geduld moeten hebben, maar het gebeurt zeker nog wel. Wel loop je het risico dat je een 16-jarige winkelmedewerker tegen het lijf loopt die denkt van niet, maar ze sturen het gewoon op, dus moet kunnen. Ik heb er nooit problemen mee. Wel hoor ik nog wel eens verhalen over 'mishandelde' film, dus als het echt belangrijk/kritisch is: zelf doen of naar een vaklab, zou ik zeggen!

    @Margo: Gemak heb je zeker meer van digitaal. Maar toch. Er zullen altijd mensen blijven die de charme van een klassieke oldtimer of paard en wagen zullen prefereren boven een nieuwe middenklasseauto. Zo moet je het ook maar zien!

    @Benny: Dank voor je uitgebreide aanvulling. Ben benieuwd naar wat meer uitleg over dat 'stoppen'. Ik doe het immers altijd met water, en anderen die ik ken ook, en merk daar nooit problemen mee. Ik spoel dan ook wel extra lang en uitgebreid hoor! Hoe zou zich dat uiten?

    En ben het met je eens: goed scannen is ook een vak apart!

  17. Benny
    Profiel Benny schreef op vrijdag 2 september 2011 om 00:09  | reageer

    Erik,

    Het "stoppen" met water wordt door velen gedaan, die zich nog aan analoog wagen. Toch heeft dit niet de voorkeur...

    Stel, je hebt een zwart/wit negatief op 400 ISO belicht en deze moet bijvoorbeeld (verhuding bijvoorbeeld 1+25) in Rodinal 6 minuten ontwikkeld worden, dan wil je ook dat die 6 minuten ontwikkeling gehandhaafd wordt. Door het "stoppen" met water sluimerd de ontwikkelaar nog wat door, waardoor je inplaats van 6 minuten bijvoorbeeld 6.20 ontwikkeld. Nu kunnen die extra 20 seconden niet veel lijken, maar dat kan een groot contrast verschil in het negatief opleveren. Door een echt stopmiddel te gebruiken, stop je de ontwikkeling abrupt, waardoor je veel meer controle hebt over de ontwikkeling en het contrast in het negatief. Ik vind dus, wil je veel controle houden, dat je de ontwikkeling echt moet stoppen met een stopmiddel.

    Zelf stop ik altijd 1 minuut. Sommige doen het ook 30 seconden, maar 1 minuut vind ik persoonlijk het fijnst; iets te lang stoppen kan geen kwaad. Overigens, bij het ingieten van het stopbad stopt de ontwikkeling al abrupt, maar door het even een minuut erin te laten, weet je echt zeker dat alles goed en definitief gestopt is.

    Stop je wel doormiddel van alleen water, dan is 1 minuut niet voldoende en immers sluimerd de ontwikkeling in eerste instantie nog langzaam door en stopt de ontwikkeling ook niet abrupt. Bij een stopmiddel wordt bij het ingieten gelijk gestopt.

    Wanneer je dus 6 minuten moet ontwikkelen bij een 400 ISO film, dan wil je ook dat dat 6 minuten is, omdat je anders minder controle over het contrast cq dekking in het negatief hebt. Dus gaat de timer op 6 minuten, dan giet ik de ontwikkelaar uit en laat het goed uitlekken, en giet dan het stopbad in wat ik dan 1 minuut constant agiteer.

    Nog een aanvulling wat fixeren betreft: Fixeer liever iets te lang, dan tekort! Zogenaamde T-Grain films als Kodak T-Max en Ilford Delta films, hebben een langere fixeer tijd nodig. Deze films fixeer ik zelf 10 minuten; ook bij zogenaamde rapid fixeer middelen. Bij andere films houd ik 5 minuten aan.

    En ook niet onbelangrijk: Na de tijd heel goed spoelen! Ik doe dat zo'n 15 a 20 minuten. Zelf laat ik een harde waterstraal in de (20gr. Celcius) ontwikkeltank lopen, en giet om de 3 a 4 minuten de tank weer leeg. Goed spoelen, betekent een levenslang behoudt van je negatieven. Na het spoelen doe ik een drupje wetting agent onder in de tank, doe er water op, doe het spiraal enkele keren op en neer, loop naar de droogkamer en hang het negatieffilm op aan een wasknijper en twee wasknijpers onderaan voor tegengewicht. Nadat de film goed gedroogt is, knip ik de negtieven (kleinbeeld) in stroken van 6 beelden, blaas ze nog eens goed af met een blaasbalg en leg ze 24 uur tussen een dik boek wat groot genoeg is. Gevolg: Mooie, rechte, negatiefstroken.

    Over scannen, wanneer ik tijd heb, wil ik weleens een keer een artikel maken.

    Benny

  18. pwijland
    Profiel  pwijland schreef op vrijdag 2 september 2011 om 12:19  | reageer

    @Benny,

    ik zou het in ieder geval zeer op prijs stellen als je een artikel zou maken over het scannen van middenformaat negatieven.

    Mvg.,
    Patrick

  19. Benny
    Profiel Benny schreef op zondag 4 september 2011 om 14:35  | reageer

    Patrick,

    Ik fotografeer analoog altijd kleinbeeld, maar qua scannen geld hetzelfde voor het middenformaat.

    Overigens, heb ik op 't moment weinig tijd, maar in de tijd die ik wel heb, zal ik iedere keer een stukje aan 't artikel werken.

    Benny

  20. staal571
    Profiel staal571 schreef op vrijdag 23 september 2011 om 11:40  | reageer

    Ik zou het ook prijs stellen als iemand in Jip en Janneke taal kan uitleggen hoe een goede scan te maken is, of een tip heeft waar op het internet goed uitleg in het Nederlands te vinden is. ik ben wel zoekende op het internet maar vindt het nogal ingewikkelde materie, mijn negatieven zijn middenformaat ( Mamiya M645 1000S) ik heb een Canon 8800F scanner en als software Vuescan ( ik had Silverfast maar dat werkt niet meer met OSX lion op mijn Imac) en omdat de maker van Vuescan zo slim was om daarop te reageren krijg je bij hem de update naar de professional versie gratis en dat heb ik gedaan.
    Maar ik heb nog geen goede resultaten, er zitten in beide silverfast en Vuescan zoveel instalmogelijkheden dat ik door de bomen het bos niet zie.
    Dus wie kan mij adviseren/helpen.
    Gr Peter

  21. rowena
    Profiel rowena schreef op maandag 19 december 2011 om 21:53  | reageer

    Toen ik begon aan mijn studie fotografie hadden ze net een zomer ervoor de deuren gesloten van de doka. Ik vond dat heel erg jammer maar toen was digitaal fotograferen net zo spannend als analoog. Wel ben ik nog iedere dag dankbaar dat wij werden verplicht analoog te fotograferen. (dit ook omdat ze de digitale camera's van toen -nog- niet als verplicht konden instellen. Kosten/kwaliteit ed.) Ik heb godzijdank door het analoog fotograferen echt geleerd hoe een camera in elkaar zit en hoe je moet fotograferen.

    Ontwikkelen deden we bij kruidvat/hema/fotograaf en de afdrukken werden vervolgens gekeurd. In dit geval niet de kwaliteit van de afdruk maar van de foto. En we moesten het net zo vaak op nieuw doen (en afdrukken) tot het goed was. Het kostte mij dus bakken vol met geld, maar ik leerde wel.

    Negatieven scanden wij met een Nikon Coolscan en we maakte ze 'schoon' in photoshop. Ieder andere bewerking werd daar ook gedaan.

    Nu heb ik al een aantal jaren geleden mijn hele digitale uitrusting de deur uit heb gedaan. Digitaal - super handig in de studio - fotograferen mistte het karakter wat mij altijd tot foto's en fotograferen had aangetrokken. Zowel op mijn computer als op van anderen stonden mappen vol met prutswerk. Ik stopte met fotograferen en ging weer studeren. Af en toe gebruikte ik nog een canon ixus voor een dagje Efteling oid, maar door mijn iPhone ligt dat ding ook al sinds mei in een la. En na al die jaren werd ik vanochtend wakker met een bizarre drang om foto's af te drukken. Ik verlangde nog meer naar het afdrukken dan naar het maken van foto's zelf. Heel vreemd maar uiteraard niet vervelend. De badkamer is momenteel veranderd in een amateur DOKA en er hangen al een aantal afdrukken aan een knijper te drogen. In een oude nikon zit een gloednieuwe batterij en een zwart wit rolletje zodat ik morgen bij daglicht meteen aan de slag kan.

    Toch heb ik nog zo veel vragen. Ik heb nooit geleerd om in een doka te werken dus begrijp ik sommige dingen niet en berekeningen van verhoudingen en temperaturen maken mij helemaal gek. Boeken met alle in's en out's moet ik een dezer dagen nog maar na pluizen want ik voel mij niet echt meer thuis in dit vakliteratuur.

    Wat ik echt mis, is de verloren technische kennis van het vak. Ja, ieder kan tegenwoordig een knopje indrukken. Ieder weet zijn weg wel te vinden naar verschillende menu's op zowel de camera als in photoshop. Iedereen weet tegenwoordig wel wat het verschil is tussen .jpg en .raw. In ieder geval van mijn generatie. Ik mis het om er over met iemand te praten en er van te leren. Er zit nog steeds zoveel potentie in om analoog te werken. Ja het is een dure hobby. Het kost veel tijd. Maar laten we eerlijk zijn. Een beetje digitale camera en computer is ook niet gratis. En ja, er zijn fijnere luchtjes dan de geuren van de chemicaliën. Uren achter de computer zitten is ook niet gezond. Begrijp mij niet verkeerd. Ik ben niet tegen digitale fotografie. Nog steeds ben ik op zoek naar een goede film scanner. Al is het maar om een digitaal archief aan te leggen van al mijn oude negatieven mocht ik ze ooit verliezen.

    Hoe dan ook, ik denk dat mijn foto's nu wel droog zijn. Spannend!

  22. ErikvanRosmalen
    Profiel  ErikvanRosmalen schreef op vrijdag 6 januari 2012 om 06:28  | reageer

    Het artikel van Robert Lennong met de videotutorial, zoals ik het noem in deze blog, is helaas weggehaald. De video zelf is nog wel op YouTube te vinden.

    @Rowena: bijzonder verhaal, zo'n onge fotograaf die haar digitale apparatuur de deur uit doet. Dapper in deze tijd!

  23. cvansas
    Profiel cvansas schreef op woensdag 26 september 2012 om 10:11  | reageer

    Het is voor vlakfilm (9x12, 4x5, 8x10) vaak nog wel goedkoper om te ontwikkelen. De minimale ontwikkelkosten voor EEN 4x5 vlakfilmpje in Nederland zijn 3 a 4 euro! Laten we eens kijken of dat goedkoper kan:

    Een set Fuji hunt E6 5L kost in Engeland zo'n E110,- plus verzendkosten.
    met deze set kan 40x-60x worden ontwikkeld.
    Als we uitgaan van 40x ontwikkelen in een Jobo tank systeem dat 6 sheets opneemt dan bedragen de totale kosten per sheet:
    110/(6x40)= 0,46 eurocent

    46cent! als je het in een lab met crystallen toonbak laat ontwikkelen dan zijn de kosten dus 10x zo hoog!

  24. Bert
    Profiel Bert schreef op donderdag 10 januari 2013 om 11:53  | reageer

    Goh, en ik maar denken dat deze discussie niet meer in NL wordt gevoerd-)) Ook ik ben weer overgestapt naar analoog en heb mijn hele Canon DLSR set verkocht. Als landschapsfotograaf ben ik erg onder de indruk van de Fuji Velvia50 dia-film. Ik fotografeer met 4x5, 6x7 en 6x12. Daarnaast ook met Kodak Ektar100 en Portra160. Ik ben het eens met cvansas want ook ik ontwikkel zelf met een Jobo CPA. Intensief en nauwkeurig werk, maar volledige controle! Daarnaast scan ik de dia's en negatieven met een Epson V750. Voor het optimale resultaat zou dit met een drumscanner moeten gebeuren.
    Goed scannen kan zolang je maar weet welke voorwaarden je moet hanteren. De meest belangrijke is dat je 'RAW' inscant en in PS eventueel gaat bewerken.
    Maar ik zie dat een aantal liefhebbers op zoek zijn naar een goed naslagwerk al dan niet op internet. Een zeer goede informatiebron voor mij is Tim Parkin een UK-fotograaf. Ook hij is nog niet zo lang geleden begonnen met het aanschaffen van een analoge set (Groot formaat camera etc.) Hij heeft zelfs You-tube filmpjes met een keurige uitleg over ontwikkelen. Ook besteed hij veel aandacht aan het scannen met een flatbed scanner zoals de Epson V750. Overigens is er in de UK een enorme belangstelling voor het enerzijds fotograferen met een LF-camera (4x5 en zelfs 8x10) gecombineerd met landschap en natuurfotografie. Mocht iemand nog vragen hebben ik help je graag op weg.
    groet, Bert. (www.BertVliegen.nl)

  25. ErikvanRosmalen
    Profiel  ErikvanRosmalen schreef op donderdag 10 januari 2013 om 13:22  | reageer

    Dank voor je reactie Bert (en CvanSas)! Ik ken Tim Parkin nog niet, zal hem zeker eens opzoeken!

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.
Van Beeld naar Kunst met Micky Hoogendijk
Cursus Naaktfotografie met Danyel Weideman
Toon alle artikelen binnen Analoog

Photofacts wordt mede mogelijk gemaakt door


Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.344 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts
Om Photofacts.nl goed te laten functioneren maken we gebruik van cookies. Bekijk ons cookiebeleid. akkoord